του Δημήτρη Γιαννακόπουλου - Εφημερίδα Παραπολιτικά

Εν μέσω της συμπλήρωσης 18 χρόνων από την εκδημία του ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνου Καραμανλή, πραγματοποιείται το 10ο Συνέδριο του κόμματος, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να προωθεί μια ευρεία καταστατική ανασυγκρότηση και επέκταση πέραν του «σύγχρονου κοινωνικού Κέντρου».

«Η Ν.Δ. αλλάζει και γίνεται ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κόμμα, που παράγει πολιτική από κάτω προς τα πάνω», αναφέρεται για πρώτη φορά σε «γαλάζια» συνεδριακή ατζέντα, καθώς η συγκεκριμένη ιδεολογική παράμετρος αποτελεί σημείο αφετηρίας της σοσιαλδημοκρατίας και της Αριστεράς.

Ο Κ. Μητσοτάκης, θέλοντας να δώσει «οξυγόνο στην Ελλάδα μας», τολμά το άνοιγμα προς όλες τις κατευθύνσεις του πολιτικού φάσματος, όπως και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στο 1ο Συνέδριο της Χαλκιδικής το 1979, που είχε υπερβεί τα όρια μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς ταυτίζοντας «το έθνος με τον λαό, την εθνική κυριαρχία με τη λαϊκή ανεξαρτησία και την πατρίδα με τους πολίτες της».

Στα χρόνια της θητείας τους, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης πραγματοποίησαν μόλις από ένα συνέδριο, ενώ μέχρι την εκλογή του Κώστα Καραμανλή οι εκάστοτε πρόεδροι της Ν.Δ. εκλέγονταν από την Κοινοβουλευτική Ομάδα. Οι διαδικασίες ήταν σαφώς πιο κλειστές και η διάθεση των αρχηγών για συλλογικότητες περιορισμένη, κυρίως γιατί ούτε και ο στιβαρός κομματικός μηχανισμός επιθυμούσε τον συνεχή αυτοπροσδιορισμό του.

Το 1ο Συνέδριο της Χαλκιδικής, τον Μάιο του 1979, είχε ξεκινήσει τρία χρόνια νωρίτερα με προσυνέδρια και επικύρωσε τον «ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό», αλλά και τον «πυρσό», που αντικατέστησε τη φωτογραφία του Κ. Καραμανλή ως έμβλημα του κόμματος.

Το 2ο Συνέδριο, τον Φεβρουάριο του 1986, στη Θεσσαλονίκη, χαρακτηρίστηκε από τη λειτουργική αναμόρφωση του κόμματος, το οποίο απέκτησε επαγγελματικά στελέχη ανά την Ελλάδα, και την ιδεολογική σύγκρουση μεταξύ των φιλελευθέρων του τότε προέδρου, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, και των «καραμανλικών» του «ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού». Τελικώς, το καταστατικό άλλαξε και το πολιτικό πρόγραμμα κινήθηκε σε πιο φιλελεύθερα μονοπάτια.

Το 4ο Συνέδριο, τον Μάρτιο του 1997, είναι το μοναδικό που εξέλεξε πρόεδρο, ενώ στο 9ο, τον Ιούνιο του 2013, αλλοιώθηκε το λογότυπο της Νέας Δημοκρατίας με την προσθήκη του «Νέα Ελλάδα». Μάλιστα, ο Αντώνης Σαμαράς, κατά την προεκλογική περίοδο των ευρωεκλογών και των εκλογών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δεν αναφέρθηκε παρά δύο-τρεις φορές στη Ν.Δ. επιλέγοντας τη «Νέα Ελλάδα», όπως επιθυμούσε να μετονομάσει το κόμμα, με τα γνωστά αποτελέσματα για τον ίδιο.

Τέσσερις από τους δέκα αρχηγούς (Γεώργιος Ράλλης, Ευάγγελος Αβέρωφ, Βαγγέλης Μεϊμαράκης και Γιάννης Πλακιωτάκης) δεν πρόλαβαν να εκκινήσουν συνεδριακές διαδικασίες. Ο Κώστας Καραμανλής, ο μακροβιότερος πρόεδρος της Ν.Δ., πραγματοποίησε τρία συνέδρια σε 12 χρόνια, ενώ στα περισσότερα από τα συνολικά 10 το κόμμα ήταν στην αντιπολίτευση - με εξαίρεση το 1ο, το 6ο, το 7ο και το 9ο. Το 3ο συνέδριο διεξήχθη το 1994, επίσης το τριήμερο 22-24 Απριλίου, όπως και το τωρινό…

