Πενήντα χρόνια και µία ηµέρα από τον Πόλεµο του Γιοµ Κιπούρ, που διεξήχθη ανήµερα της µεγαλύτερης εβραϊκής εορτής, της Ηµέρας Εξιλέωσης, µια νέα αιφνιδιαστική τροµοκρατική επίθεση ευρείας κλίµακας –από γη, αέρα και θάλασσα– στο Ισραήλ συντελέστηκε από τη Χαμάς κατά την εβραϊκή αργία του Σαββάτου, αιφνιδιάζοντας πλήρως τις ισραηλινές αµυντικές δυνάµεις.

Πρόκειται για µία από τις πιο πολύνεκρες επιθέσεις που έχει δεχτεί το Ισραήλ στην επικράτεια από ιδρύσεώς του, µε απαγωγές, σκύλευση νεκρών και εκτελέσεις αµάχων, που παραπέµπουν σε πρακτικές ωµής βίας της τροµοκρατικής οργάνωσης «Ισλαµικό Κράτος». Το Ισραήλ, ασκώντας το αναφαίρετο δικαίωµα στην αυτοάµυνα, κήρυξε τον πόλεµο στη «Χαµάς», ο οποίος, σύµφωνα µε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπέντζαµιν Νετανιάχου, θα είναι µακρύς και πρόκειται να αλλάξει τη Μέση Ανατολή.

Την επόµενη ηµέρα του πολέµου είναι βέβαιο ότι θα συσταθεί εξεταστική επιτροπή στο Ισραήλ, η οποία, µεταξύ άλλων, θα αποδώσει ευθύνες, όπως συνέβη µε την επιτροπή Agranat, που κατέληξε σε πόρισµα για την αποτυχία των ισραηλινών υπηρεσιών ασφάλειας και πληροφοριών το 1973.

Διαβάστε ακόμα: Ανάλυση: Η ιστορία της πολύπαθης Λωρίδας της Γάζας

Οι ΗΠΑ επιστρέφουν στο Ισραήλ

Οι ΗΠΑ εκτιµάται ότι επιστρέφουν στη Μέση Ανατολή, επιβεβαιώνοντας ότι η ασφάλεια του Ισραήλ βρίσκεται στον πυρήνα της αµερικανικής Εθνικής Ασφάλειας και αναδιαµορφώνοντας τις προτεραιότητες στην εξωτερική πολιτική τους. Η αµερικανική στρατιωτική και πολιτική στήριξη στο Ισραήλ αποτυπώνεται σε κυβερνητικό και νοµοθετικό επίπεδο.

Με ταχείες διαδικασίες, 392 εκ των 435 µελών της αµερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων υπέγραψαν διακοµµατικό ψήφισµα, που εκφράζει την αταλάντευτη υποστήριξη στο Ισραήλ και καταδικάζει τις βάρβαρες και βίαιες ενέργειες της «Χαµάς». Προσθέτως, το ψήφισµα επιβεβαιώνει την παροχή βοήθειας για την ασφάλεια του Ισραήλ, σύµφωνα µε το Μνηµόνιο Συνεννόησης ΗΠΑ - Ισραήλ του 2016, και προτρέπει στην πλήρη επιβολή του νόµου Taylor Force, που προβλέπει τη διακοπή της αµερικανικής οικονοµικής βοήθειας προς τους Παλαιστινίους, ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα να ωφεληθούν άµεσα ή έµµεσα τροµοκράτες µέσω του Ταµείου Μαρτύρων (Martyr’s Fund).

Σε παράλληλη τροχιά, η παρουσία του αµερικανικού αεροπλανοφόρου «Gerald Ford» και της ναυτικής µοίρας που το συνοδεύει στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου, πλησίον του Ισραήλ, στέλνει διττό µήνυµα, αφενός αποτροπής τρίτων χωρών και οργανώσεων από το να επιχειρήσουν διεύρυνση του πολέµου και αφετέρου ενεργού αµερικανικής εµπλοκής σε περίπτωση κλιµάκωσης.

