του Νίκου Σίμου - Εφημερίδα Παραπολιτικά

Μπορεί να είναι νωρίς ακόμη για να θεωρήσει κανείς δεδομένες τις προτάσεις του πρωθυπουργού για την αναθεώρηση του Συντάγματος, φαίνεται όμως ότι, όσον αφορά στην εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας και των αρμοδιοτήτων του, μπορεί να ευρεθεί κοινός τόπος μεταξύ των κομμάτων.

Η πρόταση κατ’ αρχάς του Αλέξη Τσίπρα για την Προεδρική εκλογή είχε συμβιβαστικό χαρακτήρα σε σχέση με την ανάδειξη του ανώτατου άρχοντος απευθείας από τον λαό, καθώς η εκλογή θα γίνεται μεν από το Κοινοβούλιο, υπό μία προϋπόθεση: ότι θα εξασφαλίζεται η ψήφισή του από 200 βουλευτές, κάθε φορά, σε δύο διαδοχικές ψηφοφορίες. Αν οι ψηφοφορίες αυτές αποβαίνουν άκαρπες, τότε η τρίτη διαδικασία εκλογής θα ανήκει στον λαό, που θα αποφασίζει ανάμεσα στους δύο πλειοψηφήσαντες υποψηφίους κατά την τελευταία ψηφοφορία στη Βουλή.

Επίσης, ο πρωθυπουργός πρότεινε «λελογισμένη αύξηση των αρμοδιοτήτων» του Προέδρου, για να έχει ρυθμιστικό ρόλο και να αποτελεί ουσιαστικό εγγυητή του πολιτεύματος, χωρίς όμως οι αυξημένες αυτές αρμοδιότητες να αλλοιώνουν τη φύση του θεσμού. Δηλαδή με τη δυνατότητα σύγκλησης του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών και αναπομπής ψηφισθέντος νόμου σε ειδικό γνωμοδοτικό όργανο για να κρίνει επί της συνταγματικότητάς του, καθώς πολλές φορές το τελευταίο διάστημα -ειδικώς όσον αφορά νόμους που αναφέρονται σε επιβαρύνσεις πολιτών ή περικοπές των οικονομικών τους δικαιωμάτων- έχει τεθεί θέμα συνταγματικής συμβατότητας.

Οποιες προβλέψεις και αν συμπεριλαμβάνει η αναθεώρηση του Συντάγματος όσον αφορά στις ρυθμιστικές αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας, το βέβαιο είναι ότι δεν πρόκειται να επανέλθει μία από τις κορυφαίες προβλέψεις του Συντάγματος του 1975, σύμφωνα με το οποίο, κατά το Αρθρο 41, παράγραφο 1, ο Πρόεδρος είχε τη δυνατότητα να διαλύει τη Βουλή εάν η σύνθεσή της βρισκόταν σε προφανή δυσαρμονία με το λαϊκό αίσθημα. Και όταν μιλούμε για δυσαρμονία, εννοούμε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία του κυβερνώντος κόμματος που δεν συμβαδίζει πλέον με τη διαμορφωμένη εκ των υστέρων, και ως αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής, βούληση του λαού. Η σκοπιμότητα της σχετικής πρόβλεψης είχε να κάνει με την εξασφάλιση της Προεδρικής παρέμβασης, ως ασφαλιστικής δικλίδας, για την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος, έστω και αν θεωρήθηκε ότι η σχετική διάταξη εξασφάλιζε περισσότερα από έναν απλώς ρυθμιστικό ρόλο στον Πρόεδρο.

Εφ’ όσον δεν προβλέπεται τέτοια ενίσχυση των Προεδρικών αρμοδιοτήτων, εκείνο που πλέον θα έχει σημασία θα είναι το κύρος του Προέδρου, έτσι ώστε αυτό να εξισορροπεί την έλλειψη δυνατότητας ουσιαστικής παρέμβασης, όπως αυτή που καταργήθηκε. 

