Με αφορµή τη νέα µεγάλη εκδοτική προσφορά των «Παραπολιτικών», το 12τοµο έργο «Η απελευθέρωση ενός έθνους», µιλούν στα «Π» οι Θάνος Βερέµης και Αντώνης Κλάψης, δύο εξέχοντες συγγραφείς, οι οποίοι το έχουν επιµεληθεί επιστηµονικά.

Ποιο είναι το βασικό γνώρισµα της σειράς αυτής για το οποίο αξίζει οι αναγνώστες να τη διαβάσουν; Είναι ακόµα µία ιστορία του αγώνα της ανεξαρτησίας των Ελλήνων ή κάτι παραπάνω;

Θάνος Βερέµης: Πρόκειται για µια προσπάθεια να αναδειχθούν οι πολλές διαφορετικές πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης. Ο στόχος όλων των συντελεστών δεν είναι απλώς να παρουσιάσουν γνωστά γεγονότα. Αλλά, πολύ περισσότερο, να δηµιουργήσουν ένα συνολικό πλαίσιο ερµηνείας της πορείας προς τη συγκρότηση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Αντώνης Κλάψης: Τα γεγονότα εκείνης της περιόδου ίσως να µοιάζουν µακρινά, αλλά είναι πιο κοντινά µας απ’ όσο ίσως να νοµίζουµε. Υπάρχουν διδάγµατα που παραµένουν διαχρονικά και αποκτούν ξεχωριστή επικαιρότητα στις µέρες µας. Εποµένως, η σειρά δεν αποσκοπεί µόνο στη µελέτη του παρελθόντος, αλλά φιλοδοξεί να βοηθήσει τους αναγνώστες να κατανοήσουν καλύτερα το παρόν.

Το έργο αυτό είναι ένα συλλογικό πόνηµα, ουσιαστικά µε τις υπογραφές δεκάδων ιστορικών, φιλολόγων, θεολόγων, ερευνητών. Πιστεύετε ότι η Ιστορία δεν είναι, άρα, αυστηρά ζήτηµα µόνο του επιστηµονικού πεδίου της ιστορικής επιστήµης;

Θάνος Βερέµης: Η µελέτη της Ιστορίας απαιτεί εξ ορισµού διεπιστηµονική προσέγγιση. Μόνο µέσα από ένα όσο το δυνατόν ευρύτερο πρίσµα είναι δυνατή η πληρέστερη κατανόηση του πολυσύνθετου ιστορικού γίγνεσθαι. Πώς, για παράδειγµα, θα µπορέσουµε να αντιληφθούµε τη σηµασία των κοινωνικών ή των πολιτικών παραγόντων στην εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης, εάν δεν δανειστούµε -αντίστοιχα- εργαλεία από την Κοινωνιολογία ή την Πολιτική Επιστήµη;

Αντώνης Κλάψης: Τα ιστορικά γεγονότα δεν µπαίνουν σε στεγανά. Κατά συνέπεια, δεν µπορεί και δεν πρέπει να µπαίνει σε στεγανά η ανάλυσή τους. Εξάλλου, η ίδια η Ιστορία, ως επιστηµονικός κλάδος, χωρίζεται σε επιµέρους πεδία. Ετσι, έχουµε Πολιτική Ιστορία, ∆ιπλωµατική Ιστορία, Οικονοµική Ιστορία, Ιστορία των Ιδεών και πάει λέγοντας. Οπως τα φαινόµενα είναι πολυδιάστατα, έτσι πολυπαραγοντική πρέπει να είναι η προσέγγισή µας απέναντι σε αυτά.

3_4

Αυτή η συλλογική δουλειά, η θέαση διαφόρων πτυχών µιας περιόδου, τι διαφορετικό θεωρείτε ότι προσφέρει στον αναγνώστη;

Θάνος Βερέµης: Οι αναγνώστες θα έχουν τη δυνατότητα να κρατήσουν στα χέρια τους ένα έργο που θα καλύπτει συνολικά και τεκµηριωµένα όλη την περίοδο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων. Οι τόµοι είναι φτιαγµένοι κατά τέτοιον τρόπο ώστε να αποτελούν µεν ένα ενιαίο σύνολο, αλλά ταυτόχρονα να µπορούν να διαβαστούν και χωριστά. Το ίδιο ισχύει ακόµα και για τα επιµέρους άρθρα κάθε τόµου. Ετσι, κάθε αναγνώστης θα έχει τη δυνατότητα να µελετήσει πιο επισταµένως εκείνα τα σηµεία που τον ενδιαφέρουν περισσότερο.

