Του Σωτήρη Ξενάκη - Εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ

 
Ενα ξεχασμένο επί αιώνες ποτάμι της αρχαίας Αθήνας, η πηγή του οποίου ήταν στη νότια πλευρά του Λυκαβηττού, το οποίο διέσχιζε όλη την τότε πόλη, περνώντας από τη σημερινή Πλατεία Συντάγματος, και ακολουθούσε στη συνέχεια τη διαδρομή προς τον Κεραμεικό, είναι ένας από τους βασικούς λόγους που ο μητροπολιτικός ναός της πρωτεύουσας συνεχίζει μέχρι σήμερα να είναι κλειστός, αφού τα έργα αποκατάστασης διαρκούν περισσότερο από επτά χρόνια. Ο καταστροφικός σεισμός της Πάρνηθας το 1999, εκτός από τις καταστροφές στις λαμπρές αγιογραφίες αλλά και τα προβλήματα στατικότητας στο μεγαλοπρεπές οικοδόμημα, έφερε στο φως και ένα ακόμα πρόβλημα, η επίλυση του οποίου αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολη: Το σαθρό υπέδαφος (λόγω του Ηριδανού, ο οποίος είχε μετατραπεί σε αποξηραμένο βούρκο) που αποκάλυψαν οι εργασίες, οι οποίες ξεκίνησαν το 2009, χρειάστηκε να γεμίσει από δεκάδες τόνους μπετόν - παρέμβαση που δυσκόλεψε πολύ τους αρχιτέκτονες και τους μηχανικούς που επιμελούνται τις εργασίες.

Ο Καθεδρικός Ναός της Αθήνας, που είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και η κατασκευή του οποίου κράτησε περίπου 20 χρόνια (1842-1862), 16 χρόνια μετά τον μεγάλο σεισμό συνεχίζει να είναι «περικυκλωμένος» από σκαλωσιές, ενώ στο εσωτερικό του βρίσκονται σε εξέλιξη πυρετώδεις εργασίες, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει ξανά μέσα στον επόμενο χρόνο. «Πιστεύω κι εύχομαι το Πάσχα του 2016 να το γιορτάσουμε με τον ναό ανοικτό για τους πιστούς», λέει στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» ο πρωτοπρεσβύτερος Θωμάς Συνοδινός.

«Ο ναός, τόσο από πλευράς στατικής επάρκειας όσο και στο κομμάτι της εσωτερικής του εικόνας και λειτουργικότητας, θα είναι καλύτερος από όσο ποτέ στο παρελθόν», λέει ο π. Θωμάς, ο οποίος γνωρίζει καλύτερα από οποιονδήποτε το ιστορικό αυτών των 16 ετών, που συνοδεύτηκε από διαδοχικές μελέτες και την επιστασία κορυφαίων επιστημόνων, με κυριότερους τους Χαρ. Μπούρα, Γ. Πανέλη και Παναγιώτη Καρύδη, οι οποίοι ανιδιοτελώς πρόσφεραν τις γνώσεις και την εμπειρία τους.

«ΛΑΒΩΘΗΚΕ»

Ο ναός, με χωρητικότητα 1.000 και πλέον ατόμων και με ρεκόρ τέλεσης μυστηρίων έως το 1999, είχε «λαβωθεί» ήδη από τον σεισμό του 1981 και τα 5,9 Ρίχτερ της Πάρνηθας δημιούργησαν συνθήκες επικινδυνότητας, που με το πέρασμα των χρόνων επιδεινώνονταν. Χρειάστηκε να φτάσει το 2007-2008 ώστε οι ειδικοί του υπουργείου Πολιτισμού να αποφανθούν ότι έπρεπε ο ναός να κλείσει και να ξεκινήσουν εργασίες αποκατάστασης, το κόστος των οποίων υπολογίζεται σε περίπου 4,5 εκατομμύρια ευρώ για τα έργα στατικότητας, ενώ περίπου 1,8 εκατ. ευρώ κοστίζει η συντήρηση των αγιογραφιών, που είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές. Στην πορεία των πρώτων έργων άρχισαν να παρουσιάζονται επιπλέον προβλήματα. Η γραμμή του μετρό, που περνά σχεδόν από κάτω από τον ναό, και οι κραδασμοί των συρμών αποδείχθηκαν ένα επιπλέον ζήτημα που έπρεπε να αντιμετωπιστεί. Σημαντικές παρεμβάσεις αντιστήριξης έγιναν από το μετρό, ενώ οι ειδικοί που κλήθηκαν να εξετάσουν τα ηλεκτρολογικά διαπίστωσαν ότι τα ατέλειωτα χιλιόμετρα καλωδίων και οι άλλες εγκαταστάσεις, που χρονολογούνταν από το... 1952, έπρεπε επίσης να αντικατασταθούν για λόγους ασφαλείας.