Μπορούμε, δε, να φέρουμε ένα σχετικό παράδειγμα, διότι θα καταστεί έτσι αντιληπτή η σημασία: (α) της επιλογής υποψήφιων προσωπικοτήτων για τη θέση του Προέδρου, (β) του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει ένα πολιτικό πρόσωπο ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας έναντι οποιασδήποτε άλλης προσωπικότητας.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής διέθετε αυξημένες αρμοδιότητες σε σχέση με τους μετέπειτα Προέδρους - ή με τους προσεχείς, μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος. Τις προνομίες του αυτές δεν τις άσκησε ποτέ. Αλλά, και αν οι συνθήκες επέβαλλαν να τις ασκήσει, και πάλι θα μπορούσε να μην τις χρησιμοποιήσει, αρκεί να προέβαινε σε μια δήλωση απλώς.

Το κύρος του ήταν τέτοιο που η διατύπωση μιας διαφορετικής άποψης σε σχέση με αυτή στην οποία θα επέμενε η κυβέρνηση θα αρκούσε για να της κάνει ζημιά. Το ερώτημα σήμερα είναι αν υπάρχουν τέτοιες προσωπικότητες με αντίστοιχη απήχηση στον κυρίαρχο λαό.

Ο Παυλόπουλος, ο Καραμανλής και οι περιπτώσεις Αβραμόπουλου και Σημίτη

Εχει σημασία να διερευνηθούν οι προσωπικότητες μεταξύ των οποίων θα μπορούσαν να επιλεγούν οι υποψήφιοι για το ανώτατο αξίωμα και, κυρίως, τα πολιτικά πρόσωπα. Και, εν πάση περιπτώσει, ας μη λησμονείται ότι στην περίπτωση που γίνει δεκτή, όσον αφορά στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, η πρόταση Τσίπρα για την εκλογή του, τότε, αν θέλει το πολιτικό σύστημα να αποφύγει την τελική προσφυγή στον λαό επειδή η Βουλή δεν θα βγάζει Πρόεδρο, είναι αυτονόητο ότι τα κόμματα θα τα συμφέρει η προηγούμενη συνεννόηση μεταξύ τους για τους υποψηφίους. Τη δεδομένη χρονική στιγμή υπάρχουν πρόσωπα που θα είχαν πολλές πιθανότητες να προταθούν.

Ο ένας είναι ο σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, αν λαμβάναμε ως δεδομένο ότι θα επιλεγόταν για να διατηρηθεί η παράδοση των δύο θητειών του Προέδρου, όπως έγινε με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος έκανε δύο θητείες διακεκομμένες, διότι μεσολάβησε η θητεία Σαρτζετάκη, και με τους κ. Κωστή Στεφανόπουλο και Κάρολο Παπούλια.

Οπως πρώτα έγραψαν τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», ο πρώην πρωθυπουργός και επί 12ετία πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις θα ενδιαφερόταν να καταλήξει η πολιτική του σταδιοδρομία στο ανώτατο αξίωμα. Αλλωστε, κατά τη διάρκεια των διαδικασιών για την επιλογή από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ του προσώπου που θα πρότεινε για την Προεδρία, πολλοί ήσαν αυτοί που θεωρούσαν ότι εκείνος που θα μπορούσε να συγκεντρώσει τον αριθμό των 180 βουλευτών ήταν ο Κώστας Καραμανλής. Βεβαίως, οι προϋποθέσεις που έχει θέσει ο πρώην πρόεδρος της Ν.Δ. για να έχει πραγματικά ρυθμιστικό ρόλο είναι συγκεκριμένες.

Για παράδειγμα, αντιλαμβανόμενος σωστά εδώ και πολύ καιρό τη σημασία των γεωστρατηγικών συσχετισμών στην περιοχή μας και τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η χώρα ως σταθεροποιητικός παράγοντας, έχει δηλώσει, σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες του, ότι θα ήθελε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να έχει παρεμβατικό ρόλο στα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής.

Πριν από την επιλογή του Προκόπη Παυλόπουλου, ένα όνομα που κυριαρχούσε ως υποψήφιο για την Προεδρία ήταν αυτό του σημερινού Ελληνα επιτρόπου στην Ε.Ε., Δημήτρη Αβραμόπουλου. Μάλιστα, η ηλεκτρονική έκδοση του εντύπου ευρωπαϊκής ενημέρωσης «Europolitics» είχε δημοσιεύσει άρθρο με τίτλο: «Φήμες για αποχώρηση του επιτρόπου Αβραμόπουλου».

Ενδιαφέρον έχει, ανεξαρτήτως της εξέλιξης του ζητήματος, ότι το δημοσιογραφικό όργανο που πρόσκειται στον ΣΥΡΙΖΑ, η «Αυγή», είχε δημοσίευμα σύμφωνα με το οποίο είχε «κλειδώσει» η υποψηφιότητα Αβραμόπουλου, γράφοντας μάλιστα ότι αυτή θα ανακοινωνόταν από τον Αλέξη Τσίπρα στην πρώτη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματος, μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015. Υπενθυμίζεται επίσης ότι σειρά δημοσιευμάτων της περιόδου εκείνης έκαναν λόγο για σχετικές συνεννοήσεις Τσίπρα-Γιούνκερ. Η περίπτωση Αβραμόπουλου δεν προχώρησε, διότι θα άλλαζαν οι συσχετισμοί στο Κολέγιο των Επιτρόπων.

Ακόμα, ο Κώστας Σημίτης, έχει ερείσματα στον πολιτικό χώρο, αλλά και σε μερίδα της κοινωνίας, ως σοβαρός πολιτικός – παρά τις όποιες ενστάσεις διατυπώνονται για ορισμένα σημεία της διακυβέρνησής του.

Ενα ζήτημα ίσως είναι η ηλικία του, αλλά αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει δική του επιλογή στην περίπτωση που επροτείνετο. Ας μη λησμονείται ότι Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας διετέλεσε ο Σάντρο Περτίνι σε πολύ προχωρημένη ηλικία. Το ερώτημα είναι αν θα τον ψήφιζε μερίδα της Ν.Δ. και του ΣΥΡΙΖΑ.

Οι προσωπικότητες με αυξημένο διεθνές κύρος

Την περίοδο της απεγνωσμένης προσπάθειας αποτροπής των εκλογών λόγω πιθανολογούμενης αδυναμίας της Βουλής να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας είχαν πέσει στο τραπέζι και ονόματα προσωπικοτήτων κύρους εκτός πολιτικής. Ενα από αυτά ήταν της επιφανούς Ελληνίδος βυζαντινολόγου, Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, που ήταν και η πρώτη γυναίκα πρύτανις στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Τ

Την εποχή που αναφερόταν μετ’ επιτάσεως το όνομά της για την Προεδρία, η κ. Αρβελέρ είχε δηλώσει σε τηλεοπτική εκπομπή ότι είχε ξανασκεφτεί το θέμα και ήταν τελικώς αρνητική στο να μπει και αυτή στην κούρσα για την Προεδρία της Δημοκρατίας. Πάντως, δεν είχε αποκλείσει μια υποψηφιότητά της αν ο Πρόεδρος εκλεγόταν από τον λαό. Μέχρι τις επόμενες εκλογές Προέδρου ενδεχομένως να μην ισχύει η άρνησή της. Ειδικώς αν την προτείνει η Αριστερά, τη στιγμή που τοποθετεί τον εαυτό της σε αυτόν τον χώρο. 

Ο ακαδημαϊκός Νικηφόρος Διαμαντούρος, που έχει υπηρετήσει ως Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής στο Στρασβούργο, ήταν επίσης μία από τις προσωπικότητες που είχαν ακουστεί για το ανώτατο αξίωμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παραμένει μεταξύ εκείνων που με το κύρος τους θα μπορούσαν να υπηρετήσουν τον θεσμό.

