Ολοένα και περισσότερο φθίνει η παιδική αθωότητα, µε τα περιστατικά ανήλικης παραβατικότητας να διαδέχονται το ένα το άλλο, τους δράστες να είναι όλο και µικρότεροι σε ηλικία, διαπράττοντας αδικήµατα που καλύπτουν σχεδόν το σύνολο του ποινικού φάσµατος. Πρόκειται για µαθητές ακόµα και του ∆ηµοτικού, που στα χέρια τους κρατούν, αντί για παιχνίδια, όπλα και µαχαίρια.

Διαβάστε: Βίντεο σοκ από την επίθεση 17χρονης σε 13χρονη στην Κεφαλονιά - "Εάν μάθω όμως ότι μαθεύτηκε, σε έχω ξεφτιλίσει"


Μαχαίρωσε τον 12χρονο συμμαθητή του για τα "μάτια" μίας κοπέλας

Το πιο πρόσφατο περιστατικό ακραίας βίας µεταξύ ανηλίκων, που συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία, ήρθε από την Τρίπολη, όπου ένας 13χρονος µαχαίρωσε επανειληµµένα τον 12χρονο συµµαθητή του για τα «µάτια» µιας κοπέλας. Ο ανήλικος δράστης, που εµφανίζεται σε βίντεο να κυνηγά τον συµµαθητή του και να τον µαχαιρώνει µε µένος, δηλώνει µετανιωµένος, ενώ το θύµα εξακολουθεί να νοσηλεύεται στο Νοσοκοµείο Παίδων «Αγία Σοφία», παλεύοντας να µη χάσει την όρασή του. Όπως δείχνουν τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνοµίας (ΕΛ.ΑΣ.), η παιδική αφέλεια µοιάζει να χάνεται πρόωρα, αφήνοντας στη θέση της µια σκληρή πραγµατικότητα. Αν και το πρώτο 9µηνο του 2025 καταγράφηκε µείωση 26% στις υποθέσεις µε ανήλικους δράστες (από 8.432 το 2024 σε 6.213 το 2025), αύξηση 58% σηµειώθηκε στις υποθέσεις παραµέλησης εποπτείας ανηλίκου. ∆ηλαδή, αυξήθηκαν οι γονείς που κατηγορήθηκαν λόγω της παραβατικής συµπεριφοράς του παιδιού τους.

Παραβατικότητα ανηλίκων: Ανησυχία προκαλούν τα νούμερα των περιστατικών 

Τα νούµερα προκαλούν ανησυχία για τη βία που ριζώνει βαθιά στις µικρές ηλικίες. Το 2025, 107 υποθέσεις αφορούσαν προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας, µε τους ανήλικους δράστες να φτάνουν τους 82. Εννέα ανήλικοι κατηγορήθηκαν για διάπραξη εγκληµάτων σχετικά µε το νόµισµα, 33 για εγκλήµατα σχετικά µε τα υποµνήµατα, όπως η παραχάραξη, 22 για εγκλήµατα σχετικά µε την απονοµή της δικαιοσύνης και 34 για κοινώς επικίνδυνα εγκλήµατα, όπως εµπρησµούς και κατοχή εκρηκτικών. Ιδιαίτερα σοκαριστικά είναι τα στοιχεία που αφορούν εγκλήµατα κατά της ζωής, µε 17 ανηλίκους να κατηγορούνται για απόπειρες ανθρωποκτονίας µε δόλο. Παράλληλα, 802 ανήλικοι φέρονται να ενεπλάκησαν σε 493 υποθέσεις σωµατικών βλαβών και 2.062 σε 1.419 εγκλήµατα κατά της ιδιοκτησίας.

Επιπλέον, 232 ανήλικοι κατηγορήθηκαν για εγκλήµατα κατά της προσωπικής ελευθερίας, όπως αρπαγές και απειλές. Ανησυχητική είναι και η αύξηση των εγκληµάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας: 21 ανήλικοι κατηγορήθηκαν για 17 υποθέσεις βιασµών, 40 για 25 υποθέσεις προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας και 20 για 16 υποθέσεις πορνογραφίας ανηλίκων.