Αντώνης Κλάψης: Πέρα από την υψηλή ποιότητα των κειµένων, υπάρχει ακόµα ένα στοιχείο που κάνει την έκδοση ξεχωριστή: η πλούσια εικονογράφηση, η οποία λειτουργεί συµπληρωµατικά στα κείµενα και προσφέρει µια εύληπτη οπτική αποτύπωση προσώπων, γεγονότων, γεωγραφικών δεδοµένων κ.λπ. Αυτή η εικονογράφηση είναι καρπός εκτεταµένης έρευνας που πραγµατοποιήθηκε σε συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Οι αναγνώστες θα έχουν τη δυνατότητα να κρατήσουν στα χέρια τους ένα έργο που θα καλύπτει συνολικά και τεκµηριωµένα όλη την περίοδο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων


Ας έρθουµε τώρα στο ίδιο το έργο. Οι δώδεκα τόµοι αφηγούνται µια περίοδο της νέας ελληνικής ιστορίας, από τα προεπαναστατικά χρόνια έως και τη διακυβέρνηση Καποδίστρια. Πόσο κρίσιµη είναι αυτή η περίοδος για την εξέλιξή µας ως έθνους-κράτους και για ποιον λόγο;

Θάνος Βερέµης: Είναι η βάση όλων εκείνων που ακολούθησαν. Η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε το πρώτο επιτυχηµένο σάλπισµα ελευθερίας των µέχρι τότε υπόδουλων Ελλήνων. Και ήταν το πρώτο, διότι µε την ίδρυση του ελληνικού κράτους ξεκινά η µακρά πορεία της ελληνικής εθνικής ολοκλήρωσης, που συνεχίστηκε για πάνω από έναν αιώνα. Ολόκληρος ο εθνικός µας βίος είναι θεµελιωµένος στην παλιγγενεσία του 1821.

Αντώνης Κλάψης: Ανατρέξτε, για παράδειγµα, στο προοίµιο του «Προσωρινού πολιτεύµατος της Ελλάδος», δηλαδή του πρώτου Συντάγµατος που ψήφισαν οι επαναστατηµένοι Ελληνες την Πρωτοχρονιά του 1822 στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου: «Το Ελληνικόν Εθνος... κηρύττει σήµερον διά των νοµίµων Παραστατών του, εις Εθνικήν συνηγµένων Συνέλευσιν, ενώπιον Θεού και ανθρώπων, “την Πολιτικήν αυτού Υπαρξιν και Ανεξαρτησίαν”». ∆ύο αιώνες αργότερα, η ίδια διατύπωση συγκινεί όπως και τότε. Αυτό δεν σηµαίνει πως η κληρονοµιά εκείνης της εποχής δεν σφραγίζεται από σφάλµατα και αστοχίες. Κάθε άλλο. Αλλά ακόµα και οι αποτυχίες επηρέασαν τις κατοπινές εξελίξεις - ορισµένες φορές µάλιστα ίσως περισσότερο και από τις επιτυχίες.

Μέσα από το έργο αυτό αναδεικνύονται γεγονότα αλλά και προσωπικότητες που, θα λέγαµε, έγιναν σύµβολα για τους Ελληνες έως και τις µέρες µας. Μπορείτε ενδεικτικά να µας αναφέρετε κάποια από αυτά; Και, κατά τη γνώµη σας, διαθέτουν µέχρι σήµερα για όλους µας τόση ισχύ σε συµβολικό και όχι µόνο επίπεδο;

Θάνος Βερέµης: Είναι τόσο πολλά τα πρόσωπα και τα γεγονότα, που η επιλογή είναι δύσκολη και οπωσδήποτε ενέχει τον κίνδυνο της παράλειψης. Ανάµεσα στους στρατιωτικούς ηγέτες, οπωσδήποτε ξεχωρίζει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο οποίος υπήρξε ηγετική µορφή του ένοπλου αγώνα. Αλλά και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και ο Μάρκος Μπότσαρης - οι οποίοι σφράγισαν µε τον θάνατό τους την προσφορά τους στην Επανάσταση. Στον κατά θάλασσα αγώνα, ο Κωνσταντίνος Κανάρης, µε τον άφθαστο ηρωισµό του και τον άδολο πατριωτισµό του.

Αντώνης Κλάψης: Στο πολιτικό πεδίο, µια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις είναι εκείνη του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ενός εκ των θεµελιωτών του ελληνικού κοινοβουλευτισµού. Αλλά οπωσδήποτε ο κορυφαίος είναι ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος κυβερνήτης και ο κατά κυριολεξία θεµελιωτής του ελληνικού κράτους. ∆εν θα πρέπει, ακόµα, να ξεχάσουµε τους πολυάριθµους φιλέλληνες, οι οποίοι βοήθησαν µε ποικίλους τρόπους την Ελληνική Επανάσταση. Οι πρωταγωνιστές της Επανάστασης διαθέτουν οπωσδήποτε ξεχωριστή θέση στο συλλογικό µας εθνικό υποσυνείδητο. Αλλά θα πρέπει πάντα να έχουµε κατά νου ότι κι αυτοί δεν ήταν απαλλαγµένοι από ελαττώµατα και πάθη.