Μόσιαλος: Πώς μπορούν οι μεταλλάξεις του ιού να επηρεάσουν το εμβόλιο
Στις μεταλλάξεις του κοροναϊού και κατά πόσο αυτές μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την ανάπτυξη εμβολίων αναφέρεται ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο London School of Economics, Ηλίας Μόσιαλος.
Σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επισημαίνει πως δέκα μήνες μετά την αποκωδικοποίηση της γενετικής σύστασης του κοροναϊού, έχουμε μπει στην ευθεία των πρώτων ανακοινώσεων των αποτελεσμάτων από τις μεγάλες κλινικές δοκιμές φάσης ΙΙΙ για τα εμβόλια που προπορεύονται.
«Το τελευταίο διάστημα όμως σχολιάζονται από πολλούς τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσουν στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων οι μεταλλάξεις του κοροναϊού. Μεταξύ αυτών, ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι έγινε μετάλλαξη πρόσφατα και σχολιάζουν πως ο περιορισμένος έλεγχος της πανδημίας οφείλεται και σε αυτή τη μετάλλαξη» υποστηρίζει και αναλύει τι συμβαίνει.
Τι συμβαίνει όμως με τις μεταλλάξεις;
Έχουμε όλοι ακούσει για την πολυσυζητημένη μετάλλαξη (D614G) του κοροναϊού η οποία προέκυψε τον Φεβρουάριο του 2020. Αυτή η μετάλλαξη στην πρωτεΐνη ακίδα φαίνεται να κάνει τον ιό να μεταδίδεται πιο εύκολα από άτομο σε άτομο, αλλά δεν υπάρχει απόδειξη πως επηρέασε τη σοβαρότητα της νόσου. Λόγω αυτής της βελτιωμένης δυνατότητας μετάδοσης, αυτή η παραλλαγή έγινε η κυρίαρχη μορφή του ιού μέχρι τον Μάρτιο του 2020 και συνεχίζει να είναι η κύρια μορφή του ιού που παρατηρείται στις περισσότερες λοιμώξεις. Δεν είναι επομένως μετάλλαξη που παρουσιάστηκε ή ταυτοποιήθηκε το καλοκαίρι.
Η μετάλλαξη D614G δεν είναι η μόνη μετάλλαξη που έχει παρατηρηθεί στο SARS-CoV-2. Μέχρι στιγμής όμως -χωρίς να αποκλείεται πως μπορεί να συμβεί- δεν έχουν παρατηρηθεί σημειακές ή άλλες αλλαγές στη γενετική σύσταση του ιού που να επηρεάζουν τη μετάδοση ή τη σοβαρότητα της νόσου.
Να θυμόμαστε πως οι ιοί και μεταλλάσσονται συνεχώς αλλά και διορθώνουν εκ νέου το γονιδίωμα τους. Έτσι συσσωρεύουν μεταλλάξεις με βραδύτερο ρυθμό. Η πλειονότητα των μεταλλάξεων δεν θα έχει αντίκτυπο στον ιό ή στην ασθένεια που προκαλεί. Περιστασιακά μια μετάλλαξη θα επιτρέψει μεγαλύτερη μεταδοτικότητα οπότε ο μεταλλαγμένος ιός μπορεί να εξαπλωθεί ευρέως σε όλο τον πληθυσμό. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η αυξημένη αναπαραγωγή ή μετάδοση ιών δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ιός θα γίνει πιο επικίνδυνος ή πιο θανατηφόρος. Η πρόκληση σοβαρής νόσου στον ξενιστή (αυτόν που ‘κολλάει’ τον ιό) δεν είναι πάντα προς το συμφέρον ενός ιού, γιατί ο ξενιστής θα πεθάνει χωρίς να μεταδώσει σε πολλούς τη νόσο: άρα η επιδημία θα είναι ταχύτερη αλλά μικρής εμβέλειας.
Ωστόσο, αναρωτιούνται κάποιοι τι γίνεται αν ο κοροναϊός είναι όπως η γρίπη που κάνουμε εμβόλιο κάθε χρόνο. Δηλαδή, αν ο κοροναϊός όπως όλοι οι ιοί μεταλλάσσεται, τι αποτελέσματα μπορεί να έχουν οι μεταλλάξεις στο γενετικό υλικό του SARS-CoV-2 και στην ικανότητά μας να ελέγξουμε την πανδημία;
Τι σημαίνει αυτό για τα εμβόλια και τις θεραπείες όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα;
Η επίδραση των μεταλλάξεων θα έχει σημασία αναφορικά με τη χρήση των στοχευμένων αντιιικών θεραπευτικών και εμβολίων για την καταπολέμηση του ιού. Η χρήση αυτών των θεραπειών ασκεί επιλεκτική πίεση στον ιό. Δηλαδή, εάν ένα μεταλλαγμένο στέλεχος του ιού δεν αποδυναμώνεται από τα θεραπευτικά, αυτό το στέλεχος θα συνεχίσει να κυκλοφορεί. Μόνο εάν αυτό το στέλεχος έχει αντίστοιχή δυνατότητα να μεταδοθεί και να προκαλέσει κρίσιμη νόσο, τότε ναι, αυτή η μετάλλαξη έχει σημασία για τον έλεγχο της πανδημίας.
Ωστόσο, υπάρχουν περισσότερα από 200 διαφορετικά εμβόλια κοροναϊού που βρίσκονται σε εξέλιξη. Εάν παρατηρηθούν μεταλλάξεις που μεταβάλλουν την αποτελεσματικότητα οποιουδήποτε εμβολίου, τότε ενδέχεται να είμαστε σε θέση να αναπτύξουμε νέα εμβόλια με βάση την τεχνογνωσία που πλέον έχουμε.
Οποιαδήποτε μετάλλαξη μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά του ιού. Το αν, το πότε και το πως είναι αδύνατο να προβλεφθούν. Ως εκ τούτου, παγκοσμίως, οι επιστήμονες παρακολουθούν τις μεταλλάξεις του κοροναϊού πολύ μεθοδικά. Ευτυχώς, ο SARS-CoV-2 μεταλλάσσεται πολύ αργά και αναμένουμε ότι η συμπεριφορά του δεν θα αλλάξει δραματικά τους επόμενους μήνες. Εξαιτίας αυτού, τα εμβόλια που αναπτύσσονται πιθανότατα θα συνεχίσουν να είναι αποτελεσματικά. Ωστόσο, είναι σημαντικό να εργαστούμε για τον περιορισμό του ιού και να τερματίσουμε την πανδημία, επειδή όσο περισσότερο ο ιός συνεχίζει να κυκλοφορεί, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να εμφανιστεί μια νέα κρίσιμη μετάλλαξη.
Θα θυμίσω πως ο ιός SARS-CoV-1 ήταν ένας πιο επικίνδυνος ιός, αλλά η επιδημία ήταν πιο εύκολο να ελεγχθεί επειδή ο ιός μεταδιδόταν μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Στην περίπτωση του SARS-CoV-2, η ικανότητά του να εξαπλώνεται ασυμπτωματικά και προ-συμπτωματικά έχει κάνει την πανδημία πολύ πιο δύσκολο να ελεγχθεί. Για αυτό το λόγο είναι και πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουμε αυτό τον ιό. Αν μεταδίδαν τη νόσο μόνο οι συμπτωματικοί θα είχαμε ήδη περιορίσει κατά πολύ την πανδημία.
Εδώ και πολλούς μήνες έχω προτείνει την συχνή και τυχαιοποιημένη δειγματοληψία σε διαφορετικές περιοχές της χώρας, αλλά και την επισταμένη συλλογή στοιχείων με πιο ακριβή τρόπο, ως μέθοδο σφυγμομέτρησης της μετάδοσης στην κοινότητα. Οι χώρες που αναχαίτισαν αποτελεσματικά την πανδημία δεν βασίστηκαν μόνο στην εφαρμογή των μέτρων δημόσιας υγείας. Βασίστηκαν και στην καλή καταγραφή και παρακολούθηση της μεταδοτικότητας. Η πανδημία είναι μια δυναμική κατάσταση που οφείλουμε να παρατηρούμε μεθοδικά, ώστε να παίρνουμε έγκαιρα και στοχευμένα μέτρα.
Σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επισημαίνει πως δέκα μήνες μετά την αποκωδικοποίηση της γενετικής σύστασης του κοροναϊού, έχουμε μπει στην ευθεία των πρώτων ανακοινώσεων των αποτελεσμάτων από τις μεγάλες κλινικές δοκιμές φάσης ΙΙΙ για τα εμβόλια που προπορεύονται.
«Το τελευταίο διάστημα όμως σχολιάζονται από πολλούς τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσουν στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων οι μεταλλάξεις του κοροναϊού. Μεταξύ αυτών, ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι έγινε μετάλλαξη πρόσφατα και σχολιάζουν πως ο περιορισμένος έλεγχος της πανδημίας οφείλεται και σε αυτή τη μετάλλαξη» υποστηρίζει και αναλύει τι συμβαίνει.
Τι συμβαίνει όμως με τις μεταλλάξεις;
Έχουμε όλοι ακούσει για την πολυσυζητημένη μετάλλαξη (D614G) του κοροναϊού η οποία προέκυψε τον Φεβρουάριο του 2020. Αυτή η μετάλλαξη στην πρωτεΐνη ακίδα φαίνεται να κάνει τον ιό να μεταδίδεται πιο εύκολα από άτομο σε άτομο, αλλά δεν υπάρχει απόδειξη πως επηρέασε τη σοβαρότητα της νόσου. Λόγω αυτής της βελτιωμένης δυνατότητας μετάδοσης, αυτή η παραλλαγή έγινε η κυρίαρχη μορφή του ιού μέχρι τον Μάρτιο του 2020 και συνεχίζει να είναι η κύρια μορφή του ιού που παρατηρείται στις περισσότερες λοιμώξεις. Δεν είναι επομένως μετάλλαξη που παρουσιάστηκε ή ταυτοποιήθηκε το καλοκαίρι.
Η μετάλλαξη D614G δεν είναι η μόνη μετάλλαξη που έχει παρατηρηθεί στο SARS-CoV-2. Μέχρι στιγμής όμως -χωρίς να αποκλείεται πως μπορεί να συμβεί- δεν έχουν παρατηρηθεί σημειακές ή άλλες αλλαγές στη γενετική σύσταση του ιού που να επηρεάζουν τη μετάδοση ή τη σοβαρότητα της νόσου.
Να θυμόμαστε πως οι ιοί και μεταλλάσσονται συνεχώς αλλά και διορθώνουν εκ νέου το γονιδίωμα τους. Έτσι συσσωρεύουν μεταλλάξεις με βραδύτερο ρυθμό. Η πλειονότητα των μεταλλάξεων δεν θα έχει αντίκτυπο στον ιό ή στην ασθένεια που προκαλεί. Περιστασιακά μια μετάλλαξη θα επιτρέψει μεγαλύτερη μεταδοτικότητα οπότε ο μεταλλαγμένος ιός μπορεί να εξαπλωθεί ευρέως σε όλο τον πληθυσμό. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η αυξημένη αναπαραγωγή ή μετάδοση ιών δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ιός θα γίνει πιο επικίνδυνος ή πιο θανατηφόρος. Η πρόκληση σοβαρής νόσου στον ξενιστή (αυτόν που ‘κολλάει’ τον ιό) δεν είναι πάντα προς το συμφέρον ενός ιού, γιατί ο ξενιστής θα πεθάνει χωρίς να μεταδώσει σε πολλούς τη νόσο: άρα η επιδημία θα είναι ταχύτερη αλλά μικρής εμβέλειας.
Ωστόσο, αναρωτιούνται κάποιοι τι γίνεται αν ο κοροναϊός είναι όπως η γρίπη που κάνουμε εμβόλιο κάθε χρόνο. Δηλαδή, αν ο κοροναϊός όπως όλοι οι ιοί μεταλλάσσεται, τι αποτελέσματα μπορεί να έχουν οι μεταλλάξεις στο γενετικό υλικό του SARS-CoV-2 και στην ικανότητά μας να ελέγξουμε την πανδημία;
Τι σημαίνει αυτό για τα εμβόλια και τις θεραπείες όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα;
Η επίδραση των μεταλλάξεων θα έχει σημασία αναφορικά με τη χρήση των στοχευμένων αντιιικών θεραπευτικών και εμβολίων για την καταπολέμηση του ιού. Η χρήση αυτών των θεραπειών ασκεί επιλεκτική πίεση στον ιό. Δηλαδή, εάν ένα μεταλλαγμένο στέλεχος του ιού δεν αποδυναμώνεται από τα θεραπευτικά, αυτό το στέλεχος θα συνεχίσει να κυκλοφορεί. Μόνο εάν αυτό το στέλεχος έχει αντίστοιχή δυνατότητα να μεταδοθεί και να προκαλέσει κρίσιμη νόσο, τότε ναι, αυτή η μετάλλαξη έχει σημασία για τον έλεγχο της πανδημίας.
Ωστόσο, υπάρχουν περισσότερα από 200 διαφορετικά εμβόλια κοροναϊού που βρίσκονται σε εξέλιξη. Εάν παρατηρηθούν μεταλλάξεις που μεταβάλλουν την αποτελεσματικότητα οποιουδήποτε εμβολίου, τότε ενδέχεται να είμαστε σε θέση να αναπτύξουμε νέα εμβόλια με βάση την τεχνογνωσία που πλέον έχουμε.
Οποιαδήποτε μετάλλαξη μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά του ιού. Το αν, το πότε και το πως είναι αδύνατο να προβλεφθούν. Ως εκ τούτου, παγκοσμίως, οι επιστήμονες παρακολουθούν τις μεταλλάξεις του κοροναϊού πολύ μεθοδικά. Ευτυχώς, ο SARS-CoV-2 μεταλλάσσεται πολύ αργά και αναμένουμε ότι η συμπεριφορά του δεν θα αλλάξει δραματικά τους επόμενους μήνες. Εξαιτίας αυτού, τα εμβόλια που αναπτύσσονται πιθανότατα θα συνεχίσουν να είναι αποτελεσματικά. Ωστόσο, είναι σημαντικό να εργαστούμε για τον περιορισμό του ιού και να τερματίσουμε την πανδημία, επειδή όσο περισσότερο ο ιός συνεχίζει να κυκλοφορεί, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να εμφανιστεί μια νέα κρίσιμη μετάλλαξη.
Θα θυμίσω πως ο ιός SARS-CoV-1 ήταν ένας πιο επικίνδυνος ιός, αλλά η επιδημία ήταν πιο εύκολο να ελεγχθεί επειδή ο ιός μεταδιδόταν μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Στην περίπτωση του SARS-CoV-2, η ικανότητά του να εξαπλώνεται ασυμπτωματικά και προ-συμπτωματικά έχει κάνει την πανδημία πολύ πιο δύσκολο να ελεγχθεί. Για αυτό το λόγο είναι και πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουμε αυτό τον ιό. Αν μεταδίδαν τη νόσο μόνο οι συμπτωματικοί θα είχαμε ήδη περιορίσει κατά πολύ την πανδημία.
Εδώ και πολλούς μήνες έχω προτείνει την συχνή και τυχαιοποιημένη δειγματοληψία σε διαφορετικές περιοχές της χώρας, αλλά και την επισταμένη συλλογή στοιχείων με πιο ακριβή τρόπο, ως μέθοδο σφυγμομέτρησης της μετάδοσης στην κοινότητα. Οι χώρες που αναχαίτισαν αποτελεσματικά την πανδημία δεν βασίστηκαν μόνο στην εφαρμογή των μέτρων δημόσιας υγείας. Βασίστηκαν και στην καλή καταγραφή και παρακολούθηση της μεταδοτικότητας. Η πανδημία είναι μια δυναμική κατάσταση που οφείλουμε να παρατηρούμε μεθοδικά, ώστε να παίρνουμε έγκαιρα και στοχευμένα μέτρα.