Η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2010 προκάλεσε ζητήματα στη χρηματοδότηση του έργου, καθώς τόσο οι εθνικοί πόροι, από τους οποίους χρηματοδοτείται η αποκατάσταση του ιστορικού κτιρίου, όσο και τα κονδύλια του ΕΣΠΑ, από τα οποία γίνεται η συντήρηση σε εικόνες και αγιογραφίες, άρχισαν να καταβάλλονται με το... σταγονόμετρο. Με την ευκαιρία της συνολικής ανακαίνισης, στην εκκλησία τοποθετήθηκαν κλιματιστικά, ενώ έγιναν και μελέτες ακουστικής. Υπολογίζεται επίσης πως τους επόμενους μήνες θα ξεκινήσουν εργασίες και στο προαύλιο του ναού, ενώ θα χρειαστεί ένα σημαντικό χρονικό διάστημα για την απομάκρυνση των ικριωμάτων μέσα και έξω από την εκκλησία.

Τα «Π» φωτογράφισαν τις εργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη σε καθημερινή βάση, τόσο από απλούς οικοδόμους όσο και από ειδικούς στην αγιογράφηση. Ενα μεγάλο μέρος του εσωτερικού του ναού είναι ήδη έτοιμο και μάλιστα τον Σεπτέμβριο του 2014 τελέστηκε Λειτουργία για τα 50 χρόνια από τον γάμο του πρώην βασιλικού ζεύγους Κωνσταντίνου και Αννας-Μαρίας. Ειδικά για την τελετή αυτή βγήκαν από τα υπόγεια της μητρόπολης οι θρόνοι που είχαν χρησιμοποιηθεί για τον γάμο, πάνω στους οποίους έχει σκαλιστεί το στέμμα με την ελληνική σημαία. Ηταν η πρώτη και η τελευταία φορά που ο ναός λειτούργησε από το 2008 έως σήμερα.

Μεγαλειώδεις «αποχαιρετισμοί» και ιστορικοί βασιλικοί γάμοι

Στη Μητρόπολη Αθηνών είχε τελεστεί με μεγάλη λαμπρότητα ο γάμος του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου με την Αννα-Μαρία, με την οποία είχε γνωριστεί πέντε χρόνια νωρίτερα, στην Κοπεγχάγη, όταν εκείνη ήταν 16 ετών. Κουμπάροι τους ήταν ο σημερινός βασιλιάς της Νορβηγίας, Χάραλντ, και ο Κάρολος της Μεγάλης Βρετανίας. Παράνυμφοι ήταν οι πριγκίπισσες Κλαρίσα, Αννα της Μεγάλης Βρετανίας, Χριστίνα της Σουηδίας, Ειρήνη της Ελλάδας, Τατιάνα και Μαργαρίτα της Ρουμανίας. Ατέλειωτη ήταν η λίστα των γαλαζοαίματων που είχαν δώσει το «παρών». Δεν ήταν όμως αυτός ο μοναδικός γάμος που γέμισε ασφυκτικά το εσωτερικό, αλλά και το προαύλιο της μητρόπολης. Την 1η Μαΐου 1967, δύο ινδάλματα της εποχής, ο «στρατηγός» του ελληνικού ποδοσφαίρου, Μίμης Δομάζος, και η αξέχαστη Βίκυ Μοσχολιού, έγιναν και επισήμως ζευγάρι. Τα δημοσιεύματα της εποχής έκαναν λόγο για περισσότερους από... 30.000 ανθρώπους που συγκεντρώθηκαν για να αποθεώσουν τα είδωλά τους. Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι από την κοσμοσυρροή προκλήθηκαν ζημιές, που έφτασαν το τεράστιο για την εποχή ποσό των 15.000 δραχμών, το οποίο πλήρωσε το ίδιο το ζευγάρι. Ο Καθεδρικός Ναός των Αθηνών όμως δεν είναι συνδεδεμένος μόνο με ευτυχισμένες στιγμές νέων και διάσημων ζευγαριών, αλλά και με αποχαιρετισμούς σπουδαίων προσωπικοτήτων. Την Κυριακή 3 Νοεμβρίου 1968 και αφού είχε προηγηθεί ένα λαϊκό προσκύνημα από εκατοντάδες χιλιάδες λαού στο παρεκκλήσι της μητρόπολης, ο Γεώργιος Παπανδρέου κηδεύτηκε και η κηδεία του μετατράπηκε σε κορυφαία αντιστασιακή πράξη κατά της χούντας. Στις 26 Ιουνίου 1996 εψάλη στον Μητροπολιτικό Ναό η εξόδιος ακολουθία για τον Ανδρέα Παπανδρέου, που είχε φύγει από τη ζωή τρεις ημέρες νωρίτερα. Επίσης ένα τεράστιο πλήθος τον συνόδευσε μέχρι το Α’ Νεκροταφείο.