1ο Συνέδριο

«Η ελευθερία της αγοράς με... κράτος»

Μπορεί ο Κωνσταντίνος Καραμανλής να κρατούσε αποστάσεις από τον κομματικό μηχανισμό, όμως το 1ο Συνέδριο της ΝΔ (5-7 Μαΐου 1979) στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής ήταν και το πρώτο που έκανε κόμμα κατά τη Μεταπολίτευση. «Θα ήθελα να εκφράσω την ευχή να μας μιμηθούν και οι αντίπαλοι, για το καλό το δικό τους και του τόπου», κατέληγε στην ιστορική του ομιλία, κατά την οποία τέθηκε ο «ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός» και αναγνωρίστηκε «η ελευθερία της αγοράς, με τη ρυθμιστική όμως παρέμβαση του κράτους, χάριν της κοινωνικής δικαιοσύνης». Δύο χρόνια μετά, τον Ιούνιο του 1981, ο Γεώργιος Ράλλης συγκάλεσε έκτακτο συνέδριο για την απλή επικύρωση των προγραμματικών θέσεων λόγω των επερχόμενων τότε εκλογών, στις οποίες η Νέα Δημοκρατία ηττήθηκε. Ο διάδοχός του επί μία τριετία, Ευάγγελος Αβέρωφ, επέλεξε να συμμαζέψει τα οικονομικά του κόμματος, να συσπειρώσει τη διαιρεμένη σε διάφορες τάσεις Κοινοβουλευτική Ομάδα, καθώς και να ασκήσει ολοκληρωτική αντιπολίτευση στο ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, καταφέρνοντας στις ευρωεκλογές του 1984 να μειώσει την ψαλίδα της διαφοράς.

2o Συνέδριο

Ο συναινετικός φιλελεύθερος Κ. Μητσοτάκης

Στο 2ο Συνέδριο (Θεσσαλονίκη, 14-16 Φεβρουαρίου 1986), παρά το γεγονός ότι η Ν.Δ. προερχόταν από δύο συνεχόμενες ήττες και μετρούσε κοινοβουλευτικές απώλειες λόγω της αποχώρησης του Κωστή Στεφανόπουλου και ομάδας 9 βουλευτών, ο πρόεδρός της, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, πέτυχε να τη «μετακινήσει» προς το φιλελεύθερο Κέντρο και να αξιοποιήσει στελέχη της «καραμανλικής» πτέρυγας, όπως τον Μιλτιάδη Εβερτ, ως επικεφαλής της Οργανωτικής Επιτροπής. Από τη μια μεριά, διηύρυνε το πολιτικό του στίγμα και, από την άλλη, «καθησύχασε» τους «καραμανλικούς», ενώ παράλληλα άλλαξε το καταστατικό. Αποτέλεσμα τούτου ήταν στις δημοτικές εκλογές του ίδιου έτους η Νέα Δημοκρατία να εκλέξει δημάρχους σε Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη τους Μιλτιάδη Εβερτ, Ανδρέα Ανδριανόπουλο και Σωτήρη Κούβελα, αντίστοιχα, και να αποκτήσει μεγάλη δυναμική στις απανωτές εθνικές αναμετρήσεις της διετίας 1988-1990.

3ο Συνέδριο

Πόλεμος για την «Ειρηνική Επανάσταση»

Οι προσωπικές αντιπαραθέσεις και, φυσικά, το ιδεολογικό χάος κυριάρχησαν στο 3ο Συνέδριο (Χαλκιδική, 22-24 Απριλίου 1994), που εν πολλοίς διεξήχθη στο… ημίφως της δημοσιότητας. «Υπάρχουν όρια στην ιδεολογία μας. Από τη μια μεριά είναι ο σοσιαλισμός και από την άλλη ο νεοφιλελευθερισμός», είπε στην εισαγωγική του ομιλία ο Μιλτιάδης Εβερτ, μετατρέποντας σε αρένα το συνεδριακό κέντρο. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης διαφώνησε έντονα με την αντιπολιτευτική τακτική του διαδόχου του, ενώ αποχώρησε ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος. Τελικώς, εγκρίθηκε το νέο καταστατικό και υιοθετήθηκε το σύνθημα της «Ειρηνικής επανάστασης με αξιοπιστία», στο πλαίσιο του «ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού». Το σύνθημα αποτελούσε επινόηση του τότε γραμματέα Πολιτικού Σχεδιασμού, Κώστα Καραμανλή.

4ο Συνέδριο

Ακόμα ένας Καραμανλής στο προσκήνιο

Οι ζυμώσεις για το 4ο Συνέδριο (21-23 Μαρτίου, 1997 Αθήνα) ξεκίνησαν την επομένη των χαμένων για τη Ν.Δ. εκλογών του Σεπτεμβρίου του 1996. Σε θέσεις μάχης για την προεδρία τέθηκαν Μιλτιάδης Εβερτ και Γιώργος Σουφλιάς, ενώ στην κούρσα εισήλθε ο Κώστας Καραμανλής μετά το ιστορικό δείπνο στην οικία του Γιάννη Βαρβιτσιώτη στο Ψυχικό, στις αρχές του έτους. «Οταν γεννηθήκατε, ήμουν ήδη 30 μήνες υπουργός», είπε, απευθυνόμενος στον νέο πρόεδρο της Ν.Δ., ο Γεώργιος Ράλλης, στέλνοντας προς όλους το μήνυμα των «γερόντων της Δεξιάς», ότι δεν θα ανεχθούν περαιτέρω αλληλοσπαραγμούς. Ο Κώστας Καραμανλής εξελέγη πρόεδρος στον β΄ γύρο της εκλογής από το συνέδριο με ποσοστό 69,15% έναντι 30,85% του Γιώργου Σουφλιά. «Τι με ρωτάτε ποιον να στηρίξουμε στον δεύτερο γύρο; Φυσικά τον πρώτο», δήλωσε ο Μ. Εβερτ, ο τρίτος του πρώτου γύρου της διαδικασίας, καθορίζοντας κατ’ ουσία το αποτέλεσμα. Στο καταστατικό συμπεριλήφθηκε η υποχρεωτική διεξαγωγή συνεδρίου ανά τριετία.

5ο Συνέδριο

Η επιστροφή του Σουφλιά και οι εντάσεις

Το οριακό αποτέλεσμα των εκλογών του 2000 και η επιστροφή του Γιώργου Σουφλιά μετά τη διαγραφή του, το 1998, λειτούργησαν συσπειρωτικά για την κομματική βάση στο 5ο Συνέδριο (30 Μαρτίου - 1η Απριλίου 2001). Το κλίμα όμως κάθε άλλο παρά πανηγυρικό ήταν, αφού σημειώθηκαν εντάσεις και χειροδικίες μεταξύ μελών για μια θέση στα ανώτατα κομματικά όργανα. Πάντως, πλέον της διευρυμένης συμμετοχής στην Κεντρική Επιτροπή, η Νέα Δημοκρατία «αντέγραψε» από το ΠΑΣΟΚ τον θεσμό του γραμματέα της Κ.Ε., θέση στην οποία εξελέγη ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης με ποσοστό 67%. Η οργανωτική δομή άλλαξε και ο ρόλος του έως τότε γενικού διευθυντή περιορίστηκε σε οικονομικά και διαδικαστικά ζητήματα. Ο Κ. Καραμανλής, καίτοι είχε φέρει το ΠΑΣΟΚ στα «ίσια», κερδίζοντας τις ευρωεκλογές του 1999 με 3 μονάδες διαφορά, απέφυγε εκτενείς αναφορές στο «κοινωνικό Κέντρο». Νωρίτερα, τον Ιούνιο του 2000, ο Κ. Καραμανλής είχε συγκαλέσει έκτακτο συνέδριο «επιβεβαίωσης της ιδεολογίας του κόμματος και ανανέωσης της οργανωτικής του δομής».  

6ο Συνέδριο

Η μετατόπιση στον χώρο του Κέντρου

Στο 6ο Συνέδριο (23-25 Ιουλίου 2004) ο Κ. Καραμανλής, έχοντας κυριαρχήσει επί του ΠΑΣΟΚ μετά από 11 «πέτρινα χρόνια» στην αντιπολίτευση, διακήρυξε τη μετατόπιση του κόμματος προς το «κοινωνικό Κέντρο» ή, όπως ονομάστηκε, τον «μεσαίο χώρο» (σ.σ.: έμπνευση του στενού συνεργάτη του Κώστα Καραμανλή, Γιάννη Λούλη), αλλάζοντας αισθητά το πολιτικό σκηνικό. Η Ν.Δ. γιόρτασε τα 30 χρόνια δημιουργίας της και τα 30 χρόνια της Μεταπολίτευσης, που έφερε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ενώ υποδέχθηκε μουδιασμένα τον Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος μόλις είχε εκλεγεί στις ευρωεκλογές του Ιουνίου.