Στην κατηγορία των προσωπικοτήτων που έχουν τιμήσει την Ελλάδα στο εξωτερικό είναι και ο διεθνούς ακτινοβολίας πρώην πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, δρ Δημήτρης Νανόπουλος. Αναμφισβήτητα είναι ένα από τα πρόσωπα που θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά από τη Βουλή ομοφώνως.

Τέλος, η κ. Βασιλική Θάνου, που διετέλεσε και πρωθυπουργός σε μια κυβέρνηση που, μολονότι υπηρεσιακή, επιτέλεσε έργο, συγκαταλέγεται στα υποψήφια πρόσωπα για την Προεδρία της Δημοκρατίας. Η σημερινή πρόεδρος του Αρείου Πάγου είχε και μια σημαντική πολιτική παρέμβαση, καθώς, ως πρόεδρος της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, είχε αποστείλει επιστολή στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, για να παρέμβει αυτός στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. και στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις υπέρ των ελληνικών προτάσεων, ώστε να υπάρξει ανάπτυξη και να επιβιώσει ο ελληνικός λαός με αξιοπρέπεια...

Οι δύο υποψήφιοι της «πρώτη φορά Αριστεράς» 

Ακόμα δύο πρόσωπα, προερχόμενα από τον χώρο της πολιτικής και ειδικώς της Αριστεράς, των οποίων τα ονόματα έχουν και στο παρελθόν αναφερθεί για το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα είναι οι Νίκος Κωνσταντόπουλος και Φώτης Κουβέλης.

Ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, πρώην πρόεδρος του Συνασπισμού, υπενθυμίζουμε ότι είχε εμφανιστεί, κατά την περίοδο της κυβέρνησης Καραμανλή και με τη λήξη της θητείας του Κωστή Στεφανόπουλου, ως ένα από τα φαβορί για την Προεδρία της Δημοκρατίας. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που εμφανιζόταν το όνομά του στη σχετική λίστα. Πριν από τις κάλπες, συνεπεία της αποτυχίας εκλογής Προέδρου, ο τότε γραμματέας της Ν.Δ., Ανδρέας Παπαμιμίκος, είχε ρίξει στο τραπέζι το όνομα του κ. Κωνσταντόπουλου. Ηταν προφανές ότι η πρόταση ήταν διερευνητική των προθέσεων του ΣΥΡΙΖΑ, για να μην οδηγηθούμε στις εκλογές τις οποίες κέρδισε η «πρώτη φορά Αριστερά». Βεβαίως, εκείνη την εποχή ο πρώην πρόεδρος του ΣΥΝ είχε υπονοήσει ότι γίνονταν παιχνίδια που δεν τον αφορούν. 

Ο Φώτης Κουβέλης είναι το έτερο πρόσωπο της Αριστεράς ως πιθανή υποψηφιότητα για την Προεδρία, τώρα μάλιστα που έχει πυκνώσει τις επαφές του με τον Αλέξη Τσίπρα. Βεβαίως η Προεδρία είναι ένα παλαιό όνειρο του πρώην προέδρου της ΔΗΜ.ΑΡ. από τις αρχές της δεκαετίας του ’90! Ομως είναι πολλοί στον πολιτικό κόσμο που έχουν τις αντιρρήσεις τους για το συγκεκριμένο πρόσωπο.

Οταν οργίαζε η ονοματολογία για τον διάδοχο του Κάρολου Παπούλια και είχε αναφερθεί το όνομα του κ. Κουβέλη, ο αθυρόστομος Θεόδωρος Πάγκαλος είχε σχολιάσει: «Είναι… πάντα περιθωριακός ο Κουβέλης, πήρε μέρος σε οξύτατες διαμάχες και έχει μισό κόμμα (σ.σ. τότε). Γιατί δίνει εχέγγυα διαχείρισης Προεδρικού θεσμού; Μπορεί να κάνει ζημιά…». Αλλά και εντός της ΔΗΜ.ΑΡ. την εποχή εκείνη είχαν διχαστεί, προειδοποιώντας τον κ. Κουβέλη να μη δεχθεί να είναι υποψήφιος.