Της  Πένυς Κουλιζάκου, εφημερίδα Παραπολιτικά

To διπλό έγκλημα του Διστόμου, η δολοφονία 218 ανθρώπων και οι αποζημιώσεις που δεν δόθηκαν ποτέ, είναι το θέμα της έρευνας-ντοκιμαντέρ του Ελληνα δημοσιογράφου του Al Jazeera, John Psaropoulos. Ο διεθνής ειδησεογραφικός ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός έδωσε την έγκρισή του με ιδιαίτερο ενθουσιασμό στην πρόταση διερεύνησης του θέματος, το οποίο ταλανίζει την ιστορική, αλλά και την «πολιτική» μνήμη της Ελλάδας ακόμα και σήμερα. 

Η 10η Ιουνίου 1944 είναι μια μέρα που πολλοί Ελληνες θέλουν να ξεχάσουν, αλλά ο John Psaropoulos έχει αποφασίσει να προβάλει σε ολόκληρο τον κόσμο, με όλο τον πόνο που κρύβει αυτό το μέρος. 

Τον Μάρτιο ο Ελληνας δημοσιογράφος και οι συνεργάτες του κατέφθασαν στην περιοχή για να πάρουν πλάνα από τα σημεία της τραγωδίας και να συνομιλήσουν με τους δύο εν ζωή ανθρώπους που βίωσαν μία από τις άθλιες μορφές του πολέμου. 

Η κάμερα ανοίγει αποτυπώνοντας πλάνα του χωριού, υπάρχον φωτογραφικό υλικό ανθρώπων που χάθηκαν εκείνη την ημέρα και μνημεία που στήθηκαν για να θυμίζουν στις επόμενες γενιές όσα έγιναν εκεί. Το δε μικρόφωνο έχει καταγράψει όλα όσα λέγονται και με σεβασμό έχει συλλάβει τις μνήμες για το τι έγινε εκείνο το «μαύρο» απόγευμα. Ο 90χρονος Θωμάς Μπούρας (20 ετών τότε) και ο 78χρονος Αγγελος Καστρίτης (8 ετών τότε) θυμούνται με κάθε λεπτομέρεια τη φρικιαστική ημέρα, σαν να τη ζουν ξανά και ξανά, περιγράφοντας όλα όσα έγιναν. 

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ. «Ηταν μια τραγωδία που στιγμάτισε για πάντα όσους τη ζήσαμε», λέει ο κύριος Μπούρας στην κάμερα του καναλιού. Εκείνος γλύτωσε γιατί δούλευε στα χωράφια έξω από το χωριό, ενώ ο Αγγελος Καστρίτης έφυγε από το σπίτι έπειτα από «εντολή» της μητέρας του για να σωθεί, όταν όμως επέστρεψε διαπίστωσε πως εκείνη δεν είχε την ίδια τύχη… «Το αίμα των ανθρώπων μας μύριζε σε ολόκληρο το χωριό για μήνες μετά τη σφαγή. Σκότωσαν οτιδήποτε είχε ζωή, ακόμη και τα ζώα, απλά γιατί τους είχαν στήσει ενέδρα οι αντάρτες κοντά στο χωριό», λέει ο κ. Μπούρας στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ». «Σε εμάς έπρεπε να φέρει τον Πρόεδρο της Γερμανίας, Γιόαχιμ Γκάουκ, ο κ. Παπούλιας, όχι μόνο στην Ηπειρο. Εδώ δεν έγινε απλά σφαγή, αλλά κατακρεούργησαν όλους όσους βρήκαν στον δρόμο τους, ενώ είχαν κλείσει μέχρι και τις εξόδους του χωριού για να μην ξεφύγει κανείς», συμπληρώνει με πίκρα στη φωνή του ο κ. Μπούρας. Μας μίλησε και για τους Ιταλούς. «Αυτοί δεν έκαναν τα εγκλήματα των Γερμανών. Μάλιστα, υπήρξε κόσμος που σώθηκε γιατί τους “κάλυψαν” οι Ιταλοί. Ζωγράφιζαν έξω από σπίτια το συνθηματικό πως είχαν μπει και εκτελέσει τον κόσμο, για να μην το κάνουν οι Γερμανοί. Ετσι σώθηκαν κάποιες οικογένειες», αναφέρει, μιλώντας με μια σχετική «συμπάθεια» συγκριτικά με τα συναισθήματά του προς τους Γερμανούς. 

Ωρες μετά, το μικρόφωνο και η κάμερα κλείνουν, αφού το πρώτο μέρος του ρεπορτάζ είναι έτοιμο. 

ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ. Το δεύτερο μέρος της έρευνας, οι αποζημιώσεις των θυμάτων της γερμανικής μπότας, που δεν δόθηκαν ποτέ, αρχίζει. Επόμενος σταθμός του Ελληνα δημοσιογράφου είναι το Συμβούλιο Διεκδίκησης Χρεών της Γερμανίας προς την Ελλάδα. Οπως τόνισε στα «Π» ο κ. Psaropoulos, πολύτιμη βοήθεια του προσέφερε ο ιστορικός Χάγκεν Φλάισερ, προκειμένου να ξεκαθαρίσουν οι λεπτές γραμμές του ζητήματος που χωρίζει τις δύο χώρες ακόμη και σήμερα. Αυτός ήταν ένας επιπλέον λόγος που οι τηλεθεατές, αλλά και οι συνεργάτες του αγκάλιασαν το αποτέλεσμα. 

Την Ελλάδα και τη Γερμανία τις χωρίζουν πάρα πολλά εδώ και χρόνια. Σήμερα, αυτοί οι δύο παλιοί «γνώριμοι» ξανασυγκρούονται σε θέματα οικονομίας και θεσμικών αλλαγών. «Θέλαμε να δώσουμε ανάγλυφα και το ανθρώπινο κόστος και το γιατί αυτό το ζήτημα παραμένει ζωντανό ύστερα από τόσα χρόνια», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Psaropoulos, τονίζοντας πως «μπορεί οι υλικές καταστροφές να έχουν αποκατασταθεί, όμως ο ανθρώπινος πόνος δεν αλλάζει».

«Κανείς δεν ενδιαφέρεται αληθινά»

Στο πλευρό της ομάδας του Al Jazeera, από την πρώτη στιγμή, βρίσκεται η αντιπρόεδρος της Δημοτικής Ενότητας Διστόμου, Εφη Κίνια, που η αγάπη της για τον τόπο της είναι ολοφάνερη από το πρώτο λεπτό που της μιλήσαμε. Πρόσεχε το καθετί. «Οι γερμανικές αποζημιώσεις είναι ένα ζήτημα που δεν θα λυθεί ποτέ, αφού κανείς δεν ενδιαφέρεται πραγματικά, όπως θα έπρεπε», ανέφερε στα «Π». «Δημοσιογράφοι και από την Ιαπωνία έφθασαν στην περιοχή για το ίδιο θέμα, αλλά και για την προσφυγή της Γερμανίας στη Χάγη κατά της Ιταλίας που έγινε πριν από δύο χρόνια. Το ζήτημα είναι να ασχοληθούν αυτοί που πρέπει και όχι όλοι οι άλλοι»… 

Το ρεπορτάζ ολοκληρώθηκε και μέσα σε δυόμισι λεπτά κατάφερε να χωρέσει πόνο, θλίψη, απώλεια και αδικία. Η προβολή του έγινε στο δελτίο ειδήσεων του Al Jazeera και, με τίτλο «Η Ελλάδα διεκδικεί πολεμικές επανορθώσεις από το Βερολίνο», έπαιζε για ένα εικοσιτετράωρο. Απέσπασε τα καλύτερα σχόλια για την έρευνα, την παραγωγή και το θέμα. Το ζητούμενο της Ελλάδας, όμως, δεν ήταν ποτέ τα «σχόλια», αλλά οι πράξεις. Να αντιμετωπισθεί για αυτό που είναι. Μια χώρα μικρή σε έκταση, αλλά μεγάλη σε καρδιά. «Ατυχη» στην Ιστορία που άλλοι αποφάσιζαν για εκείνη, αλλά και «τυχερή», αφού καμία χώρα δεν ήταν ικανή να επισκιάσει αυτό που χάρασσε μόνη της… ότι είναι «θύμα» αρκετών κατακτητών, αλλά ποτέ υπόδουλη.