Στο κέντρο της πόλης, ανάµεσα σε αγνώστους που περπατούν βιαστικά προκειµένου να διεκπεραιώσουν τις απαιτήσεις της ταχύτατης καθηµερινότητας, το αίσθηµα της µοναξιάς µπορεί να γίνει εντονότερο από ποτέ. Παρόλο που οι αστικές περιοχές αποτελούν το επίκεντρο κοινωνικών ευκαιριών -από την τυχαία συνάντηση µε τον γείτονά σου στο ασανσέρ µέχρι την αλληλεπίδραση µε δεκάδες ανθρώπους στα µέσα µεταφοράς-, η αποξένωση παραµένει ένα από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της σύγχρονης ζωής.

Την εν λόγω πρόκληση ως αποτέλεσµα ποικίλων κοινωνιολογικών και ψυχολογικών παραγόντων καλούνται να διαχειριστούν οι κάτοικοι των µεγαλουπόλεων. Μέσα σε περιβάλλοντα πυκνοκατοικηµένα, γεµάτα θόρυβο και αδιάκοπη κίνηση, το αίσθηµα της µοναξιάς γίνεται πιο έντονο από ποτέ, γεγονός που φαντάζει οξύµωρο.

Διαβάστε: Όταν ο φόβος γίνεται memes στα social media: Η αβεβαιότητα, ο τρόμος και η κατάθλιψη που κρύβεται πίσω από το "χιούμορ" της νεολαίας για τις μεγάλες κρίσεις

Μοναξιά και κοινωνική απομόνωση στις πόλεις: Ανοίγουν τον δρόμο για τα αυξηµένα επίπεδα άγχους και την κατάθλιψη

Ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη µοναξιά και την κοινωνική αποµόνωση, χαρακτηρίζοντάς την ως «αόρατη απειλή». Σχεδόν 1 στους 6 ανθρώπους παγκοσµίως δηλώνει ότι νιώθει µοναξιά, µε ακόµα υψηλότερα ποσοστά στους εφήβους, στους νέους ενήλικες και τους ηλικιωµένους.

Σύµφωνα µε την ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια-εκπαιδεύτρια ενηλίκων και επιστηµονικά υπεύθυνη του «Ιasis at centro» (ΑµΚΕ ΙΑΣΙΣ), Ιωάννα Αλπέρτη, η αποµόνωση και η έλλειψη ουσιαστικών σχέσεων οδηγούν σε αυξηµένα επίπεδα άγχους και συχνά ανοίγουν τον δρόµο στην κατάθλιψη. Οπως επισηµαίνει, ο άνθρωπος αρχίζει να αµφισβητεί την αξία του, να νιώθει «αόρατος» ή ανεπαρκής, µε αποτέλεσµα να µειώνονται η αυτοεκτίµηση και η αυτοπεποίθησή του.

Αυτή η εσωτερική αποδυνάµωση τροφοδοτεί έναν φαύλο κύκλο: όσο πιο µόνος νιώθει, τόσο πιο δύσκολα αναζητά επαφή, τόσο πιο πολύ εντείνεται το βίωµα της µοναξιάς. Σε σωµατικό επίπεδο, η µοναξιά αποδεικνύεται εξίσου επιβαρυντική, καθώς αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης -της ορµόνης του στρες-, διαταράσσει τον ύπνο, επηρεάζει αρνητικά το καρδιαγγειακό σύστηµα και αποδυναµώνει το ανοσοποιητικό.

«Αυτό σηµαίνει µεγαλύτερη ευαλωτότητα σε ασθένειες, πιο αργή ανάρρωση και συνολικά µικρότερο προσδόκιµο ζωής. ∆εν είναι τυχαίο ότι η µοναξιά έχει συγκριθεί επιστηµονικά, ως προς την επικινδυνότητά της, µε το κάπνισµα πολλών τσιγάρων την ηµέρα, σχετίζεται µε πάνω από 871.000 θανάτους τον χρόνο (100 την ώρα)», επισηµαίνει η κ. Ιωάννα Αλπέρτη

"Το παράδοξο έγκειται στο ότι βρισκόµαστε ανάµεσα σε πολλούς, αλλά αισθανόµαστε αόρατοι"