Παράλληλα, 107 ανήλικοι κατηγορήθηκαν για εγκλήµατα κατά της τιµής, 87 κατά των περιουσιακών δικαιωµάτων και 6 κατά της ασφάλειας των συγκοινωνιών. Πέρα από τον Ποινικό Κώδικα, το 2025 καταγράφηκαν 3.744 υποθέσεις σχετικές µε παραβάσεις νόµων περί ναρκωτικών, ΚΟΚ, όπλων και αλλοδαπών, από 5.345 ανήλικους δράστες.

via-anilikwn

Παρακολούθηση δραστών σε ψυχιατρικές δομές

Όπως εξηγεί ο Εµµανουήλ Τσαλαµανιός, διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής Παιδιών και Εφήβων Βούλας και πρόεδρος της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδος (ΕΝΩΨΥΠΕ), τα περιστατικά ανήλικης παραβατικότητας παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια ανησυχητική αύξηση. Παρατηρείται από διπλασιασµός έως και πενταπλασιασµός των σοβαρών αδικηµάτων από το 2020, καθώς και εκτίναξη των αιτηµάτων από δικαστικές Αρχές για παρακολούθηση εφήβων δραστών σε ψυχιατρικές δοµές.

Σύµφωνα µε τον ίδιο, η εξοικείωση των παιδιών µε τη βία οφείλεται σε ένα πλέγµα παραγόντων: την απουσία γονεϊκής εποπτείας, τη χρήση βίας από τους γονείς, την επιτρεπτικότητα απέναντι στις πρώτες εκδηλώσεις επιθετικότητας, την έλλειψη παιδαγωγικού ρόλου του σχολείου, την ορµή της εφηβείας και τα κοινωνικά πρότυπα που εξιδανικεύουν τη βία.

Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου είναι κοµβικός. Οφείλουν να λειτουργούν προληπτικά, θέτοντας σαφή όρια, ενισχύοντας την ενσυναίσθηση και προσφέροντας ένα δηµιουργικό, υποστηρικτικό πλαίσιο στα παιδιά. Μόνο έτσι µπορεί να περιοριστεί η βία, που, όπως όλα δείχνουν, απειλεί να γίνει η νέα «κανονικότητα» στις µικρές ηλικίες.

Μιχάλης Χρυσοχοΐδης για ανήλικη παραβατικότητα: "Ένα στοίχηµα που πρέπει να κερδίσουµε µαζί"

Η ανήλικη παραβατικότητα αποτελεί πρωτίστως ένα κοινωνικό φαινόµενο, µε πολλές προσλαµβάνουσες από την καθηµερινότητά µας. Για παράδειγµα, οι βίαιες εικόνες που προβάλλονται καθηµερινά µέσα από το ∆ιαδίκτυο και την τηλεόραση διαµορφώνουν χαρακτήρες και συµπεριφορές. Ως πατέρα µε απασχολεί ιδιαίτερα το φαινόµενο αυτό, το οποίο δεν είναι σύγχρονο. Πάντα υπήρχε, το γνωρίζουµε και από τα παιδικά µας χρόνια, ωστόσο, πλέον, εµφανίζεται σε πιο οργανωµένη και βίαιη βάση. Από µεµονωµένους δράστες έχουµε περάσει σε οµάδες ανηλίκων και από τις «µπουνιές», στη χρήση όπλων και µαχαιριών. Η αστυνοµική δράση δεν συνιστά από µόνη της λύση. Η καταστολή δεν µπορεί να υποκαταστήσει την πρόληψη. Το στοίχηµα της ασφάλειας είναι κοινή µας υπόθεση. Είναι ευθύνη του κράτους και της Αστυνοµίας να εξασφαλίζει συνθήκες ασφάλειας και νοµιµότητας, αλλά είναι και καθήκον όλων µας να διαµορφώνουµε ένα περιβάλλον που προλαµβάνει τη βία και τη σύγκρουση. Η οικογένεια, το σχολείο, οι ίδιοι οι πολίτες, όλοι έχουµε ρόλο.

Στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη επενδύουµε σε δράσεις πρόληψης, ευαισθητοποίησης και ενηµέρωσης, φέρνοντας την Αστυνοµία πιο κοντά στους νέους. Στις περιοχές όπου παρατηρείται συγκέντρωση πολλών νέων, ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα, η έντονη παρουσία της ΕΛ.ΑΣ. πλέον έχει καθιερωθεί, τόσο µε ένστολους όσο και µε αστυνοµικούς µε πολιτικά, χωρίς διακριτικά, που βρίσκονται εκεί όχι για να φοβίσουν, αλλά για να ακούσουν, να συµβουλεύσουν και να αποτρέψουν.

Παράλληλα, λειτουργούν η γραµµή 10201, όπου κάθε παιδί αλλά και κάθε πολίτης µπορεί να καλέσει ανά πάσα στιγµή για να ζητήσει τη συνδροµή της Αστυνοµίας, η εφαρµογή SafeYouth, το λεγόµενο «panic button» για τους ανηλίκους, που επιτρέπει την άµεση ειδοποίηση και ανταπόκριση των Αρχών, ενώ έχει ενισχυθεί το νοµικό πλαίσιο που φέρνει τους γονείς αντιµέτωπους µε τις ευθύνες τους. Η ασφάλεια δεν είναι τιµωρία, είναι φροντίδα. Και η φροντίδα για τους νέους µας είναι το πιο ουσιαστικό µέτρο πρόληψης που µπορούµε να προσφέρουµε. Γιατί κάθε παιδί που χάνεται στον δρόµο της παραβατικότητας είναι ένα κοµµάτι του µέλλοντός µας που κινδυνεύει να χαθεί µαζί του.

*Υπουργός Προστασίας του Πολίτη

 

"Social media και γονεϊκή παραµέληση, οι κύριες αιτίες του κακού"

Αύξηση παρατηρείται και στις κλήσεις που δέχεται το «Χαµόγελο του Παιδιού» και αφορούν ανήλικα άτοµα µε προβλήµατα συµπεριφοράς, συµπεριλαµβανοµένης και της παραβατικής, σύµφωνα µε τη Γεωργία Αγγελοπούλου, ψυχολόγο και συντονίστρια των Γραµµών Βοήθειας του Οργανισµού.

Οι κλήσεις µπορεί να προέρχονται από γονείς των ίδιων των παιδιών, γονείς τρίτων παιδιών, εκπαιδευτικούς, αλλά και από παιδιά και εφήβους που είναι αυτόπτες ή αυτήκοοι µάρτυρες σε ορισµένα περιστατικά.

Η ειδικός τονίζει ότι οι παράγοντες που οδηγούν έναν έφηβο στην παραβατικότητα είναι κατά βάση οικογενειακοί, κοινωνικοί, προσωπικοί. Η έκθεση σε βία ή παραµέληση, οι δυσκολίες στο σχολείο, η απουσία γονεϊκής εποπτείας και η συναναστροφή µε παραβατικούς συνοµηλίκους αυξάνουν σηµαντικά τον κίνδυνο. Ο ρόλος της οικογένειας είναι καθοριστικός, καθώς η παραµέληση, η ενδοοικογενειακή βία και οι συγκρούσεις συµβάλλουν καθοριστικά στην εκδήλωση προβληµατικής συµπεριφοράς, ενώ η θετική σχέση γονέα - παιδιού λειτουργεί προστατευτικά.

Η κ. Αγγελοπούλου υπογραµµίζει τον επιβαρυντικό ρόλο των social media, επισηµαίνοντας πως η εκτεταµένη έκθεση σε βίαιο περιεχόµενο µπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο επιθετικότητας και να οδηγήσει σε µιµητική συµπεριφορά, ειδικότερα σε εφήβους που ανήκουν σε πιο ευάλωτες οµάδες. Η σταθερή επικοινωνία µε τον/την έφηβο/η, η ενηµέρωση για τους διαδικτυακούς κινδύνους και ο περιορισµός έκθεσής τους σε τέτοιο περιεχόµενο µπορούν να αποτελέσουν προστατευτικό παράγοντα.