Ο Οθων, ο Σίνας και οι άλλοι ευεργέτες

Η Μητρόπολη των Αθηνών, που βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία, όπου δεσπόζει το άγαλμα του Αρχιεπισκόπου και διετελέσαντος πρωθυπουργού Δαμασκηνού, είναι τρίκλιτη βασιλική, με τρούλο. Προκειμένου να ολοκληρωθεί η κατασκευή της δαπανήθηκαν πολλά χρήματα για τα δεδομένα της εποχής. Χρειάστηκε να πωληθεί μέρος της εκκλησιαστικής περιουσίας και να γίνουν μεγάλες δωρεές από σημαίνοντες παράγοντες της δημόσιας ζωής, με κυριότερους τον βασιλέα Οθωνα, αλλά και την οικογένεια Σίνα, των μεγάλων εθνικών ευεργετών. Η αρχική σκέψη ήταν να κατασκευαστεί ο ναός στην οδό Πανεπιστημίου. Τελικά η πρόταση αυτή δεν έγινε δεκτή, καθώς η περιοχή κρίθηκε από τον Δήμο της Αθήνας «απόκεντρος και ερημική». Τελικά, επελέγη η λεγόμενη «παλαιά πόλη», στη θέση του συγκροτήματος κτιρίων της τουρκοκρατίας, τα οποία κατεδαφίστηκαν, με μία και μόνη εξαίρεση, τη βυζαντινή εκκλησία της Γοργοεπηκόου. Τα Χριστούγεννα του 1842, τέθηκε ο θεμέλιος λίθος, αλλά οι εργασίες, στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν υλικά από δεκάδες κατεδαφισμένους ναούς της Αθήνας, σταμάτησαν μερικούς μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 1843, λόγω έλλειψης χρημάτων. Μετά την αναχώρηση του αρχικού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν, έγινε νέος διαγωνισμός το 1946 για την αναθεώρηση των αρχικών σχεδίων. Νικητής ήταν ο Δημήτριος Ζέζος, ενώ μετά τον θάνατό του, το 1857, η επίβλεψη πέρασε στον Γάλλο αρχιτέκτονα Φρανσουά Μπουλανζέ. Αυτός λέγεται ότι επέλεξε πώς θα ήταν το τελικό επιστέγασμα στα κωδωνοστάσια και το οριστικό ύψος του τρούλου. Η αγιογράφηση και η διακόσμηση ανατέθηκαν στους ζωγράφους Σπ. Γιαλινά και Κωνσταντίνο Φανέλλη. Τα γλυπτικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, τα κιονόκρανα και ο άμβωνας ήταν του γλύπτη Γεώργιου Φιτάλη. Τα εγκαίνια της μητρόπολης έγιναν με κάθε μεγαλοπρέπεια τον Μάιο του 1862. Η συνολική δαπάνη έφτασε τις 650.000 δραχμές (400.000 από πώληση οικοπέδων της Εκκλησίας, 80.000 από τον Δήμο Αθηναίων, 20.000 πρόσφερε ο βασιλέας Οθων, 10.000 ο Γεώργιος Σίνας, 86.000 ο υιός Σίμων Σίνας και τα υπόλοιπα χρήματα συγκεντρώθηκαν από εράνους). Στο εσωτερικό του ναού, σε μαρμάρινη λάρνακα, φυλάσσεται το σκήνωμα του εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, καθώς και της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας.