Το ξυλόλιο αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές οργανικές χημικές ενώσεις στη σύγχρονη βιομηχανία. Γνωστό επίσης ως διμεθυλβενζόλιο σύμφωνα με την ονοματολογία IUPAC, το ξυλόλιο περιλαμβάνει τρεις διαφορετικές οργανικές ενώσεις με χημικό τύπο (CH3)2C6H4. Η ονομασία του προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη "ξύλο", καθώς αρχικά απομονώθηκε από ξυλώδη υλικά.

Διαβάστε: Τέμπη: Τα 211 δείγματα του Γενικού Χημείου του Κράτους και η αναφορά για ξυλόλιο - Τι έδειξε η έρευνα


Τι είναι το ξυλόλιο και ποια η χρήση του;

Οι τρεις δομικές παραλλαγές του ξυλολίου δημιουργούνται μέσω της αντικατάστασης δύο ατόμων υδρογόνου με μεθυλομάδες σε βενζολικό δακτύλιο. Η θέση των υποκατεστημένων υδρογόνων καθορίζει το συγκεκριμένο ισομερές που προκύπτει. Αυτή η άχρωμη, εύφλεκτη και ελαφρώς λιπαρή ουσία διαθέτει εξαιρετική βιομηχανική αξία.

Τα μικτά ξυλόλια αναφέρονται σε συνδυασμούς ξυλολίων με αιθυλοβενζόλιο, δημιουργώντας τέσσερις ενώσεις με πανομοιότυπους εμπειρικούς τύπους. Η παραγωγή τους πραγματοποιείται κυρίως μέσω καταλυτικής αναμόρφωσης και πυρολυτικών διεργασιών.

Παρότι το ξυλόλιο χαρακτηρίζεται ως εύφλεκτο, η οξεία τοξικότητά του θεωρείται μέτρια. Η μέση θανατηφόρα δόση LD50 κυμαίνεται από 200 έως 5000 mg/kg για πειραματόζωα, ενώ για αρουραίους η από του στόματος LD50 φτάνει τα 4300 mg/kg. Ο οργανισμός αποτοξινώνεται κυρίως μέσω οξείδωσης σε μεθυλβενζοϊκό οξύ και υδροξυλίωσης σε υδροξυλένιο.

Η εισπνοή ατμών ξυλολίου προκαλεί καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος με χαρακτηριστικά συμπτώματα:

• Έκθεση 100 ppm: ναυτία και κεφαλαλγία
• Έκθεση 200-500 ppm: ζάλη, αδυναμία, ευερεθιστότητα, έμετος και επιβραδυμένες αντιδράσεις
• Μακροχρόνια έκθεση: κατάθλιψη, αϋπνία, απώλεια ακοής, μειωμένη συγκέντρωση

Η χρόνια εγκεφαλοπάθεια από διαλύτες, γνωστή ως "σύνδρομο οργανικού διαλύτη", συνδέεται άμεσα με την έκθεση σε ξυλόλιο. Επιπλέον, η ουσία προκαλεί δερματικό ερεθισμό και αφαιρεί τα φυσικά έλαια του δέρματος, αυξάνοντας τη διαπερατότητά του.


Τι ειναι το τολουόλιο και ποια η χρήση του;

Το τολουόλιο (C7H8) αποτελεί αρωματική οργανική ένωση, συχνά συμβολιζόμενη ως PhMe ή PhCH3. Στις κανονικές περιβαλλοντικές συνθήκες (25°C, 1 atm), εμφανίζεται ως διαυγές, δυσδιάλυτο στο νερό και εύφλεκτο υγρό με έντονη οσμή αποχρωματικού.

Το τολουόλιο θεωρείται μονοπαράγωγο του βενζολίου, προερχόμενο από την αντικατάσταση ενός ατόμου υδρογόνου με μεθύλιο. Η συστηματική ονομασία κατά IUPAC είναι "μεθυλοβενζόλιο". Ως αρωματικός υδρογονάνθρακας, χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα ως διαλύτης και πρώτη ύλη στη χημική βιομηχανία.

Το 2013, οι παγκόσμιες πωλήσεις τολουολίου έφτασαν τα 24,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, αποδεικνύοντας τη σημασία του στη σύγχρονη οικονομία.

Το τολουόλιο λειτουργεί ως σημαντικός οργανικός διαλύτης, ικανός να διαλύσει αξιοσημείωτο αριθμό ανόργανων ουσιών, συμπεριλαμβανομένων του θείου, ιωδίου, βρωμίου και φωσφόρου. Επίσης διαλύει αποτελεσματικά μη πολικές ομοιοπολικές ουσίες.

Ως καύσιμο, το τολουόλιο διαθέτει αριθμό οκτανίου 121, ωστόσο αποφεύγεται η χρήση του ως προσθετικό βενζίνης λόγω των καρκινογόνων ιδιοτήτων του και της ιδιαίτερης τοξικότητάς του για το νευρικό σύστημα.

Τα ξυλόλια μεταβολίζονται στον οργανισμό σε μεθυλοϊππουρικά οξέα. Η παρουσία μεθυλοϊππουρικού οξέος χρησιμοποιείται ως αξιόπιστος βιοδείκτης για τον προσδιορισμό της έκθεσης σε ξυλόλιο, παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες για την επαγγελματική υγεία.

Για την αποφυγή εργασιακών προβλημάτων υγείας, συνιστάται η χρήση αδιαπέραστων γαντιών, μασκών και αναπνευστήρων όπου απαιτείται, ιδιαίτερα σε περιβάλλοντα με αυξημένη έκθεση σε ξυλόλιο και τολουόλιο.