Η δημογραφική βόμβα εξελίσσεται σε μείζονα απειλή για το αύριο της Ελλάδας, με τις παρενέργειες από την οικονομική κρίση να δίνουν τη χαριστική βολή.

Τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν πρόσφατα από την Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία δείχνουν ότι η Ελλάδα είναι μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον υψηλότερο ρυθμό γήρανσης του πληθυσμού, ενώ και αυτά της ΕΛΣΤΑΤ για τις γεννήσεις και τους θανάτους του 2014 είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά και δύσκολα αναστρέψιμα.

Το διάστημα 2001-2006 σύμφωνα με το pontiki.gr αυξήθηκε ο αριθμός των ηλικιωμένων στη χώρα μας κατά 21,4% έναντι 17,2% που ήταν ο μέσος όρος στην Ε.Ε., με την Ελλάδα να είναι 5η παγκοσμίως χώρα στην ταχύτητα δημογραφικής γήρανσης. Η τάση δείχνει να έχει επιδεινωθεί μετά την ύφεση.

Σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο φυσικός πληθυσμός στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 21.592 άτομα για το έτος 2014.

Οι γεννήσεις ανήλθαν σε 92.148 άτομα κατά το περασμένο έτος, μια μείωση της τάξης του 2,1% σε σχέση με το 2013 (94.134). Να σημειωθεί ότι το 2012 οι γεννήσεις ήταν 100.400! Οι θάνατοι, όμως, παρουσίασαν αύξηση κατά 1,7% και ανήλθαν σε 113.740 το 2014 έναντι 111.794 το 2013.

Ο πληθυσμός μεγαλώνει, οι οικογένειες δυσκολεύονται, ειδικά επί μνημονίων, να φέρουν παιδιά στον κόσμο, την ίδια στιγμή η ανεργία παραμένει σε δραματικά υψηλά ποσοστά, η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού περνάει όλο και μεγαλύτερες φουρτούνες, ενώ μόνο το 2012 έφυγαν από την Ελλάδα προς άλλες χώρες 44.000 κάτοικοι. Ένα κοκτέιλ εκρηκτικό και για το σήμερα, αλλά κυρίως για τις επόμενες δεκαετίες.

Πτώση - ρεκόρ

Η Ελλάδα μοιάζει με όλο και πιο αφιλόξενη χώρα και δεν προκαλεί εντύπωση ότι βρίσκεται πια στην 199η θέση μεταξύ 220 χωρών στον δείκτη γεννητικότητας.
Από το 2008 έως το 2011 οι γεννήσεις στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 10%, καταγράφοντας πτώση - ρεκόρ για την ευρωζώνη! Η τάση αυτή συνεχίζεται και τα επόμενα χρόνια. Αιτίες, σύμφωνα με τους επιστήμονες, η δυσκολία στην κύηση που αντιμετωπίζουν οι μέλλουσες μητέρες με το αυξανόμενο άγχος, οικονομικό και μη, στα χρόνια της βαθιάς ύφεσης, η αύξηση των αμβλώσεων, η πλημμελής παρακολούθηση της εγκύου λόγω οικονομικών δυσχερειών και η διαρκώς μειούμενη δυνατότητα πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας για ζευγάρια με προβλήματα γονιμότητας.

Το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας παρουσίασε τον Αύγουστο τον πίνακα με τις γεννήσεις, τους θανάτους και το φυσικό ισοζύγιο στην Ελλάδα από το 1951 έως το 2012.

Η εικόνα δραματική κι ακόμα δραματικότερη η εξέλιξη με το πέρασμα των δεκαετιών:

  • Το 1951 οι γεννήσεις στη χώρα μας ήταν 155.422 (20,3 γεννήσεις ανά 1.000 κατοίκους) και οι θάνατοι 57.508 (7,5 ανά 1.000 κατοίκους).
  • Το 1971 οι γεννήσεις έπεσαν στις 144.126 (16/1.000) και οι θάνατοι αυξήθηκαν σε 73.819 (8,4/1.000).
  • Το 1991 οι γεννήσεις ήταν 102.620 (10/1.000) και οι θάνατοι 94.152 (9,3/1.000).
  • Το 2011 οι γεννήσεις ήταν 106.428 (9,6/1.000) και οι θάνατοι 111.099 (10/1.000).
  • Τα επόμενα χρόνια οι γεννήσεις έπαψαν πια να ξεπερνάνε τις 100.000 τον χρόνο κι έχουν σταθερά φθίνουσα πορεία.
  • Ενδιαφέρον έχει να δούμε, όμως, και την εξέλιξη της μέσης ηλικίας στη χώρα μας μεταπολεμικά, έτσι ώστε να υπάρχει μια πιο σαφής και ολοκληρωμένη εικόνα:
  • Το 1951, με συνολικό πληθυσμό 7,54 εκατ., η μέση ηλικία στην Ελλάδα ήταν τα 30,1 έτη.
  • Το 1971, με πληθυσμό 8,82 εκατ., η μέση ηλικία ήταν 34,9 έτη.
  • Το 1991, με πληθυσμό 10,26 εκατ., η μέση ηλικία αυξήθηκε σε 38,1 έτη.
  • Και το 2011, με πληθυσμό στα 11,12 εκατ., η μέση ηλικία έφτασε στα 42,3 έτη. Κάθε χρόνο και πιο... ηλικιωμένοι, όπως καταδεικνύουν και όλες οι σχετικές έρευνες.

Οι μετανάστες

Η αύξηση του πληθυσμού είναι φανερό ότι οφείλεται στις ροές μεταναστευτικών κυμάτων την τελευταία 25ετία κι όχι στη μείωση της υπογεννητικότητας. Οι ειδικοί θεωρούν εύλογα ότι η περίοδος της οικονομικής κρίσης θα επιταχύνει κι άλλο αυτήν την τάση, που πέρα από τις κοινωνικές της διαστάσεις προκαλεί ασφυξία στα ασφαλιστικά ταμεία, αφού οι συνταξιούχοι αυξάνονται, σε αντίθεση με το εργατικό δυναμικό.

Η πρόβλεψη της Eurostat είναι ότι το 2050 το 40,8% του ελληνικού πληθυσμού θα είναι άνω των 60! Σήμερα αυτό το ποσοστό είναι στο 27%.
Ουσιαστικά, πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο. Σε ολόκληρη τη Δύση παρατηρείται έτσι κι αλλιώς υπογεννητικότητα μεταπολεμικά. Αυτό έχει ήδη αρχίσει να προκαλεί τριγμούς στα ασφαλιστικά συστήματα των κρατών. Οι οικονομικές κρίσεις που προκύπτουν κατά διαστήματα προκαλούν υφέσεις και κύματα ανεργίας, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας. Που με τη σειρά τους, λόγω της οικονομικής ανασφάλειας, αποτελούν αιτία για να μειωθούν κι άλλο οι γεννήσεις, επιβαρύνοντας εκ νέου το ασφαλιστικό και, ταυτόχρονα, δοκιμάζοντας τις κοινωνικές αντοχές πολυεπίπεδα και σε βάθος χρόνου.

Το δημογραφικό, όμως, αρχίζει ήδη να αποτελεί μείζον πρόβλημα για όλη την Ευρώπη, που τείνει να εξελιχθεί σε μια... γηραιά ήπειρο με όλη τη σημασία των λέξεων. Η παραγωγικότητα, η ανταγωνιστικότητα – ειδικά απέναντι στην Κίνα και την Ινδία –, τα δημόσια έσοδα, αλλά και το ασφαλιστικό ναρκοθετούνται από την ολοένα κι αυξανόμενη έλλειψη «νέου αίματος» στην κοινωνία και την αγορά εργασίας. Η οικονομική κρίση από το 2008, μάλιστα, επιδεινώνει ραγδαία την κατάσταση.

Ένας σημαντικός αριθμός ευρωπαϊκών χωρών αναμένεται να βρεθεί ανάμεσα σε στάσιμους ή και σε μειούμενους πληθυσμούς φορολογουμένων σε ηλικία εργασίας και στην ανάγκη να καλυφθούν οι συνταξιοδοτικές και προνοιακές υποχρεώσεις.

Στην Ε.Ε. ζουν 506 εκατομμύρια άνθρωποι, αριθμός που αντιστοιχεί στο 7% του παγκόσμιου πληθυσμού. Στην πρώτη θέση είναι η Κίνα με ποσοστό 19,1% και ακολουθεί η Ινδία με 17,6%. Το 2060, όμως, οι Ευρωπαίοι θα αντιπροσωπεύουν το 5,3% του παγκόσμιου πληθυσμού! Κάτι αναπόφευκτο αφού η Γηραιά Ήπειρος – όνομα και πράγμα πια – δεν γεννά, γηράσκει, ενώ το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται και φθάνει πλέον τα 80 χρόνια.

Το ασφαλιστικό

Ένα συρρικνωμένο εργατικό δυναμικό μεταφράζεται για κάθε χώρα σε λιγότερους ανθρώπους που συνεισφέρουν στα ασφαλιστικά ταμεία, που καταναλώνουν και παράγουν αγαθά, που πληρώνουν φόρους για σχολεία, υποδομές κ.ά. Λιγότεροι εργαζόμενοι, επίσης, σημαίνει μικρότερες πιθανότητες για οικονομική ανάπτυξη.

Η Γερμανία θεωρεί πως δεν θα καταφέρει να καλύψει τις ανάγκες της μόνο μέσω της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας, με την ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων στο πλαίσιο της Ε.Ε. Επιπλέον, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες υποφέρουν από την ίδια ασθένεια, από τη γήρανση και τη συρρίκνωση των πληθυσμών τους.

Οι Γερμανοί οικονομολόγοι υπολογίζουν ότι ο μέσος αριθμός μεταναστών από ευρωπαϊκές χώρες θα μειωθεί σε 70.000 μέχρι το 2050. Γι’ αυτό το γερμανικό κράτος θα εξαρτάται όλο και πιο πολύ από ανθρώπους που καταφθάνουν από τρίτες χώρες για να εργαστούν, ανθρώπους που σήμερα έρχονται στην Ευρώπη κυρίως ως πρόσφυγες.

Αυτός είναι και ο λόγος που ο πρόεδρος του γερμανικού συνδέσμου εργοδοτών Ίνγκο Κράμερ αποκάλεσε «ευλογία» τους μετανάστες σε συνέντευξη που παραχώρησε πρόσφατα στη γερμανική εφημερίδα «Suddeutsche Zeitung»: «Η παροχή βοήθειας στους μετανάστες είναι πρωτίστως ηθικό ζήτημα, όμως θα πρέπει έτσι κι αλλιώς να λαμβάνονται μέτρα ώστε οι αιτούντες άσυλο να μη μένουν έξω από την αγορά εργασίας για πολλούς μήνες. Μέχρι τώρα σχεδόν τους φυλακίζουμε στα κέντρα υποδοχής. Τι αποτέλεσμα περιμένουμε να έχουμε; Τροφοδοτούμε διαμάχες και βανδαλισμούς».

Ωστόσο, ειδικά σε χώρες με υψηλή ανεργία εν καιρώ κρίσης η κατάσταση γίνεται σαφώς πιο πολύπλοκη. Κατά μέσο όρο, στα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ, τα ποσοστά ανεργίας στους ανθρώπους που γεννήθηκαν στο εξωτερικό, δηλαδή τους μετανάστες, είναι υψηλότερα.

Τομείς όπως οι κατασκευές, οι υπηρεσίες και η αγροτική παραγωγή, που προσφέρουν συνήθως αρκετές θέσεις εργασίας σε μετανάστες, χτυπήθηκαν άγρια από την οικονομική κρίση σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ισπανία. Όμως σε άλλες, που δεν ισοπεδώθηκαν από την ύφεση, αρχίζουν πάλι να δημιουργούνται δουλειές.

Το ποσοστό απασχόλησης μεταναστών στον ΟΟΣΑ αυξήθηκε κατά 1,3 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 2011-2014, γρηγορότερα δηλαδή από ό,τι αυξήθηκε το αντίστοιχο ποσοστό των γηγενών. Στις ΗΠΑ, το ποσοστό ανεργίας ξένων, κυρίως ανδρών μεταναστών χαμηλών δεξιοτήτων, ήταν μικρότερο το 2014 από το ποσοστό ανεργίας των Αμερικανών, λόγω άνθισης που σημειώθηκε σε τομείς όπως οι κατασκευές.
topontiki