Πολυδιάστατη η γεωπολιτική αξία της Ιορδανίας 

Η επίσκεψη του Αµερικανού υπουργού Εξωτερικών, Αντονι Μπλίνκεν, σε Ισραήλ και Ιορδανία εν µέσω πολέµου συνιστά κίνηση υψηλής πολιτικής, που αποτυπώνει τη στρατηγική σχέση της υπερδύναµης µε τις δύο χώρες. H γεωπολιτική αξία της Ιορδανίας είναι πολυδιάστατη για την εµπέδωση της σταθερότητας και της ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή. Το βασίλειο είναι ενεργό µέλος του Παγκόσµιου Συνασπισµού για την Καταπολέµηση του «Ισλαµικού Κράτους» και της Συνδυασµένης ∆ιακλαδικής ∆ύναµης Κρούσης - Επιχείρηση «Εγγενής Λύση», φιλοξενώντας αµερικανικά στρατεύµατα ως µέρος της συνεχιζόµενης εκστρατείας για την καταπολέµηση της περιφερειακής τροµοκρατίας.

Ως γνωστόν, η πλειονότητα του πληθυσµού στην Ιορδανία προσδιορίζονται ως Παλαιστίνιοι, η ∆υτική Οχθη αποτελούσε τµήµα του βασιλείου έως το 1967 και, ως εκ τούτου, οιαδήποτε αναταραχή στο Παλαιστινιακό έχει επιπτώσεις στο ιορδανικό εσωτερικό µέτωπο.

Την ίδια στιγµή, o ειδικός ρόλος της Ιορδανίας ως θεµατοφύλακα των µουσουλµανικών ιερών τόπων στην Ιερουσαλήµ, που αναγνωρίζεται και στη συµφωνία ειρήνης µε το Ισραήλ του 1994, καθιστά διαχρονικά κεντρική την ιορδανική µεσολάβηση και την προώθηση πρωτοβουλιών που υποστηρίζουν την εξεύρεση λύσης στο Παλαιστινιακό. 

Προσθέτως, η Ιορδανία βρίσκεται απέναντι στη «Χαµάς», της οποίας την ηγεσία εκδίωξε ο βασιλιάς Αµπντάλα το 1999, λόγω της επιχειρούµενης διείσδυσης της ισλαµιστικής οργάνωσης στον παλαιστινιακό πληθυσµό της Ιορδανίας.

Σε τρία επίπεδα οι κινήσεις της Ιορδανίας

Πρακτικά, η Ιορδανία εκτιµάται ότι κινείται σε τρία επίπεδα από την ηµέρα που ξέσπασε ο πόλεµος Ισραήλ - «Χαµάς».

Πρώτον, οι ιορδανικές υπηρεσίες ασφάλειας απέτρεψαν την ένταξη στον πόλεµο Παλαιστινίων που διαβιούν στο βασίλειο και ανταποκρίθηκαν θετικά σε σχετικό κάλεσµα της «Χαµάς», στήνοντας σηµεία ελέγχου από το Αµµάν έως την Κοιλάδα του Ιορδάνη.

∆εύτερον, η ιορδανική κυβέρνηση ασκεί επιρροή στην παλαιστινιακή ηγεσία και στην κοινωνία της ∆υτικής Οχθης, ώστε να αποφευχθεί η επέκταση του πολέµου στο σύνολο των παλαιστινιακών εδαφών.

Τρίτον, ο Ιορδανός βασιλιάς συντονίζει ενέργειες µε ηγεσίες αραβικών και δυτικών χωρών, στοχεύοντας στη δηµιουργία διπλωµατικού πλαισίου, που θα επιτρέψει την αποκλιµάκωση της αυξανόµενης πολεµικής έντασης και την επανέναρξη του ειρηνευτικού διαλόγου.

