EnΠόσα ρίχτερ μπορούν να προκαλέσουν τσουνάμι;
Η επιστήμη πίσω από τα καταστροφικά κύματα
Ανακαλύψτε τον μηχανισμό που συνδέει τους μεγάλους σεισμούς με τη γέννηση των πιο επικίνδυνων τσουνάμι στον πλανήτη μας
Η σύνδεση μεταξύ σεισμών και τσουνάμι αποτελεί ένα από τα πιο συναρπαστικά φαινόμενα της γεωλογίας. Όταν οι τεκτονικές δυνάμεις απελευθερώνουν τεράστια ποσά ενέργειας στον ωκεανό, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι καταστροφικό για παράκτιες περιοχές σε ολόκληρο τον κόσμο.
Διαβάστε: Σεισμός 8,8 Ρίχτερ στη Ρωσία: Τι λένε Έλληνες σεισμολόγοι - "Το φαινόμενο δεν εκτονώθηκε"
Οι τεκτονικές πλάκες του πλανήτη μας συμπεριφέρονται όπως γιγάντια κομμάτια παζλ από στερεό βράχο, τα οποία βρίσκονται σε διαρκή κίνηση. Στα σημεία όπου αυτές οι πλάκες έρχονται σε επαφή, δημιουργούνται τα όρια των πλακών, περιοχές εντατικής γεωλογικής δραστηριότητας.
Καθώς οι πλάκες κινούνται, οι επιφάνειές τους συχνά κλειδώνουν μεταξύ τους, δημιουργώντας συσσωρευμένη πίεση για εκτεταμένες χρονικές περιόδους. Όταν αυτή η πίεση ξεπεράσει την αντοχή του βράχου, οι πλάκες απελευθερώνονται απότομα, προκαλώντας ισχυρούς σεισμούς που δονούν τη γη και δημιουργούν ρήγματα.
Τα ρήγματα αποτελούν τις «ουλές» της γης από αυτές τις απότομες κινήσεις των πλακών. Ενώ τα περισσότερα ρήγματα εντοπίζονται κατά μήκος των ορίων των πλακών, μπορούν να εμφανιστούν και σε απομακρυσμένες περιοχές, προκαλώντας ενδοπλακιδικούς σεισμούς που είναι σπανιότεροι αλλά εξίσου σημαντικοί για την επιστημονική έρευνα.
Οι σεισμοί κατηγοριοποιούνται σε τρεις βασικούς τύπους ανάλογα με τον τρόπο κίνησης των πλακών: κανονικά ρήγματα, ολισθηρά ρήγματα και ανάστροφα ή ωστικά ρήγματα.
Για να προκληθεί ένα επικίνδυνο τσουνάμι που μπορεί να επηρεάσει απομακρυσμένες περιοχές, ένας σεισμός πρέπει συνήθως να ξεπεράσει το μέγεθος 8,0 στην κλίμακα Ρίχτερ. Ωστόσο, το μέγεθος του σεισμού δεν είναι ο μοναδικός καθοριστικός παράγοντας.
Η έκταση της κίνησης του ωκεάνιου πυθμένα, το μέγεθος της επηρεαζόμενης περιοχής και το βάθος του νερού πάνω από το επίκεντρο του σεισμού παίζουν εξίσου κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση του τελικού μεγέθους του τσουνάμι.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ιστορική Βάση Δεδομένων Τσουνάμι, το 89% των καταγεγραμμένων τσουνάμι προκλήθηκε από ισχυρούς σεισμούς ή κατολισθήσεις που προκάλεσαν σεισμοί. Πέρα από τα καταστροφικά τσουνάμι του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό και του 2011 στην Ιαπωνία, η ιστορία καταγράφει πολλά άλλα σημαντικά περιστατικά.
Διαβάστε: Σεισμός 8,8 Ρίχτερ στη Ρωσία: Τι λένε Έλληνες σεισμολόγοι - "Το φαινόμενο δεν εκτονώθηκε"
Ο μηχανισμός δημιουργίας των σεισμών
Οι τεκτονικές πλάκες του πλανήτη μας συμπεριφέρονται όπως γιγάντια κομμάτια παζλ από στερεό βράχο, τα οποία βρίσκονται σε διαρκή κίνηση. Στα σημεία όπου αυτές οι πλάκες έρχονται σε επαφή, δημιουργούνται τα όρια των πλακών, περιοχές εντατικής γεωλογικής δραστηριότητας.Καθώς οι πλάκες κινούνται, οι επιφάνειές τους συχνά κλειδώνουν μεταξύ τους, δημιουργώντας συσσωρευμένη πίεση για εκτεταμένες χρονικές περιόδους. Όταν αυτή η πίεση ξεπεράσει την αντοχή του βράχου, οι πλάκες απελευθερώνονται απότομα, προκαλώντας ισχυρούς σεισμούς που δονούν τη γη και δημιουργούν ρήγματα.
Τα ρήγματα και οι τύποι σεισμών
Τα ρήγματα αποτελούν τις «ουλές» της γης από αυτές τις απότομες κινήσεις των πλακών. Ενώ τα περισσότερα ρήγματα εντοπίζονται κατά μήκος των ορίων των πλακών, μπορούν να εμφανιστούν και σε απομακρυσμένες περιοχές, προκαλώντας ενδοπλακιδικούς σεισμούς που είναι σπανιότεροι αλλά εξίσου σημαντικοί για την επιστημονική έρευνα.Οι σεισμοί κατηγοριοποιούνται σε τρεις βασικούς τύπους ανάλογα με τον τρόπο κίνησης των πλακών: κανονικά ρήγματα, ολισθηρά ρήγματα και ανάστροφα ή ωστικά ρήγματα.
Προϋποθέσεις για τη δημιουργία τσουνάμι
Για να προκληθεί ένα επικίνδυνο τσουνάμι που μπορεί να επηρεάσει απομακρυσμένες περιοχές, ένας σεισμός πρέπει συνήθως να ξεπεράσει το μέγεθος 8,0 στην κλίμακα Ρίχτερ. Ωστόσο, το μέγεθος του σεισμού δεν είναι ο μοναδικός καθοριστικός παράγοντας.Η έκταση της κίνησης του ωκεάνιου πυθμένα, το μέγεθος της επηρεαζόμενης περιοχής και το βάθος του νερού πάνω από το επίκεντρο του σεισμού παίζουν εξίσου κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση του τελικού μεγέθους του τσουνάμι.
Στατιστικά και ιστορικά παραδείγματα
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ιστορική Βάση Δεδομένων Τσουνάμι, το 89% των καταγεγραμμένων τσουνάμι προκλήθηκε από ισχυρούς σεισμούς ή κατολισθήσεις που προκάλεσαν σεισμοί. Πέρα από τα καταστροφικά τσουνάμι του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό και του 2011 στην Ιαπωνία, η ιστορία καταγράφει πολλά άλλα σημαντικά περιστατικά.- Στις 1 Νοεμβρίου 1755, ένας εκτιμώμενος σεισμός μεγέθους 8,5 βαθμών στον Ατλαντικό Ωκεανό κοντά στη Λισαβόνα της Πορτογαλίας δημιούργησε τσουνάμι που κατέκλυσε τις ακτές της Πορτογαλίας, της Ισπανίας, της Βόρειας Αφρικής και ακόμη και της Καραϊβικής, στοιχίζοντας τη ζωή σε περίπου 50.000 ανθρώπους.
- Στις 26 Ιανουαρίου 1700, η ζώνη υποβύθισης Cascadia στη δυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής παρήγαγε έναν εκτιμώμενο σεισμό μεγέθους 9,0 βαθμών. Το προκληθέν τσουνάμι όχι μόνο κατέκλυσε τις ακτές από τη βόρεια Καλιφόρνια έως τη νότια Βρετανική Κολομβία, αλλά διέσχισε ολόκληρο τον Ειρηνικό Ωκεανό και προκάλεσε καταστροφές σε παράκτια χωριά της Ιαπωνίας. Σήμερα, αυτή η περιοχή θεωρείται μία από τις σοβαρότερες απειλές τσουνάμι για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