Σηµειώνεται πως τόσο οι γονείς όσο και τα ίδια τα παιδιά που έχουν υποστεί βία µπορούν να απευθυνθούν στην Ευρωπαϊκή Γραµµή Υποστήριξης Παιδιών 116111, την οποία λειτουργεί «Το Χαµόγελο του Παιδιού» και η οποία στελεχώνεται αποκλειστικά από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, προκειµένου να πραγµατοποιηθεί συµβουλευτική υποστήριξη µέσω τηλεφώνου. Η λειτουργία της Γραµµής είναι 24ωρη και η κλήση είναι ανώνυµη και δωρεάν.

*Γεωργία Αγγελοπούλου, Ψυχολόγος

 

"Χρειάζεται προσπάθεια, µε προσανατολισµό στην πρόληψη"

Η όλο και µικρότερη ηλικία ανηλίκων που απασχολούν µε σοβαρές µορφές παραβατικότητας τα ΜΜΕ προκαλεί ανησυχία στην κοινωνία. Εχει σηµασία η προσπάθεια ορθής κατανόησης και αποτελεσµατικής αντιµετώπισης του φαινοµένου (χωρίς την παγίδα του ηθικού πανικού), ξεκινώντας από τον κόσµο των µεγάλων.

Το πρόβληµα είναι πολυπαραγοντικό, αλλά η παράµετρος της κοινωνικής µάθησης είναι κοµβική. Τα παιδιά µαθαίνουν καθηµερινά από τους ενήλικες πώς να αντιλαµβάνονται την αξία της ανθρώπινης ζωής, πώς να συµπεριφέρονται στον διπλανό, πώς να αντιδρούν στα προβλήµατα, πώς να διαχειρίζονται κρίσεις και εντάσεις, πώς να διεκδικούν, πώς να τοποθετούνται απέναντι στους κανόνες. Η βία των ανηλίκων πολύ συχνά -και όχι τυχαία- θυµίζει βία ενηλίκων. Υποκριτικά η κοινωνία των µεγάλων παραβλέπει τις συγκρούσεις, τα προβλήµατά της και ότι παράγει µοντέλα βίας ποικιλότροπα. Μάλιστα, ενίοτε κανονικοποιεί το αφήγηµα της επιβολής του ισχυρού στον αδύναµο, µε διάφορες δικαιολογίες. Παραδόξως περιµένει από τα παιδιά να εκφράσουν κάτι διαφορετικό από αυτό που µαθαίνουν. Το ∆ιαδίκτυο και ειδικά τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης προβάλλουν εικόνες, αφηγήµατα και καταστάσεις που οι µικρές ηλικίες δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν κριτικά. Ποτέ ξανά οι προσλαµβάνουσες παραστάσεις δεν ήταν τόσο πολλές για τους ανηλίκους, που όµως αδυνατούν να τις επεξεργαστούν γνωστικά όπως οι ενήλικοι. Η προσοχή των γονέων προς τα παιδιά (πέρα από το καθηµερινό παράδειγµα) παίζει κοµβικό ρόλο, γι’ αυτό και η παραµέληση ανηλίκου πολύ σωστά αξιολογείται ποινικά. ∆εν πρόκειται για ενδοοικογενειακή συµπεριφορά, αλλά για αντικοινωνική στάση. Της έλλειψης ενσυναίσθησης του ανήλικου δράστη προς το θύµα προηγείται η αδιαφορία του γονέα για τις επιπτώσεις των πράξεων του παιδιού του στο κοινωνικό σύνολο. Μια ολοκληρωµένη απάντηση της Πολιτείας στην παραβατικότητα των ανηλίκων δεν µπορεί να εµπνέεται από τιµωρητική διάσταση. Χρειάζεται προσπάθεια προστασίας του κοινωνικού συνόλου, µε προσανατολισµό στην πρόληψη και κοινωνική επανένταξη. Επίσης, δεν µπορεί να βασίζεται σε αποσπασµατική θεώρηση του προβλήµατος, αγνοώντας τα γενικότερα πλαίσια συµπεριφοράς των ενηλίκων.

*Μαρία Χρ. Αλβανού, δρ. Εγκληματολογίας

 

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά