Παχυσαρκία και υπογονιμότητα όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
Ο Π.Ο.Υ. ανακοίνωσε το 2008 ότι ο 1 στους 2 ανθρώπους του πλανήτη μας είναι υπέρβαροι είτε παχύσαρκοι.
Είναι δε ευρέως γνωστό ότι αποτελεί αιτία πολλών ασθενειών όπως για αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, στεφανιαία νόσο, υπερλιπιδαιμία, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο υπογονιμότητα κλπ αλλά και ένα άλλο μέρος του προβλήματος που κανείς δεν δίνει ίσως και τόση σημασία η χαμηλή αυτοεκτίμηση του παχύσαρκου, η κατάθλιψη ο κοινωνικός στιγματισμός, και η λίστα δεν έχει τέλος!
Υπέρβαρος ορίζεται ο ασθενής του οποίου ο δείκτης μάζας σώματος ΔΜΣ 25-29,9 Kg/m2 και παχύσαρκος ο ασθενής του οποίου ο ΔΜΣ είναι μεγαλύτερος από 30 Kg/m2. Ένα από παράδειγμα είναι γυναίκα με ύψος 160εκ και βάρος 79 κιλά θωρείτε παχύσαρκη ενώ άνδρας 180εκ και 82 κιλά θεωρείτε υπέρβαρος! Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι πολλοί είναι εκείνοι που θα αναρωτηθούν για το γεγονός ότι δεν έχει σημασία τι πιστεύουμε εμείς για τον εαυτό μας αλλά τι λένε τα νούμερα!
Και αν οι σοβαρές ασθένειες που συνυπάρχουν με την υπερβαρότητα-παχυσαρκία εμφανίζονται σταδιακά ίσως αυτό που μπορεί να αλλάξει άμεσα την διατροφική μας συμπεριφορά είναι η ανάγκη απόκτησης παιδιού.
Γονιμότητα και παχυσαρκία είναι δύο ορισμοί εκ διαμέτρου αντίθετοι. Ξεκινώντας από τον άνδρα θα λέγαμε ότι πιο συγκεκριμένα, επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει πως η μειωμένη κινητικότητα και ο χαμηλός όγκος των σπερματοζωαρίων είναι τα πιο συχνά ευρήματα στους υπέρβαρους άνδρες.
Συμπληρωματικά έχει παρατηρηθεί ότι η παχυσαρκία πιθανά να συνδέεται με αλλαγές στα επίπεδα της τεστοστερόνης καθώς και άλλων ορμονών που παίζουν σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγή, ενώ ενδέχεται να προκαλεί στυτικές δυσλειτουργίες και μειωμένη διάθεση για σεξ.
Μελέτες έδειξαν ότι οι παχύσαρκοι άνδρες έχουν χαμηλότερα επίπεδα ολικής τεστοστερόνης στο αίμα τους καθώς και χαμηλότερα επίπεδα των γοναδοτροπινών LH και FSH που είναι απαραίτητες για την αναπαραγωγή, συγκριτικά με τους άνδρες φυσιολογικού βάρους. Τα χαμηλά επίπεδα των γοναδοτροπινών είναι ενδεικτικά υπογοναδισμού, κατάσταση στην οποία οι όρχεις δεν λειτουργούν φυσιολογικά.
Αντίθετα η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων και μείωση της ελεύθερης τεστοστερόνης. Το υπερβάλλον σωματικό λίπος μπορεί να αυξήσει την μετατροπή της τεστοστερόνης σε οιστρογόνα στο αίμα ενός άνδρα. Συνέπεια τούτου είναι η αρνητική επανατροφοδότηση της έκκρισης γοναδοτροπινών στους παχύσαρκους άνδρες και άρα η υπολειτουργία των όρχεων.
Η παχυσαρκία επηρεάζει σημαντικά και το σπέρμα ως προς την κινητικότητα, την ποσότητα και τη μορφολογία. Αρκετές μελέτες αποδεικνύουν ότι η κινητικότητα του σπέρματος αναστέλλεται στους παχύσαρκους άνδρες και ειδικότερα σε αυτούς με κοιλιακή παχυσαρκία.
Τέλος μελέτες έχουν δείξει ότι αύξηση του ΔΜΣ των ανδρών κατά 3 μονάδες αύξησε την υπογονιμότητα των ζευγαριών και μάλιστα αύξηση κατά 10 Kg στο βάρος των ανδρών μείωνε την ανδρική γονιμότητα κατά 12%!
Για την γυναίκα τα πράγματα δεν διαφέρουν σημαντικά.
Στο σώμα της γυναίκας υπάρχουν δύο όργανα που παράγουν οιστρογόνα: οι ωοθήκες και τα επινεφρίδια.
Οι ωοθήκες παράγουν οιστρογόνα με κυκλικό τρόπο στη διάρκεια των 28 ημερών του κύκλου, τις μισές μέρες παρουσιάζοντας αυξημένη παραγωγή και τις μισές μέρες πολύ χαμηλή.
Τα επινεφρίδια παράγουν μία ορμόνη που λέγεται ανδροστενεδιόνη. Η ορμόνη αυτή μετατρέπεται στα λιποκύτταρα σε ένα οιστρογόνο που λέγεται οιστρόνη. Όσο περισσότερο είναι το σωματικό λίπος τόσο μεγαλύτερη και η παραγωγή αυτού του οιστρογόνου.
Κατά συνέπεια, στις παχύσαρκες γυναίκες υπάρχει αυξημένη παραγωγή οιστρόνης, η οποία επηρεάζει το φυσιολογικό κύκλο παραγωγής οιστρογόνων από την ωοθήκη με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η ωορρηξία και να προκαλείται υπογονιμότητα ή ακόμα και στειρότητα.
Σαν αποτέλεσμα οι γυναίκες με παχυσαρκία έχουν σπανιότερα ωορρηξία, ενώ τα ωάρια που θα καταφέρουν να παραχθούν λόγω της συνεχούς επίδρασης των οιστρογόνων θα είναι κακής ποιότητας με αποτέλεσμα η πιθανότητα μιας φυσιολογικής ή ακόμα και υποβοηθούμενης γονιμοποίησης να είναι χαμηλή.
Η πιο συχνή αιτία υπογονιμότητας που σχετίζεται με την παχυσαρκία είναι το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) που επηρεάζει περίπου το 10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Το αυξημένο σωματικό βάρος δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάγνωση του συνδρόμου αλλά ανευρίσκεται σε περίπου 40% των γυναικών με PCOS και επιβαρύνει σημαντικά τα συμπτώματα. Ένας παράγοντας που φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη, λόγω του αυξημένου λίπους, που έχει σας συνέπεια τα αυξημένα επίπεδα της ινσουλίνης (υπερινσουλιναιμία). Η υπερινσουλιναιμία είναι ένας ανεξάρτητος παράγοντας που μπορεί να προκαλέσει τόσο διαταραχές στην περίοδο, όσο και διαταραχές στην γονιμότητα.
Το θέμα είναι ότι ακόμα και αν η γυναίκα θέλει να υποβληθεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση η παχυσαρκία αποτελεί τεράστιο εμπόδιο όχι μόνο από ορμονικής άποψης αλλά και από τεχνικής, δηλαδή την πραγματοποίηση ωοληψίας εμβρυομεταφοράς καθώς και σε απλούς γυναικολογικούς ελέγχους.
Το σίγουρο είναι ότι η απώλεια βάρους δεν βελτιώνει μόνο τα ποσοστά γονιμότητας αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελεί τη λύση στο πρόβλημα του ζευγαριού.
Η θεραπεία της παχυσαρκίας εστιάζει κυρίως σε 4 στόχους: στη δίαιτα, στην άσκηση, στην τροποποίηση της συμπεριφοράς και στη χειρουργική αντιμετώπιση. Επί του παρόντος, η βαριατρική χειρουργική είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία, με τα καλύτερα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, στη διατήρηση της απώλειας του βάρους και στην αναστροφή του σακχαρώδους διαβήτη, δύο νοσήματα που βαίνουν σχεδόν παράλληλα όμως αποτελεί χειρουργική αντιμετώπιση με ότι συνεπάγεται αυτό.
Έχουν περιγραφεί πολλές δίαιτες αλλά το βέβαιο είναι ότι η μεγαλύτερη απώλεια βάρους επιτυγχάνεται όταν η δίαιτα συνδυάζεται με τροποποίηση της συμπεριφοράς και γυμναστική.
Οι γυναικολόγοι αναπαραγωγής πρέπει να εξηγήσουν στο ζευγάρι ότι είναι σημαντικό να μπουν σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους και ότι η παχυσαρκία αποτελεί πάνω απ όλα νόσος με σοβαρές συνέπειες στη γονιμότητα.
Υπάρχουν μερικά φαρμακευτικά σκευάσματα που βοηθούν στην απώλεια βάρους. Τα περισσότερα από αυτά έχουν να κάνουν με χάπια αλλά τα τελευταία χρόνια στην φαρέτρα μας υπάρχει και ενέσιμη θεραπεία με λιραγλουτίδη που μειώνει το αίσθημα της πείνας με άμεση απώλεια βάρους και σημαντικά αποτελέσματα.
Στη ουσία αυτό που έχει σημασία είναι η απόκτηση ενός παιδιού και η υγεία του ζευγαριού. Η προσπάθεια πρέπει να γίνει συλλογικά και η συμβουλευτική πρέπει να γίνεται μόνο από τους ειδικούς.
