Η Κυριακή των Βαΐων είναι η προηγούμενη από το εκείνη του Πάσχα.

Μετά την Κυριακή των Βαΐων ή Κυριακή του Λαζάρου, αρχίζει η Εβδομάδα των Παθών.

Την Κυριακή των Βαΐων γιορτάζεται η πανηγυρική είσοδος του Ιησού στα Ιεροσόλυμα, όπου, κατά τα Ευαγγέλια, οι Ιουδαίοι τον υποδέχθηκαν κρατώντας βάγια (κλαδιά φοινίκων) και απλώνοντας στο έδαφος τα ρούχα τους, ζητωκραύγαζαν «Ωσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου».

Κατά τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού η Κυριακή των Βαΐων γιορταζόταν μαζί με την ανάσταση του Λαζάρου. Αργότερα, η δεύτερη μετατέθηκε κατά μία ημέρα πριν, το λεγόμενο Σάββατο του Λαζάρου.

Τόσο για την Ορθόδοξη όσο και για την Καθολική Εκκλησία, η Κυριακή των Βαΐων σηματοδοτεί την αρχή των Αγίων Παθών.

Παρά το χαρμόσυνο χαρακτήρα της, αρχικά η κατάλυση ψαριών, λαδιού και κρασιού την ημέρα αυτή θεωρήθηκαν ασυμβίβαστα προς την ιερότητα της Μεγάλης Εβδομάδας και της ακολουθούμενης νηστείας, προσαρμόζοντας αυτή ανάλογα.


Πώς γιόρταζαν την Κυριακή των Βαΐων

Στις πρώτες εκκλησίες, η Κυριακή των Βαΐων εορταζόταν με αναπαράσταση του γεγονότος.

Στους Αγίους Τόπους, κατά τον 4ο αιώνα, ο επίσκοπος, ξεκινώντας με πομπή από το Όρος των Ελαιών, έμπαινε στα Ιεροσόλυμα επί «πώλου όνου» περιστοιχιζόμενος από τον κλήρο, ενώ οι πιστοί προπορεύονταν κρατώντας κλάδους φοινίκων.

Στους βυζαντινούς χρόνους τελούνταν ο λεγόμενος «περίπατος του Αυτοκράτορα», όπου η πομπή ξεκινούσε από τα ανάκτορα στην οποία συμμετείχε ο αυτοκράτορας κρατώντας την εικόνα του Χριστού πλαισιωμένος από το ιερατείο, όπου και κατέληγε στην Αγία Σοφία. Της αυτοκρατορικής πομπής ηγούνταν ο λαμπαδάριος ο οποίος έψελνε «Εξέλθατε ἔθνη καὶ θεώσασθε σήμερον τὸν βασιλέα τῶν οὐρανῶν…».

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Βαλσαμώνα, στο τέλος της γιορτής ο μεν Αυτοκράτορας διένεμε ιδιόχειρα βάγια και σταυρούς, ο δε Πατριάρχης κεριά για τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Το βυζαντινό έθιμο παρέλαβαν και τηρούσαν με ευλάβεια και οι Τσάροι της Ρωσίας, τους οποίους ακολουθούσε ο κλήρος ξεκινώντας από το Κρεμλίνο και καταλήγοντας στο μητροπολιτικό ναό.

Στην Ελλάδα αντ’ αυτών διατηρείται μόνο η διανομή των βαγιών από τους ιερείς.

Κατά το Μεσαίωνα στη Δυτική Εκκλησία υπήρξε ένα περίεργο έθιμο όπου μέσα στην εκκλησία περιέφεραν ένα γαϊδούρι, επί του οποίου φερόταν ομοίωμα του Χριστού.