Ως τον συνδετικό κρίκο μεταξύ της έρευνας αιχμής και της αμυντικής θωράκισης της χώρας, χαρακτηρίζει το ρόλο του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ) ο διευθύνων σύμβουλος του κέντρου, Παντελής Τζωρτζάκης. Όπως αναφέρει, το νέο κέντρο καινοτομίας που χτίζει το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας θα εστιαστεί σε επενδύσεις προώθησης των προηγμένων επικοινωνιών, της κυβερνοασφάλειας, των μη-επανδρωμένων συστημάτων και πλατφορμών κ.ά.

Ακόμη, μιλώντας στο powergame.gr, ο διευθύνων σύμβουλος του ΕΛΚΑΚ σημειώνει ότι τόσο η Ελλάδα, όσο και η Ευρώπη, διαθέτουν αδύναμα οικοσυστήματα αμυντικής τεχνολογίας και η εμπειρία έδειξε, ότι η τακτική αυτή πρέπει να αλλάξει. Μάλιστα σημειώνει ότι το ΕΛΚΑΚ θα συμβάλει στην δημιουργία ενός εγχώριου Iron Dome, έτσι όπως παρουσιάστηκε από τη ηγεσία του ΥΠΕΘΑ.

Ποιο είναι το ΕΛΚΑΚ και ποιοι είναι οι στόχοι του;
Το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ) είναι ένας νεοσύστατος οργανισμός που στοχεύει στην προώθηση της καινοτομίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε ως μέρος της ευρύτερης στρατηγικής για τον εκσυγχρονισμό των αμυντικών δυνατοτήτων της χώρας, μέσα από την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.

Κεντρική επιδίωξη είναι το ΕΛΚΑΚ να αποτελέσει το συνδετικό κρίκο στον οποίο η έρευνα αιχμής, οι στρατηγικές συνεργασίες και η πρακτική εφαρμογή και η εμπορευματοποίηση θα συγκλίνουν για να διασφαλίσουν ότι η Ελλάδα θα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της αμυντικής τεχνολογίας «διπλής χρήσης».

«Διπλής χρήσης», τι εννοείτε;
Αναφερόμαστε σε καινοτομίες που βρίσκουν εφαρμογές τόσο στον στρατιωτικό όσο και στον πολιτικό τομέα. Η έννοια αυτή δεν είναι νέα και, ο ρυθμός με τον οποίο εξελίσσεται η τεχνολογία απαιτεί μια εστιασμένη προσπάθεια να αξιοποιηθούν αυτές οι εξελίξεις για το κοινό όφελος. Ενδεικτικά να αναφέρω πως η χώρα μας ενώ κατέχει υψηλή θέση σε ανθρώπινο κεφάλαιο και έρευνα, υποδομές και δημιουργικά αποτελέσματα, βρίσκεται στη χαμηλότερη θέση στο αποκαλούμενο «market sophistication», τους οργανισμούς και την επιχειρηματική πολυπλοκότητα.

Το ΕΛΚΑΚ θα γίνει ο πυλώνας όπου ρηξικέλευθες και καινοτόμες ιδέες θα μετατραπούν σε πρακτικές λύσεις που θα ενισχύσουν την εθνική μας ασφάλεια αλλά και θα συμβάλλουν στην πρόοδο της κοινωνίας.

Ο ρόλος των της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας στο πλαίσιο αυτό ποιος θα είναι;
Γνωρίζουμε ότι η καινοτομία ευδοκιμεί σε ένα συνεργατικό περιβάλλον. Στρατηγικός μας στόχος είναι να διευκολύνουμε τις συνεργασίες μεταξύ του στρατού, της ακαδημαϊκής κοινότητας και της ιδιωτικής βιομηχανίας, κοινοπραξίες που προωθούν μια κουλτούρα κοινής γνώσης και κοινής επίλυσης προβλημάτων.

Το ΕΛΚΑΚ θα λειτουργήσει ως κόμβος προηγμένης έρευνας σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η κβαντική υπολογιστική, η κυβερνοασφάλεια, τα προηγμένα υλικά, τα μη επανδρωμένα συστήματα, τα μεγάλα δεδομένα, η βιοτεχνολογία και η ενέργεια. Πιο συγκεκριμένα, το ΕΛΚΑΚ ήδη αναπτύσσεται σε τρεις άξονες -πρώτον, τον σχεδιασμό προγραμμάτων Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D), δεύτερον την δημιουργία Δικτύου Συνεργασιών και τρίτο, τη διάχυση των αποτελεσμάτων καινοτομίας.

Αναφορικά με το πρώτο, το ΕΛΚΑΚ στοχεύει στην υλοποίηση προγραμμάτων R&D και πιλοτικών εφαρμογών, που θα προωθήσουν την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών στον αμυντικό τομέα, προσφέροντας λύσεις σε κρίσιμα πεδία όπως η κυβερνοασφάλεια, οι μη επανδρωμένες πλατφόρμες και οι προηγμένες επικοινωνίες. Η υλοποίηση αυτή θα γίνει από τη σύμπραξη με την ελληνική βιομηχανία, τα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα, και το ευρύτερο φάσμα επιχειρήσεων. Στο επίπεδο αυτό, πολύ χρήσιμη θα είναι και η συμβολή της Διασποράς, η οποία θα ενισχύσει τις συνέργειες, θα διευκολύνει τη μεταφοράς τεχνογνωσίας, και τη διασύνδεση νεοφυών επιχειρήσεων με τη βιομηχανία, με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός οικοσύστηματος καινοτομίας στον τομέα της άμυνας.

Σήμερα, η χώρα διαθέτει ένα στοιχειώδες οικοσύστημα που εργάζεται στο αμυντικό-στρατιωτικό σκέλος της τεχνολογίας, ή αυτό είναι κάτι που πρέπει να χτιστεί εξαρχής;
Η Ελλάδα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης σε σύγκριση με άλλες χώρες με ισχυρή αμυντική βιομηχανία. Διαθέτουμε ορισμένες δομές και εταιρείες που ασχολούνται με την ανάπτυξη τεχνολογιών στον αμυντικό τομέα, ωστόσο η οργάνωση και η συνεργασία τους χρειάζονται σημαντική ενίσχυση. Έχουμε δηλαδή μια σειρά από βιομηχανίες, όπως η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ), τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ), και έναν περιορισμένο, θα έλεγα, αριθμό επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον ιδιωτικό τομέα.

Το οικοσύστημα αυτό, έχει αναπτύξει σημαντική τεχνογνωσία στον τομέα των οπλικών συστημάτων, της αεροπορίας και των επικοινωνιών. Υπάρχουν επίσης μικρότερες επιχειρήσεις και startups που δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως η κυβερνοασφάλεια, τα μη επανδρωμένα συστήματα (drones), και οι τεχνολογίες αισθητήρων. Ωστόσο, οι επενδύσεις σε R&D και η σύνδεση με τον διεθνή αμυντικό τομέα παραμένουν περιορισμένες.

Επίσης, παρά τις σημαντικές ερευνητικές προσπάθειες, λείπει η συστηματική συνεργασία μεταξύ των ακαδημαϊκών φορέων και της αμυντικής βιομηχανίας, ενώ η μεταφορά τεχνολογίας από τα ερευνητικά κέντρα στις εταιρείες για εμπορική εκμετάλλευση είναι περιορισμένη.

Έτσι, ενώ υπάρχουν στοιχεία ενός οικοσυστήματος, λείπει ένας σαφής συντονιστικός μηχανισμός που θα διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ βιομηχανίας, startups, ερευνητικών κέντρων και του στρατιωτικού τομέα. Το ΕΛΚΑΚ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, εάν ενισχυθεί και λειτουργήσει αποτελεσματικά ως γέφυρα.