Συμφωνίες με τη Σαουδική Αραβία

Η καταστρατήγηση των «Συµφωνιών του Αβραάµ» και η υπονόµευση των διπλωµατικών προσπαθειών για την υπογραφή συµφωνίας ειρήνης µεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας εκτιµάται ότι αποτέλεσαν δύο εκ των βασικών λόγων που οδήγησαν στις τροµοκρατικές επιχειρήσεις της «Χαµάς» εναντίον του Ισραήλ.

Μόλις προ δύο εβδοµάδων οι ηγεσίες της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ επιβεβαίωσαν ότι βρίσκονταν στο κατώφλι µιας συµφωνίας η οποία «θα ήταν ένα κβαντικό άλµα για την περιοχή», ενισχύοντας σε ακραίους κύκλους που εκµεταλλεύονται την ένταση τη θεωρία περί δήθεν παραγκώνισης του Παλαιστινιακού Ζητήµατος.

Η βαρβαρότητα και η διαδικτυακή προβολή των δολοφονιών αµάχων από την τροµοκρατική οργάνωση «Χαµάς» σκοπό είχαν να δηµιουργήσουν τραύµα στη συλλογική συνείδηση, που δύσκολα επουλώνεται. Χρήστες, µάλιστα, των αραβικών µέσων κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως στα κράτη του Κόλπου, στη Σαουδική Αραβία και στην Αίγυπτο, καταδίκασαν απερίφραστα τη «Χαµάς», σχολιάζοντας ότι οι βαρβαρότητές της αντιβαίνουν το Ισλάµ, την ηθική και την ανθρωπιά.

Τούτο όταν προσφάτως το Ισραήλ και οι Παλαιστίνιοι (Παλαιστινιακή Αρχή και «Χαµάς») µε τη µεσολάβηση της Αιγύπτου και της Ιορδανίας συµφώνησαν στην ανάπτυξη των παλαιστινιακών κοιτασµάτων φυσικού αερίου στη Γάζα µε πολλαπλά οφέλη, ειδικά για τους Παλαιστινίους.

Τα κυριότερα εξ αυτών αφορούσαν την εµπέδωση ενεργειακής ασφάλειας στη Γάζα, τη µετατροπή λειτουργίας του σταθµού ηλεκτροπαραγωγής στη Γάζα από ντίζελ σε φυσικό αέριο, την εισροή εσόδων στην παλαιστινιακή οικονοµία και την προσέλκυση επενδύσεων για την εκτέλεση έργων υποδοµής.

Η επόµενη ηµέρα του πολέµου Ισραήλ - «Χαµάς» είναι εφικτό να διακριθεί από διπλωµατικά βήµατα που θα επιταχύνουν την οµαλοποίηση των σχέσεων Ισραήλ - Σαουδικής Αραβίας, υπό την αίρεση ότι η εµπόλεµη κατάσταση θα λήξει σύντοµα. Η οµαλοποίηση των αραβοϊσραηλινών σχέσεων ως επιλογή ανάµεσα στην περιφερειακή ειρήνη και την τροµοκρατία προκρίνεται στον δηµόσιο διάλογο των τελευταίων ηµερών, µε τον επικεφαλής της αµερικανικής διπλωµατίας να ταυτοποιεί το Ιράν, τη σιιτική οργάνωση «Χεζµπολάχ» και τη «Χαµάς» ως τους κύριους αντιτιθέµενους παίκτες στη συγκεκριµένη προοπτική.

Ακριβώς όπως λίγα χρόνια µετά τον Πόλεµο του Γιοµ Κιπούρ Ισραήλ και Αίγυπτος υπέγραψαν, κατόπιν αµερικανικής µεσολάβησης, τη συµφωνία ειρήνης του Καµπ Ντέιβιντ, το ίδιο είναι δυνατό να γίνει µε τη Σαουδική Αραβία και ίσως µε τους Παλαιστινίους.

Αντωνία Δήμου: Νon resident fellow στο Κέντρο για την Ανάπτυξη της Μέσης Ανατολής (CMED) του Πανεπιστηµίου της Καλιφόρνια, Λος Αντζελες (UCLA)

Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά στις 14/10/2023