Η Αγνιέσκα Γιέντρουσακ, υπάλληλος γραφείου και μητέρα ενός 13χρονου παιδιού, μόλις έξι χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Ρωσία, στο Μπρανιέβο της βόρειας Πολωνίας, ντυμένη με στρατιωτική παραλλαγή μαθαίνει να σκάβει χαρακώματα. Μάλιστα εξηγεί στο Reuters την επιλογή της: «Θα έκανα τα πάντα για να προστατεύσω το παιδί μου. Θέλω να είμαι έτοιμη να πολεμήσω γι’ αυτό». Η Γιέντρουσακ ανήκει στους χιλιάδες Πολωνούς που, με τον φόβο ενός πολέμου με τη Μόσχα, εγγράφονται σε εθελοντικά στρατιωτικά προγράμματα στην Πολωνία. Οι εκπαιδεύσεις αυτές, υπό την αιγίδα του στρατού, έχουν στόχο να ενισχύσουν τις τάξεις με επαγγελματίες και εφέδρους, καθώς οι ανησυχίες για την επιθετικότητα της Ρωσίας εντείνονται. Για τη Βαρσοβία, η απειλή δεν είναι θεωρητική, καθώς την Τρίτη (09/09), ο πολωνικός στρατός κατέρριψε ρωσικά drones που παραβίασαν τον εναέριο χώρο της, για πρώτη φορά από χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Ένα συμβολικό περιστατικό που αναβίωσε τα ιστορικά τραύματα δεκαετιών σοβιετικής κυριαρχίας. Από την πλευρά του το Κρεμλίνο υποβάθμισε το γεγονός, μιλώντας για «υπερβολική συναισθηματική φόρτιση» της Δύσης και αρνήθηκε οποιαδήποτε απειλή. Όμως, στα δάση και τις αμμώδεις εκτάσεις του Μπρανιέβο, ο ήχος των νοτιοκορεατικών αρμάτων K-2, που η Πολωνία αγόρασε πρόσφατα, λειτουργεί σαν προειδοποίηση. «Πάντα υπάρχει στο πίσω μέρος του μυαλού μου η σκέψη: τι θα γίνει αν συμβεί κάτι αύριο;» λέει η Γιέντρουσακ, αποφασισμένη να προετοιμαστεί για μια «νέα πραγματικότητα».


Αυξάνεται το κύμα του εθελοντισμού

Σύμφωνα με τον συνταγματάρχη Γκρεγκόρζ Βαβρζινκιέβιτς, επικεφαλής του Κεντρικού Στρατολογικού Κέντρου, περισσότεροι από 20.000 Πολωνοί δήλωσαν εθελοντές για στρατιωτική εκπαίδευση μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2025 — αριθμός που αναμένεται να φτάσει τους 40.000 μέχρι το τέλος της χρονιάς, υπερδιπλάσιος σε σχέση με το 2022. Από την εισβολή στην Ουκρανία, η Πολωνία έχει διπλασιάσει τις αμυντικές δαπάνες της, φτάνοντας το 4,7% του ΑΕΠ το 2025 — το υψηλότερο ποσοστό στο ΝΑΤΟ, πολύ μπροστά από τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Μπροστά στην αβεβαιότητα για τη στάση των ΗΠΑ, ιδίως μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, η Βαρσοβία πιέζει την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλειά της. «Όσοι δεν έχουν βιώσει ρωσική ή σοβιετική κατοχή δυσκολεύονται να κατανοήσουν τι ακριβώς υπερασπιζόμαστε», σχολιάζει στο Reuters ο ειδικός Γκούσταβ Γκρέσελ από την Ακαδημία Άμυνας της Βιέννης.


Τι είναι η "East Shield"

Από το 2024, η Πολωνία κατασκευάζει την «East Shield», μια οχυρωματική γραμμή 640 χιλιομέτρων στα σύνορα με τη Λευκορωσία και τον ρωσικό θύλακο του Καλίνινγκραντ, με αντιαρματικά εμπόδια και προηγμένα συστήματα επιτήρησης. Παράλληλα, μεταφέρει στρατιωτικές μονάδες ανατολικά, ώστε οι στρατιώτες να υπηρετούν πιο κοντά στα σπίτια τους.

Η αναδιάρθρωση του στρατού επικεντρώνεται στην κινητικότητα, την αντιαεροπορική άμυνα και τη λογιστική υποστήριξη. Τα εθελοντικά προγράμματα προσφέρουν ευελιξία: οι συμμετέχοντες μπορούν να συνεχίσουν στον επαγγελματικό στρατό, να ενταχθούν στις Δυνάμεις Εδαφικής Άμυνας (WOT) ή να παραμείνουν σε ενεργή ή παθητική εφεδρεία.

«Όταν υπάρχει πόλεμος, μετράνε τα πιο βασικά: καύσιμα, πυρομαχικά και άνθρωποι», υπενθυμίζει στο Reuters ο υφυπουργός Άμυνας Τσεζάρι Τομτσίκ.


Το χάσμα με τη Δυτική Ευρώπη

Με 216.000 στρατιώτες, η Πολωνία διαθέτει σήμερα το τρίτο μεγαλύτερο στράτευμα στο ΝΑΤΟ, μετά τις ΗΠΑ και την Τουρκία. Η Ρωσία, αντίθετα, διατηρεί 1,5 εκατομμύριο άνδρες. Όμως, η Βαρσοβία έχει αναβαθμίσει εντυπωσιακά τις δυνάμεις της: το 2014 βρισκόταν μόλις στην ένατη θέση της Συμμαχίας.

Αντίθετα, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο δυσκολεύονται να στρατολογήσουν, με τα μικρότερα μεγέθη στρατευμάτων εδώ και αιώνες. «Οι Ανατολικοευρωπαίοι είναι πιο πρόθυμοι να πολεμήσουν, γιατί ξέρουν ότι δεν μπορούν απλώς να φύγουν», σημειώνει ο Γκρέσελ.


Προς μια νέα ευρωπαϊκή άμυνα

Η συζήτηση για την αυτονομία της ευρωπαϊκής άμυνας εντείνεται. Παρά την αύξηση των προϋπολογισμών, το ΝΑΤΟ παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από τις αμερικανικές δυνατότητες, ιδίως σε αεροπορία, πυραύλους και αντιαεροπορικά συστήματα.

Τον Φεβρουάριο, ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ ανακοίνωσε πρόγραμμα εκπαίδευσης 100.000 εθελοντών μέχρι το 2027. «Είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές απειλές και προετοιμαζόμαστε για τις αυριανές», υπογραμμίζει ο υφυπουργός Άμυνας Πάβελ Ζαλέφσκι.

Ανάμεσα σε επώδυνες μνήμες και υπαρκτές απειλές, η Πολωνία αναδεικνύεται σε έναν από τους πιο άγρυπνους φρουρούς του ΝΑΤΟ. Και στα δάση του Μπρανιέβο, κάθε χαρακώμα που ανοίγεται από τους εθελοντές είναι μια μεταφορά αυτής της αποφασιστικότητας να μην παραχωρηθεί ούτε σπιθαμή γης.