Γιατί χρειάζεται άλλος ένας φορέας επενδύσεων σε νεοφυείς επιχειρήσεις με εστίαση στην αμυντική τεχνολογία; Δεν αρκούν τα άλλα Venture Capital (VC) Funds για να καλυφθούν οι ανάγκες;
O ρόλος του ΕΛΚΑΚ δεν είναι να ανταγωνιστεί τα υπάρχοντα VC funds, αλλά να καλύψει το κενό που αυτά δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν πλήρως, παρέχοντας εξειδικευμένη υποστήριξη και συνεπενδύσεις σε τεχνολογίες που αφορούν την εθνική ασφάλεια και τη στρατηγική σημασία της άμυνας.

Για παράδειγμα, ο αμυντικός τομέας έχει ιδιαίτερα αυστηρές απαιτήσεις όσον αφορά την εθνική ασφάλεια, την εμπιστευτικότητα και την τήρηση ειδικών κανονισμών και απορρήτου (π.χ., εθνική ασφάλεια, κανονισμοί εξαγωγών οπλικών συστημάτων). Έχοντας άμεση πρόσβαση στο οικοσύστημα της εθνικής άμυνας, μπορεί να λειτουργεί με πλήρη γνώση των νομικών και κανονιστικών προκλήσεων που σχετίζονται με την άμυνα, προσφέροντας στοχευμένη υποστήριξη στις νεοφυείς επιχειρήσεις και να συμβαδίζει πλήρως με τους στρατηγικούς στόχους της εθνικής άμυνας.

Ένας δεύτερος και πολύ σημαντικός λόγος που χρειάζεται το ΕΛΚΑΚ είναι η χρηματοδότηση. Οι επενδύσεις στην αμυντική τεχνολογία συχνά απαιτούν μεγαλύτερο χρόνο ανάπτυξης και είναι συνδεδεμένες με υψηλότερα επίπεδα κινδύνου, λόγω της ανάγκης για πρωτοποριακές τεχνολογίες και της αβεβαιότητας γύρω από την ενσωμάτωσή τους σε εθνικές ή διεθνείς αμυντικές δομές. Αυτό αποτρέπει πολλά VC Funds από το να επενδύσουν σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις, καθώς αναζητούν γρήγορη απόδοση της επένδυσής τους. Οι στρατηγικοί στόχοι της άμυνας δεν μπορούν να ευθυγραμμιστούν πάντα με τους εμπορικούς στόχους των παραδοσιακών VC funds. Π.χ. τα VCs συνήθως έχουν 5 χρόνια επένδυσης και 5 χρόνια απόδοσης. To NIF (ΝΑΤΟ Investment Fund) έχει 8 χρόνια επένδυσης και 7 χρόνια από-επένδυση.

Ένας φορέας όπως το ΕΛΚΑΚ μπορεί να προσφέρει μακροχρόνιες επενδύσεις, συνεχή ανατροφοδότηση, κεφάλαια υπομονής (patient capital), ενώ συγχρόνως αναλαμβάνει το ρίσκο που οι άλλοι δεν μπορούν, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη τεχνολογιών που μπορεί να χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να ωριμάσουν. Με άλλα λόγια, η αμυντική καινοτομία δεν είναι απλώς μια οικονομική επένδυση. Είναι θέμα εθνικής τεχνολογικής υπεροχής.

H Ευρώπη πρόσφατα, στην ουκρανική κρίση, συνειδητοποίησε ότι χρειάζεται να επενδύσει περισσότερο στην άμυνα και σε αμυντική τεχνολογία. Έχει ξεκινήσει αυτή η προσπάθεια ή έχει δρόμο ακόμη μέχρι αυτό να συμβεί;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία πράγματι αφύπνισε την Ευρώπη και επιτάχυνε τις συζητήσεις και τις προσπάθειες για επενδύσεις στην άμυνα και σε αμυντικές τεχνολογίες. Ωστόσο υπάρχουν ακόμη αρκετά βήματα που πρέπει να γίνουν για να επιτευχθούν οι στόχοι.

Η Ευρώπη έχει ξεκινήσει την προσπάθεια να επενδύσει περισσότερο στην άμυνα και την αμυντική τεχνολογία, με αυξημένους προϋπολογισμούς, πρωτοβουλίες συνεργασίας και τη δημιουργία νέων ταμείων και τεχνολογικών προγραμμάτων. Παρόλο που τα πρώτα βήματα έχουν γίνει, η πλήρης ανάπτυξη αυτών των επενδύσεων και η τεχνολογική αναβάθμιση της ευρωπαϊκής άμυνας απαιτούν χρόνο και συνεχή προσπάθεια.

Πάντως, οι αμυντικοί προϋπολογισμοί αυξάνουν και ειδικά των χωρών της πρώην Ανατολικής Ευρώπης…
Πράγματι, χώρες όπως η Γερμανία, η Πολωνία και οι Σκανδιναβικές χώρες ανακοίνωσαν σημαντικές αυξήσεις στις αμυντικές τους δαπάνες, κάτι που δείχνει μια σημαντική στροφή στη στάση της Ευρώπης. Η Γερμανία, για παράδειγμα, δεσμεύτηκε να διαθέσει πάνω από 100 δισ. ευρώ σε έναν ειδικό αμυντικό ταμείο, κάτι που αποτελεί τεράστια μεταβολή στην αμυντική πολιτική της χώρας μετά από δεκαετίες περιορισμένων δαπανών στον τομέα της άμυνας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ έχουν εντείνει τις προσπάθειες για την ενίσχυση της συνεργασίας στον αμυντικό τομέα, με στόχο την αύξηση της αμυντικής αυτονομίας και τη μείωση της εξάρτησης από εξωτερικούς προμηθευτές. Η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO) της ΕΕ έχει ενισχυθεί και έχει δώσει ώθηση σε κοινά έργα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, όπως οι στρατιωτικές μεταφορές, οι αμυντικές τεχνολογίες και τα κοινά προγράμματα εξοπλισμών.

Η ΕΕ έχει δημιουργήσει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF), το οποίο χρηματοδοτεί ερευνητικά και καινοτόμα αναπτυξιακά έργα στον αμυντικό τομέα. Το ταμείο αυτό αποσκοπεί στη στήριξη της ανάπτυξης αμυντικών τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, τα μη επανδρωμένα συστήματα (drones) και η κυβερνοασφάλεια. Επίσης, οι χώρες της ΕΕ έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν νέες τεχνολογίες σε συνεργασία με βιομηχανίες και startups, προκειμένου να ενισχύσουν την τεχνολογική τους ανεξαρτησία και τις αμυντικές τους δυνατότητες.

Πάντως αυτές οι προσπάθειες βρίσκονται ακόμη σε πρώιμα στάδια και απαιτούν συνεχή υποστήριξη και μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Ακόμη θα πρέπει να παραδεχτούμε πως η λήψη αποφάσεων στην Ευρώπη σε θέματα άμυνας παραμένει περίπλοκη, λόγω της ανάγκης για συναίνεση μεταξύ πολλών κρατών-μελών με διαφορετικές προτεραιότητες.

Ωστόσο, με δεδομένο ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ και άλλους εξωτερικούς προμηθευτές για κρίσιμες αμυντικές τεχνολογίες, η ανάγκη να επιταχυνθούν οι επενδύσεις στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και να μειωθεί η εξάρτηση της από μη ευρωπαϊκούς προμηθευτές, είναι πολύ μεγάλη.

Η Ελλάδα χρειάζεται ένα Iron Dome όπως έχει υποστηρίξει στο παρελθόν ο υπουργός Νίκος Δένδιας και αν ναι πως μπορεί το ΕΛΚΑΚ να συμβάλει;
Η Ελλάδα, όπως έχει αναφέρει ο υπουργός Νίκος Δένδιας, αντιμετωπίζει γεωπολιτικές απειλές και περιφερειακές προκλήσεις που κάνουν την ενίσχυση της αεράμυνας της χώρας επιτακτική. Ένα σύστημα όπως το Iron Dome του Ισραήλ θα μπορούσε να προσφέρει στη χώρα ένα ισχυρό επίπεδο άμυνας απέναντι σε απειλές, όπως πύραυλοι μικρής εμβέλειας, drones ή άλλες αεροπορικές επιθέσεις.

Η πιθανή ανάγκη για ένα τέτοιο σύστημα σχετίζεται με το ασταθές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και την αυξανόμενη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών και σύγχρονων πυραυλικών συστημάτων από γειτονικές χώρες. Βλέπουμε όλοι σήμερα, με την κρίση που έχει ξεσπάσει στην Ανατολική Μεσόγειο, πως το σύστημα Iron Dome λειτουργεί ως αμυντική “ομπρέλα”, προστατεύοντας κρίσιμες υποδομές, στρατιωτικές βάσεις και αστικές περιοχές από αεροπορικές επιθέσεις και πυραυλικά πλήγματα.

Συγχρόνως, η αύξηση της χρήσης drones και πυραυλικών συστημάτων στην περιοχή, ειδικά σε συνθήκες υβριδικού πολέμου, απαιτεί συστήματα αεράμυνας υψηλής ακρίβειας και ταχύτητας αντίδρασης. Το Iron Dome έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικό στην αναχαίτιση τέτοιων απειλών στο Ισραήλ. Φυσικά, η προστασία αστικών κέντρων, ενεργειακών υποδομών και στρατιωτικών βάσεων είναι υψίστης σημασίας. Ένα σύστημα όπως το Iron Dome θα ενίσχυε την αμυντική ικανότητα της χώρας, αποτρέποντας καταστροφές και απώλειες.

Σίγουρα, το ΕΛΚΑΚ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ή την προσαρμογή αμυντικών συστημάτων αεράμυνας, συμπεριλαμβανομένων τεχνολογιών παρόμοιων με το Iron Dome. Ως φορέας θα υποστηρίξει την έρευνα και ανάπτυξη (R&D) για την κατασκευή ή προσαρμογή συστημάτων αεράμυνας που να ανταποκρίνονται στις ειδικές ανάγκες της Ελλάδας. Μέσω της συνεργασίας με πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και αμυντικές βιομηχανίες, το ΕΛΚΑΚ θα προωθήσει την ανάπτυξη νέων συστημάτων και τεχνολογιών που θα επιτρέπουν την αναχαίτιση πυραυλικών και αεροπορικών επιθέσεων.

Υπάρχουν επενδύσεις που κοιτάζετε σήμερα ή είστε ακόμη σε επίπεδο οργάνωσης και εξεύρεσης πόρων;
Η στρατηγική του ΕΛΚΑΚ βρίσκεται σε φάση διαμόρφωσης και οργάνωσης προσαρμοσμένο φυσικά στις απαιτήσεις της εγχώριας και διεθνούς αμυντικής αγοράς. Ωστόσο, υπάρχει ήδη ένα πλαίσιο προτεραιοτήτων για επενδύσεις και υποστήριξη καινοτόμων τεχνολογιών στον αμυντικό τομέα. Το ΕΛΚΑΚ προσανατολίζεται στην υποστήριξη ερευνητικών και πιλοτικών έργων που σχετίζονται με την άμυνα, όπως Μη επανδρωμένα συστήματα (drones), Κυβερνοασφάλεια, Προηγμένες επικοινωνίες, Τεχνητή νοημοσύνη και ανάλυση δεδομένων για στρατιωτικές εφαρμογές

Στόχος είναι η δημιουργία καινοτόμων λύσεων που θα ενισχύσουν την αμυντική ικανότητα της Ελλάδας, με ιδιαίτερη έμφαση στη συνεργασία με πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και επιχειρήσεις. Το ΕΛΚΑΚ ενδιαφέρεται να επενδύσει σε νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) και μικρομεσαίες επιχειρήσεις (SMEs) που αναπτύσσουν αμυντικές και διττής χρήσης τεχνολογίες.