Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν ικανοποιεί τις προσδοκίες για ανάπτυξη

Η επιβράδυνση του ΑΕΠ το 2023 από 2,4% σε 2,0% αποδίδεται εξ ολοκλήρου στην επιβράδυνση των επενδύσεων στη χώρα μας. Σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής (ΓΠτΒ), η κάμψη του ρυθμού ανάπτυξης μέσα στο 2023 και η μικρότερη του αναμενόμενου αύξηση του ΑΕΠ στο δ’ τρίμηνο του 2023 οφείλεται κατά κύριο λόγο στη χειρότερη του αναμενομένου επίδοση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου.

«Αν και από υψηλότερη βάση αναφοράς», αναφέρει η έκθεση του ΓΠτΒ, «οι τελευταίες (επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου) σημείωσαν πτώση κατά 5,7% σε σχέση με το τέταρτο τρίμηνο του 2022, ενώ για το έτος συνολικά αυξήθηκαν κατά 4,0%».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, είναι πρώτη φορά που έπειτα από 13 τρίμηνα συνεχούς αύξησης ο ρυθμός μεταβολής του Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου (ΑΣΠΚ) σημειώνει υποχώρηση σε ένα τρίμηνο. Παράλληλα φαίνεται ότι οι προβλέψεις της κυβέρνησης για τον ΑΣΠΚ στη χώρα μας το 2023 έπεσαν εντελώς έξω. Μήνα με τον μήνα, η ετήσια μεταβολή υποχωρούσε σε χαμηλότερα επίπεδα.

Το φθινόπωρο του 2022 με την κατάρτιση του προϋπολογισμού του 2023, η εκτίμησης του ρυθμού αύξησης του ΑΣΠΚ κυμαίνονταν στο 16%, ενώ ένα χρόνο αργότερα μειώθηκε πέριξ του 8%. Τελικά κατέληξε, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, σε κάτι λιγότερο από 4%, σε 3,89%.

Στο μεταξύ, τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ), έδειξαν από νωρίς και τη μείωση των επενδύσεων που προέρχονται από το εξωτερικό. Οι ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ), σύμφωνα με την έκθεση του Διοικητή της ΤτΕ  Γιάννη Στουρνάρα, πέρυσι ανήλθαν σε 4,6 δισ. ευρώ, σημειώνοντας υποχώρηση κατά περίπου 38% (2022: 7,5 δις. ευρώ). Το ύψος αυτό είναι χαμηλότερο από το 2021, αλλά -όπως σημειώνει η έκθεση Στουρνάρα- υψηλότερο από το μέσο όρο της τριετίας 2019-2021.

Κάτι τέτοιο ωστόσο δεν θα έπρεπε να συμβαίνει, με δεδομένο μάλιστα ότι βρισκόμαστε στο μέσον της περιόδου εφαρμογής του Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας της χώρας (ΤΑΑ). Ήδη έχουμε διανύσει το 50% της περιόδου εφαρμογής και, εφόσον δεν αλλάξει κάτι στις αποφάσεις της Κομισιόν, απομένουν λιγότερο από 30 μήνες εφαρμογής του προγράμματος.

Με άλλα λόγια, υλοποιώντας το μεγαλύτερο πρόγραμμα στήριξης και αλλαγής παραγωγικού υποδείγματος της χώρας, οι επενδύσεις στην Ελλάδα όχι μόνον δεν αυξάνουν, αλλά καθώς προχωρά η υλοποίηση του ΤΑΑ υποχωρούν. Μάλιστα το 2023 ήταν μια κομβική χρονιά, καθώς έκλειναν οι πληρωμές του ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020, κι επομένως έγιναν σημαντικές δαπάνες σε μεγάλα αναπτυξιακά έργα (μονάδες ανακύκλωσης, ενεργειακές, μετρό κ.λπ.)

Το χειρότερο όλων είναι ότι τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν αύξηση των επενδύσεων σε σπίτια και μείωση των επενδύσεων σε πληροφορική και τηλεπικοινωνίες. Δηλαδή ενώ η χώρα υλοποιεί τον πυλώνα του Ψηφιακού Μετασχηματισμού του κράτους, των επιχειρήσεων κ.λπ., οι επενδύσεις σε πάγιο εξοπλισμό μειώνονται δραστικά. Πέρυσι υποχώρησαν κατά 12%, παρά την πληθώρα προγραμμάτων κρατικών ενισχύσεων και έργων με στόχο την τεχνολογική αναβάθμιση των επιχειρήσεων και της κρατικής μηχανής.

Προς την κατεύθυνση αυτή συμβάλλει και η εξέλιξη της τεχνολογίας που πλέον καθιστά την αξιοποίησή της ως υπηρεσία (cloud, e-commerce κ.λπ.). Ωστόσο όταν υλοποιείται το μεγαλύτερο πρόγραμμα ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας, τα έργα πληροφορικής δεν προλαβαίνει η αγορά να υλοποιήσει και περισσότερο από 20% του προϋπολογισμού του ΤΑΑ κατευθύνεται σε σχετικές επενδύσεις, θα έπρεπε λογικά οι επενδύσεις σε κεφαλαιουχικό τουλάχιστον να διατηρούνται.

Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι πέρυσι αυξήθηκαν υπέρμετρα οι δαπάνες σε μεταφορικό εξοπλισμό, δηλαδή αυτοκίνητα, που συνιστούν κατά κανόνα καταναλωτικές και όχι αναπτυξιακές δαπάνες.

Για το 2024 ο κρατικός προϋπολογισμός προβλέπει αύξηση των επενδύσεων κατά 15,1%. Και ο κρίσιμος παράγοντας για να επιτευχθεί αυτό θα είναι το ΤΑΑ. Ο ρυθμός ανάπτυξης για εφέτος από το ΓΠτΒ αναμένεται στο 2,5% – η κυβέρνηση το εκτίμησε σε 2,9% – αλλά μπορεί να φτάσει ακόμη και το 3,2%. Όλα θα εξαρτηθούν, όπως αναφέρει η έκθεση του ΓΠτΒ από την υλοποίηση του ΤΑΑ.