7ο Συνέδριο

H προεκλογική δυναμική αλλά και το έργο

Το 7ο Συνέδριο (6-8 Ιουλίου 2007), με κεντρικό σύνθημα: «Μαζί πετύχαμε πολλά, μαζί δημιουργούμε το μέλλον», ανέδειξε την κυβερνητική δυναμική, αλλά και το έργο της φιλελεύθερης παράταξης. Το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου προκηρύχθηκαν εκλογές, εν μέσω καταστροφικών πυρκαγιών και βαρύτατων καταγγελιών περί διεθνών παρακρατικών ομάδων, που επιδίωκαν την πτώση της κυβέρνησης. Ο Κ. Καραμανλής κέρδισε ξανά έχοντας υλοποιήσει το σύνολο των προεκλογικών δεσμεύσεων του 2004, πλην της αναδιάρθρωσης του κράτους και του εξοστρακισμού των «νταβατζήδων» από τη μεγάλη πίτα των κρατικών έργων και κατ’ επέκταση από τη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας.

8ο Συνέδριο

Με συμμετοχή 800.000 μελών στη διαδοχή

Ο Αντώνης Σαμαράς ηγείτο πλέον της Ν.Δ. στο 8ο Συνέδριο (25-27 Ιουνίου 2010). Νωρίτερα, στις 7 Νοεμβρίου 2009, μετά τη βαριά ήττα του Κ. Καραμανλή, διεξήχθη έκτακτο συνέδριο, όπου αποφασίστηκε η τροποποίηση του καταστατικού αναφορικά με τη σύνθεση του εκλεκτορικού σώματος, καθώς είχαν προηγηθεί στις 29 Οκτωβρίου εσωκομματικές εκλογές με τη συμμετοχή 800.000 μελών. Οπως δηλαδή είχε καθιερώσει στο ΠΑΣΟΚ ο Γιώργος Παπανδρέου, παλαιός συμφοιτητής και συγκάτοικος του προέδρου της Ν.Δ. Η Κεντρική Επιτροπή μετατρέπεται σε Πολιτική Επιτροπή και το Εκτελεστικό Γραφείο σε Πολιτικό. Πραγματοποιήθηκαν οργανωτικές κυρίως αλλαγές, καθώς ο Αντ. Σαμαράς δεν ήθελε να «ταυτίσει» με τη Ν.Δ. το πρώτο του «Ζάππειο», το οποίο παρουσίασε λίγες εβδομάδες αργότερα.

9ο Συνέδριο

Κενό γράμμα το προσκλητήριο για τη «Νέα Ελλάδα»

Οσοι παρακολούθησαν τις εργασίες του 9ου Συνεδρίου (28-30 Ιουνίου 2013, Αθήνα) δεν είχαν καμία αμφιβολία ότι ο πρωθυπουργός της τρικομματικής κυβέρνησης Αντ. Σαμαράς επεδίωκε την… υπέρβαση από τη Ν.Δ. με τη «Νέα Ελλάδα», σύνθημα που ωστόσο έμεινε κενό γράμμα. «Η σωτηρία της Ελλάδας σημαίνει παραμονή στην Ευρώπη και αυτό τον στόχο τον πετύχαμε όλοι μαζί», επεσήμανε αναφερόμενος στο επίτευγμα της αναστροφής του δυσμενέστατου κλίματος που είχε διαμορφωθεί τότε διεθνώς σε βάρος της χώρας. Οι «καραμανλικοί» κρατούσαν αποστάσεις, οι «μητσοτακικοί» δεν πλησίασαν παρά ελάχιστα τον χώρο του συνεδρίου, ενώ οι «σαμαρικοί» προσπαθούσαν να ελέγξουν όσο το δυνατόν περισσότερες θέσεις στα κομματικά όργανα.

Σήμερα, το 10ο Συνέδριο πραγματοποιείται με διαφορετική σύνθεση, όπως αυτή προέκυψε από τις τελευταίες εσωκομματικές αρχαιρεσίες. Ελάχιστα από τα προηγούμενα στελέχη κάθονται στις καρέκλες του τωρινού συνεδρίου.