Το ιταλικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων (M5S), που κάποτε λεγόταν κόμμα του Μπέπε Γκρίλο (πλέον, ο κωμικός έχει αποσυρθεί στο περιθώριο), εμφανίζεται στα γκάλοπ έτοιμο να βγει πρώτο στις εκλογές της 4ης Μαρτίου αλλά δεν θα έχει τις έδρες να κυβερνήσει από μόνο του.

Αν οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιωθούν, στην Ιταλία θα ξεκινήσει αναγκαστικά μετά την κάλπη ένας αγώνας διαβουλεύσεων με πολιτικά αλισβερίσια ώστε να σχηματιστεί κυβέρνηση -και όπως πάντα, στους διαδρόμους της Ρώμης, κανείς δεν θα ξέρει πού θα βγουν τα πράγματα και ποιος θα καταλήξει να κάνει κουμάντο. Ο ρόλος του M5S όμως, ως πρώτη δύναμη, θα είναι κεντρικός.

Και όλοι αναρωτιούνται: Έχει το κόμμα, που γεννήθηκε ως «αντισυστημικό», τα φόντα να λειτουργήσει στην σκηνή της επαγγελματικής πολιτικής -που, περισσότερο από οπουδήποτε, στη Ρώμη είναι τόσο «φόρουμ» όσο και «παζάρι»;

Μία γκάφα -που δεν ήταν εντελώς γκάφα- του νυν αρχηγού του κόμματος, Λουίτζι ντι Μάιο, φώτισε ακριβώς αυτό το καθοριστικό ερώτημα.

Μιλώντας σε επενδυτές στο Λονδίνο, προσπάθησε να στείλει εμμέσως καθησυχαστικό μήνυμα στις διεθνείς αγορές. Άνοδος του M5S στην εξουσία, ήταν το περιεχόμενο του μηνύματος, δεν θα οδηγήσει σε εκτροπή ούτε και θα συνιστά λόγο ταραχής, δυσμενούς διεθνούς κλίματος έναντι της Ιταλίας ή ανησυχιών για τη διακυβέρνηση της χώρας.

Το μήνυμα αυτό -που φυσικά περιείχε και διαβεβαίωση ότι το M5S θα βρει έδαφος να συνεργαστεί με τα άλλα κόμματα αν δεν έχει αυτοδυναμία- πήρε το πρακτορείο Reuters, μεταδίδοντας πως ο ντι Μάιο δεν απέκλεισε μετεκλογική συνεργασία ούτε με το Δημοκρατικό Κόμμα (PD), ούτε με την μπερλουσκονική Forza Italia ούτε με την ξενοφοβική Λέγκα του Βορρά.

Μέσα σε λίγες ώρες, ο ντι Μάιο βγήκε και διαμαρτυρήθηκε για το τηλεγράφημα, αρνούμενος ότι είχε πει κάτι τέτοιο και περιοριζόμενος στο ότι «σε περίπτωση που» το κόμμα δεν έχει αυτοδυναμία, θα επιδιώξει συνεργασίας «στη βάση σύγκλισης στα προγραμματικά μας σημεία».

Μαθαίνοντας «ξένες» γλώσσες

Η φράση αυτή είναι η τυπική απάντηση που δίνει το M5S στις προεκλογικές εμφανίσεις των στελεχών του. Το κόμμα απέδωσε την παρεξήγηση στο Λονδίνο «ενδεχομένως σε λανθασμένη μετάφραση». Ο ντι Μάιο έχει πολλές φορές δείξει ότι (όπως συμβαίνει με αρκετούς ιταλούς πολιτικούς) τα αγγλικά του είναι περιορισμένα.

Και όντως το πρόβλημα ήταν στη μετάφραση - όμως όχι από τα ιταλικά στα αγγλικά. Ήταν στη μετάφραση μεταξύ δύο διαφορετικής μορφής λόγων: Του ιταλικού προεκλογικού πολιτικού λόγου από τη μία και του ιταλικού πολιτικού λόγου «μέσα στους διαδρόμους» από την άλλη.

Αυτό που προκάλεσε την παρεξήγηση ήταν ότι το αντισυστημικό M5S τώρα μαθαίνει να μιλάει τη δεύτερη εκείνη γλώσσα -που σημαίνει πως το M5S τώρα αρχίζει να μαθαίνει να λειτουργεί ως κόμμα που, εκτός από το να αρθρώνει λόγο διαμαρτυρίας, πρέπει και να κυβερνά, λερώνοντας τα χέρια του και κάνοντας συμβιβασμούς.

Για ένα κόμμα που συστάθηκε ως αντισυστημικό και αντικαθεστωτικό, που απέρριπτε τους επαγγελματίες πολιτικούς και τις πρακτικές τους, ο δρόμος αυτός δεν είναι εύκολος. Πρέπει να κρατήσει τις ισορροπίες: Αν κάνει πολλούς συμβιβασμούς -και, κυρίως, αν αυτό φανεί- θα χάσει ψήφους διαμαρτυρίας (που είναι η βασική του δεξαμενή).

Αν, από την άλλη, δεν κάνει αρκετούς συμβιβασμούς, θα αποδειχθεί άσφαιρο, ένα κενό πυροτέχνημα: Μεγάλα λόγια που όμως δεν έχουν κανένα πρακτικό αποτέλεσμα, λόγια που δεν είναι ικανά να κυβερνήσουν την Ιταλία και να διορθώσουν τα προβλήματά της που κακοφορμίζουν και στέλνουν τα παιδιά της μετανάστες στη βόρεια Ευρώπη.

Αυτό το σπαγγάτο είναι δύσκολο, όμως το M5S έχει καταφέρει άλλα εξίσου δύσκολα: Το ενδεικτικότερο, και ίσως πιο σημαντικό, είναι πως κανείς στην Ιταλία δεν μπορεί να το κατατάξει ούτε στην «αριστερή» ούτε στην «δεξιά» αντίδραση (κατηγορίες που για την Ιταλία δεν έχουν χάσει εντελώς, τουλάχιστον θεωρητικά, τη σημασία τους) -για αυτό και κανείς δεν δυσκολεύεται να το φανταστεί να συγκυβερνά είτε με τους μεν είτε με τους δε.

Η «γκάφα» του ντι Μάιο πάντως δεν ήταν εντελώς γκάφα, αν κοιτάξει κανείς πώς καλύπτει ο ευρωπαϊκός Τύπος την υπόθεση. Η ετυμηγορία είναι, σε γενικές γραμμές, η εξής: Ο ντι Μάιο μπορεί να μην αποδείχθηκε άριστος μαθητής στο να μάθει την «ξένη γλώσσα» της καθημερινής πολιτικής, αλλά το βασικό είναι ότι κατάλαβε πως πρέπει να την μιλήσει. Οπότε, όντως, το M5S, μάλλον αρχίζει να μαθαίνει.