Η Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και οι νέες σχέσεις των Φύλων

Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μία μεγάλη μεταστροφή των γυναικών, στο θέμα της δημιουργίας οικογένειας. Ειδικότερα πολλές νέες κοπέλες, αποφασίζουν να γίνουν μητέρες, χωρίς την ύπαρξη συντρόφου.

Η νέα μορφή οικογένειας είναι πλέον γεγονός. Οι κοινωνικές αλλαγές, η δυσκολία εύρεσης κατάλληλου συντρόφου, η καθυστέρηση τεκνοποίησης, λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων ή οικονομικών δυσκολιών, η ανεξαρτητοποίηση των γυναικών οδηγούν, με ραγδαία αύξηση, στην αναζήτηση λύσης, μέσω της Τράπεζας σπέρματος. Στην χώρα μας ισχύει, σύμφωνα με τον Ν.4958/2022, η ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και σύμφωνα με τα στατιστικά που έρχονται από τις ελληνικές κλινικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η ζήτηση για δότη σπέρματος έχει τριπλασιαστεί από το 2015 έως σήμερα.

Το φαινόμενο αυτό, αντανακλά στις αρχές, στις αξίες και στα πρότυπα της παραδοσιακής ετεροφυλοφιλικής ελληνικής οικογένειας, καθώς και στην θέση της γυναίκας στην Ελληνική κοινωνία. Οι γυναίκες επιλέγουν συνειδητά την μονογονεϊκή μητρότητα και προκαλούν με αυτό τον τρόπο, πολλά γιατί, στην σημασία του ρόλου του πατέρα και στην σύγχρονη έννοια της οικογένειας.

Άραγε θα ήταν λάθος, ή «σκληρό», να μιλάμε για διάλυση αξιών από την στιγμή που υπάρχει η εγκατάλειψη του πατρικού ρόλου, η οποία προέρχεται από την ελευθερία επιλογής των γυναικών, να τεκνοποιούν με τον συγκεκριμένο τρόπο;

Ο παρωχημένος ρόλος του άντρα στη κοινωνία - Κρίση ή εξέλιξη;

Πώς μπορεί να αισθάνονται οι άντρες, σχετικά με τους νέους ρόλους που δημιουργούνται, χωρίς την βούλησή τους και αμφισβητείται η αξία της παρουσίας τους στην ζωή ενός παιδιού, ή γίνονται αντικαταστάσιμοι, οπότε πλέον βιώνουν σημαντικό πλήγμα στην ταυτότητα και την αυτοεκτίμησή τους, ειδικά όταν η αναπαραγωγική λειτουργία (π.χ. σε περιπτώσεις υπογονιμότητας) θεωρείται θεμελιώδης για τον ανδρισμό.

Δεν είναι λίγοι οι άντρες, ειδικά άνω των 35, που νιώθουν ότι «μένουν εκτός παιχνιδιού», αν δεν πληρούν τις προσδοκίες των γυναικών (ωριμότητα, σταθερότητα, συναισθηματική διαθεσιμότητα). Η αυτονομία της γυναίκας στην αναπαραγωγή αποδυναμώνει το «βιολογικό πλεονέκτημα» του άντρα στην οικογένεια. Η στροφή αυτή, δεν είναι κατά των αντρών, αλλά κατά του παρωχημένου ρόλου που τους είχε επιβάλει η κοινωνία, ήτοι του κουβαλητή, του αναπαραγωγού. Παρατηρείται ήδη διεθνώς (και στην Ελλάδα) μια αύξηση της ανδρικής μοναξιάς, καθώς οι γυναίκες τείνουν να ανεξαρτητοποιούνται, να επιλέγουν υψηλότερα πρότυπα και να απορρίπτουν σχέσεις που δεν προσφέρουν αμοιβαιότητα.

Ο άντρας παύει πλέον αν είναι «προεπιλεγμένος πατέρας», αλλά πρέπει να κερδίσει τον ρόλο του, μέσα από σεβασμό, σύνδεση και εμπιστοσύνη. Πολλές γυναίκες αναφέρουν ότι δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν ουσιαστικά με τους άντρες και νιώθουν ότι πρέπει να τους «εκπαιδεύσουν» για το ρόλο του συζύγου και του πατέρα, κάτι που όμως τις κουράζει, δεδομένου των πολλαπλών ρόλων που, την σημερινή εποχή, έχουν και όλο αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται χάσμα ανάμεσα στις προσδοκίες των γυναικών και στη συναισθηματική/πρακτική διαθεσιμότητα των αντρών.

Και κάπως έτσι έρχεται ή η κρίση, ή η εξέλιξη.

Κρίση, γιατί η ανακατανομή των ρόλων, προκαλεί κοινωνικές εντάσεις που αφορούν στη σχέση των δύο φύλων, περιθωριοποίηση των αντρών και μεγάλο πλήγμα στην ταυτότητα και στην αυτοεκτίμηση τους, ως προς την αναπαραγωγική λειτουργία.

Εξέλιξη, γιατί η επανεξέταση των ρόλων των δύο φύλων, οδηγεί στον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων, πέρα από τα παλιά πρότυπα και τα ζευγάρια πλέον συνειδητά αναπτύσσουν πιο ουσιαστικές και ισότιμες σχέσεις, αναγνωρίζουν τις κοινωνικές αλλαγές και θεωρούν ότι η νέα πραγματικότητα είναι μία ευκαιρία για αμοιβαία ανάπτυξη.

Επανεκπαίδευση των δύο φύλων στα νέα πλαίσια οικογένειας

Ένα σημαντικό θέμα που πρέπει να τεθεί στις συγκεκριμένες περιπτώσεις είναι κατά πόσο ένα παιδί από δότη, «στιγματίζεται» στην κοινωνία, λόγω της επιλογής της μητέρας του. Επιπλέον σημαντικό είναι να διερευνηθεί και κατά πόσο υπάρχουν επιπτώσεις στην συναισθηματική και ψυχολογική του κατάσταση, καθώς και στην μετέπειτα διαμόρφωση του χαρακτήρα του, ως ενήλικα.

Επομένως, η λύση δεν είναι να κατηγορούμε το ένα φύλο ή το άλλο, αλλά να κατανοήσουμε ότι η ασυμμετρία, συναισθηματική, ψυχολογική, κοινωνική και επαγγελματική, μεταξύ των δύο φύλων, η έλλειψη διαλόγου, σύνδεσης και σεβασμού, είναι γεγονός και ως εκ τούτου, αντί να ερμηνεύονται τα πάντα, ως απόρριψη, κόπωση, ματαίωση, θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε να επανεκπαιδευτούν, τόσο ο άντρας, όσο και η γυναίκα, για να ανακαλύψουν νέες μορφές επικοινωνίας, ορίων και επαφής, να ορίσουν τα νέα πλαίσια μίας υγιούς οικογένειας και όχι την μεταξύ τους απομάκρυνση, την μοναχικότητα και την γέννηση παιδιών, χωρίς την παρουσία του πατέρα που αποτελεί σημαντικό ρόλο στην ψυχική του υγεία, στην ωρίμανση και στην μετέπειτα εξέλιξη του, ως ενός συναισθηματικά και ψυχολογικά, ώριμου ενήλικα.

*H Νεκταρία Φιλντίση είναι Νομικός και Ειδική Γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Ελληνίδων