Την Κυριακή 21 Δεκεμβρίου πραγματοποιείται το χειμερινό ηλιοστάσιο, η ημέρα με τη μικρότερη διάρκεια φωτός στο βόρειο ημισφαίριο. Στην Αθήνα, η ακριβής στιγμή του ηλιοστασίου πέφτει το απόγευμα της ίδιας ημέρας, στις 17:03 (τοπική ώρα), μια λεπτομέρεια που υπενθυμίζει ότι δεν μιλάμε απλώς για «μια σκοτεινή μέρα», αλλά για ένα συγκεκριμένο αστρονομικό σημείο.

Τι ακριβώς είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο και γιατί μετράει

Το ηλιοστάσιο είναι η στιγμή που ο Ήλιος φτάνει στο νοτιότερο σημείο του ουρανού για τη χρονιά, με αποτέλεσμα η μέρα να είναι η πιο σύντομη και η νύχτα η πιο μεγάλη στο βόρειο ημισφαίριο. Αυτό το «χαμηλότερο» πέρασμα του Ήλιου σημαίνει λιγότερο φυσικό φως, πιο νωρίς σκοτάδι και ένα περιβάλλον που αλλάζει αισθητά τον τρόπο που λειτουργεί το σώμα.


Λιγότερο φως, διαφορετικός κιρκάδιος ρυθμός

Η μείωση της ηλιακής έκθεσης επηρεάζει τον κιρκάδιο ρυθμό, δηλαδή το εσωτερικό βιολογικό «ρολόι» που ρυθμίζει ύπνο, εγρήγορση και ορμονικές μεταβολές. Πρόκειται για έναν φυσικό κύκλο περίπου 24 ωρών που ρυθμίζει πότε νιώθουμε ξύπνιοι, πότε νυστάζουμε και πώς λειτουργούν πολλές βασικές διαδικασίες του σώματος. Ο κιρκάδιος ρυθμός συγχρονίζεται κυρίως με το φως και το σκοτάδι. Με το φως ημέρας στέλνει σήμα στον εγκέφαλο ότι είναι ώρα για εγρήγορση, ενώ στο σκοτάδι αυξάνει την παραγωγή μελατονίνης, της ορμόνης του ύπνου. Γύρω από αυτή την περίοδο, πολλοί νιώθουν υπνηλία, χαμηλότερη ενέργεια και δυσκολία συγκέντρωσης, κάτι που συχνά συνδέεται με την αυξημένη παραγωγή μελατονίνης όταν οι ώρες σκοταδιού είναι περισσότερες. Παράλληλα, έχει σημασία και το πότε εκτιθέμαστε στο φως, καθώς το λάθος timing μπορεί να μπερδέψει τον ρυθμό ύπνου και αφύπνισης.

Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν είναι μόνο αστρονομικό ορόσημο, καθώς η έλλειψη φωτός επηρεάζει τον κιρκάδιο ρυθμό, τη μελατονίνη, τη βιταμίνη D και την ψυχική μας ισορροπία, αλλά από την επόμενη κιόλας μέρα το φως επιστρέφει σταδιακά.


Η «σκοτεινή» διάθεση και η εποχική συναισθηματική διαταραχή

Για αρκετούς ανθρώπους, το λιγότερο φως δεν είναι μόνο θέμα κούρασης, αλλά και ψυχικής διάθεσης. Η εποχική συναισθηματική διαταραχή, γνωστή ως SAD, εμφανίζεται συχνότερα τους χειμερινούς μήνες, όταν η έκθεση στον ήλιο περιορίζεται, και μπορεί να συνδέεται με αίσθημα μελαγχολίας, μειωμένο ενδιαφέρον και τάση για κοινωνική απόσυρση. Δεν σημαίνει ότι όλοι θα βιώσουν κάτι τέτοιο, όμως η εποχή ευνοεί την πτώση διάθεσης, ειδικά όταν συνδυάζεται με κακό ύπνο και χαμηλή δραστηριότητα.

Η βιταμίνη D, το ανοσοποιητικό και το χειμερινό «μούδιασμα»

Η περιορισμένη ηλιοφάνεια συνδέεται και με χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D, μιας ουσίας που έχει ρόλο στην υγεία των οστών, στη λειτουργία του ανοσοποιητικού και στη συνολική ευεξία. Γι’ αυτό και δεν είναι σπάνιο οι χειμερινοί μήνες να συνοδεύονται από γενικευμένη κόπωση, αίσθηση «βαριάς» διάθεσης και μεγαλύτερη ευαλωτότητα σε λοιμώξεις, ειδικά όταν το σώμα δεν ξεκουράζεται σωστά.

Την Κυριακή 21 Δεκεμβρίου πραγματοποιείται το χειμερινό ηλιοστάσιο, η ημέρα με τη μικρότερη διάρκεια φωτός στο βόρειο ημισφαίριο. Στην Αθήνα, η ακριβής στιγμή του ηλιοστασίου πέφτει το απόγευμα της ίδιας ημέρας, στις 17:03 (τοπική ώρα), μια λεπτομέρεια που υπενθυμίζει ότι δεν μιλάμε απλώς για «μια σκοτεινή μέρα», αλλά για ένα συγκεκριμένο αστρονομικό σημείο.


Τι βοηθάει πρακτικά τις μέρες γύρω από το ηλιοστάσιο

Το πιο απλό, αλλά και πιο αποτελεσματικό, είναι να διεκδικήσουμε περισσότερο φυσικό φως νωρίς μέσα στην ημέρα, ακόμη κι αν είναι λίγα λεπτά. Η σταθερότητα στο ωράριο ύπνου, η ήπια άσκηση και η προσοχή στη διατροφή βοηθούν σημαντικά, ενώ για όσους δυσκολεύονται έντονα, υπάρχει και η φωτεινή θεραπεία με ειδικές λάμπες, που συνήθως εφαρμόζεται το πρωί και χρησιμοποιείται ευρέως για τα συμπτώματα του SAD.

Το φως που επιστρέφει και ο συμβολισμός που αντέχει στον χρόνο

Το χειμερινό ηλιοστάσιο έχει και κάτι παρηγορητικό, από την επόμενη κιόλας ημέρα, το φως αρχίζει να αυξάνεται σταδιακά. Η αλλαγή είναι ανεπαίσθητη στην αρχή, αλλά ουσιαστική, τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στην ψυχολογία, γι’ αυτό και από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα πολλοί πολιτισμοί το αντιμετώπισαν ως τέλος ενός κύκλου και αρχή ενός νέου. Με απλά λόγια, η πιο σκοτεινή μέρα δεν είναι μόνο «βαριά», είναι και μια καθαρή υπενθύμιση ότι οι πιο φωτεινές ημέρες βρίσκονται μπροστά.