Σύµφωνα µε την ίδια, «το παράδοξο» έγκειται στο ότι βρισκόµαστε ανάµεσα σε πολλούς, αλλά αισθανόµαστε αόρατοι. «Σκεφτείτε κάποιον που κάθεται σε ένα γεµάτο καφέ ή µπαίνει σε ένα γεµάτο µετρό. Γύρω του υπάρχουν δεκάδες άνθρωποι, φωνές, ήχοι, συζητήσεις. Κι όµως, εκείνος µπορεί να νιώθει βαθιά µόνος. Ψυχολογιkά, η µοναξιά δεν σχετίζεται µε τον αριθµό των ανθρώπων γύρω µας, αλλά µε την ποιότητα των συναισθηµατικών συνδέσεων»

«Οι ταχύτατοι ρυθµοί της πόλης, η ανωνυµία και η πίεση για διάκριση, η ανέλιξη και η αυτοπροβολή συχνά σπρώχνουν τον άνθρωπο σε µια εσωτερική αποµόνωση. Από την άλλη πλευρά, σε µικρότερες κοινότητες ή χωριά, οι κοινωνικοί δεσµοί παραµένουν πιο άµεσοι, οι άνθρωποι γνωρίζονται καλύτερα και υπάρχει ένα αίσθηµα συλλογικότητας. Αυτό που τελικά απουσιάζει στις πόλεις είναι η εγγύτητα», λέει η κ. Ιωάννα Αλπέρτη.

Η ατοµικιστική νοοτροπία των µεγαλουπόλεων ενισχύει τη συναισθηµατική αποµάκρυνση

«Η κουλτούρα τού “µετακινούµαι-δουλεύω-επιστρέφω σπίτι” µειώνει τον χρόνο που αφιερώνεται σε κοινωνικές σχέσεις, ενώ η ατοµικιστική νοοτροπία των µεγαλουπόλεων ενισχύει τη συναισθηµατική αποµάκρυνση. Σε αντίθεση µε µικρότερες κοινότητες, όπου οι κοινωνικοί δεσµοί αναπτύσσονται φυσικά µέσα από την επανάληψη και τη συνήθεια, στις πόλεις η δηµιουργία ουσιαστικών σχέσεων απαιτεί ενεργή προσπάθεια.

Η εγγύτητα δεν περιορίζεται στη σωµατική παρουσία, αλλά εκφράζεται µέσα από την ουσιαστική επαφή και τη βαθιά συναισθηµατική σύνδεση µε τον άλλον. Σηµαίνει να µοιραζόµαστε σκέψεις και συναισθήµατα, να αφιερώνουµε ποιοτικό χρόνο και να καλλιεργούµε εµπιστοσύνη. Από αυτή τη διαδικασία αναδύεται η βεβαιότητα ότι δεν είµαστε µόνοι, υπάρχουµε και αναγνωριζόµαστε µέσα από το βλέµµα και τη φροντίδα του άλλου». Η κ. Ιωάννα Αλπέρτη υποστηρίζει ότι «οι αιτίες της µοναξιάς στις πόλεις δεν είναι πάντα προφανείς, αλλά είναι βαθιά ριζωµένες στον τρόπο που ζούµε. Η ζωή τρέχει µε καταιγιστικούς ρυθµούς κι εµείς συχνά νιώθουµε πως κινούµαστε µηχανικά από υποχρέωση σε υποχρέωση, χωρίς να προλαβαίνουµε να σταθούµε, βυθιζόµαστε στον µικρόκοσµό µας και δεν συνειδητοποιούµε τη µοναξιά µας»

Αυτό το αίσθηµα επιτείνεται από την αναβολή. Συχνά περιµένουµε µια «ειδική συνθήκη», όπως τις διακοπές, µια γιορτή, µια σηµαντική εκδήλωση, για να µας χαρίσει τη σύνδεση ή την πληρότητα που αναζητούµε. Στο µεταξύ, η καθηµερινότητα κυλά χωρίς να τη γεµίζουµε µε νόηµα, µε αποτέλεσµα να διογκώνεται η µοναξιά.

Οι πόλεις, αν και σφύζουν από ζωή, συχνά λειτουργούν ως χώροι αποµόνωσης. Η λύση δεν βρίσκεται µόνο στις δοµές της πόλης, αλλά και στην ανθρώπινη διάθεση για επανασύνδεση. Η κοινωνικότητα δεν είναι αυτονόητη, απαιτεί προσπάθεια και επένδυση σε σχέσεις. Ισως, η πραγµατική αλλαγή ξεκινά από το να δείξουµε ενδιαφέρον και ενσυναίσθηση στους ανθρώπους γύρω µας. Πότε ήταν η τελευταία φορά που αφιερώσατε συνειδητά χρόνο για µια ουσιαστική συζήτηση, για µια συνάντηση που σας έκανε να νιώσετε πραγµατικά παρόντες;

Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά