του Δημήτρη Κουνιά - Εφημερίδα Παραπολιτικά

Το ήρεμο κλίμα στις σχέσεις μεταξύ της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και του Μεγάρου Μαξίμου επανήλθε τις τελευταίες ημέρες, μετά την τήρηση της δέσμευσης του πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, προς τον κ. Ιερώνυμο ότι δεν θα ενέτασσε στις προτάσεις του για την αναθεώρηση του Συντάγματος αλλαγές στις σχέσεις Εκκλησίας-κράτους.

Πριν από περίπου ενάμιση μήνα ο κ. Τσίπρας είχε συνάντηση με τον Αρχιεπίσκοπο και σε καλό κλίμα -παρά την κόντρα που είχε αναπτυχθεί τότε μεταξύ του υπουργού Παιδείας και της Συνόδου για το μάθημα των Θρησκευτικών- είχε δεσμευθεί ότι δεν θα υπήρχαν αιφνιδιασμοί.

Η «ιερή» αυτή συμφωνία επιβεβαιώθηκε με τον καλύτερο τρόπο από τον πρωθυπουργό κατά την παρουσίαση των προτάσεών του για τη συνταγματική αναθεώρηση. Ο κ. Τσίπρας αποδέχτηκε πλήρως τον κατοχυρωμένο συνταγματικά ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, επισημαίνοντας πως: «Είναι ώριμο το αίτημα για τη ρητή κατοχύρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους, με διατήρηση όμως για ιστορικούς και πρακτικούς λόγους της αναγνώρισης της Ορθοδοξίας ως κρατούσας θρησκείας».

Η εξέλιξη αυτή, όπως ήταν φυσικό, έγινε δεκτή με ικανοποίηση από το σύνολο της ιεραρχίας, καθώς στη Μονή Πετράκη υπερισχύει πλέον η άποψη ότι το θέμα του διαχωρισμού Εκκλησίας-κράτους θα κλείσει οριστικά. Ωστόσο, όπως εξήγησε ο πρωθυπουργός και στον κ. Ιερώνυμο στην τελευταία τους συνάντηση, υπάρχουν πολλά ζητήματα, όπως, για παράδειγμα, η προσευχή στα σχολεία, η καθιέρωση του πολιτικού όρκου, το σύμφωνο συμβίωσης και η καύση των νεκρών, τα οποία η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να προωθήσει, υπακούοντας στις θέσεις της Ε.Ε. που έχουν σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα. 

Η Εκκλησία έχει καταθέσει τις απόψεις της για τα ζητήματα αυτά, με αρκετούς μητροπολίτες να υποστηρίζουν στις μεταξύ τους συζητήσεις, αλλά και από άμβωνος ότι γίνεται μια συνεχιζόμενη προσπάθεια αποχριστιανοποίησης της κοινωνικής ζωής της χώρας. Ωστόσο, η Σύνοδος δεν μπορεί και στην ουσία δεν θέλει να παρέμβει στο έργο της κυβέρνησης.

Πριν εκδηλωθούν οι παραπάνω εξελίξεις, πάντως, ο Αρχιεπίσκοπος, για τον... φόβο των Ιουδαίων, είχε στείλει σε όλους τους βουλευτές το βιβλίο του «Απάντηση στα μυθεύματα του αντικληρικαλιστικού λαϊκισμού». Στην ουσία, πρόκειται για ένα βιβλίο που απαντά σε όλους εκείνους που κατά καιρούς έχουν ταχθεί υπέρ του χωρισμού Εκκλησίας και κράτους. Αφορμή για αυτό το ξέσπασμα του κ. Ιερώνυμου αποτέλεσε το βιβλίο του κ. Νίκου Αλιβιζάτου με τίτλο «Πραγματιστές, δημαγωγοί και ονειροπόλοι», το οποίο συμπτωματικά έφτασε στα χέρια του.

Σε αυτό ο κ. Αλιβιζάτος αποκαλύπτει ότι το 2005 υπήρχε η σκέψη να επιστραφεί στην Εκκλησία η περιουσία που είχε παραχωρήσει στο κράτος την περίοδο του αγώνα του 1821. Επίσης, η Εκκλησία θα αναλάμβανε στο εξής τη μισθοδοσία του κλήρου και όλα τα λειτουργικά της έξοδα. Μάλιστα, θα της δινόταν για τον σκοπό αυτό περιθώριο δύο χρόνων για να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.

Στο βιβλίο του ο κ. Ιερώνυμος ανάμεσα στα άλλα αναφέρει: «Κανείς δεν αρνείται τον εκσυγχρονισμό και την προσαρμογή της κρατικής νομοθεσίας, προκειμένου να λειτουργούν σωστά οι θεσμοί. Επιφυλάσσεται κανείς όταν με τέτοιες πρωτοβουλίες υπονομεύονται στην πράξη οι θεσμοί οι οποίοι διαφύλαξαν και συγκροτούν το έθνος». Αυτό, υπογραμμίζει ο Αρχιεπίσκοπος, «φαίνεται στο ότι επιχειρείται ο λεγόμενος χωρισμός “κράτους και Εκκλησίας”, όταν στην πραγματικότητα αυτό λειτουργεί ως διαχωρισμός “έθνους και Εκκλησίας”, που προσβάλλει την ίδια την αυτοσυνειδησία του έθνους και της πατρίδος μας». O κ. Ιερώνυμος στέκεται ιδιαίτερα και στην εκκλησιαστική περιουσία, τονίζοντας πως μητροπόλεις, ναοί και μονές έδωσαν και τα «ασημικά» στον αγώνα του 1821 και όποτε άλλοτε χρειάστηκε, θέλοντας να αναδείξει τη διαχρονική προσφορά της Εκκλησίας. 

Βέβαια, αν και ο Αλέξης Τσίπρας δεν συμπεριέλαβε το πάγιο αίτημα της Αριστεράς περί διαχωρισμού Εκκλησίας και κράτους στις κυβερνητικές προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος, παραμένουν αρκετά «αγκάθια» μεταξύ των δύο πλευρών, που δηλητηριάζουν τις σχέσεις τους.

Ενα από αυτά είναι το ζήτημα της διδασκαλίας των Θρησκευτικών στα σχολεία. Ο υπουργός Παιδείας, Νίκος Φίλης, προανήγγειλε πριν από λίγο καιρό την κατάργηση του ομολογιακού χαρακτήρα του μαθήματος, που πλέον θα προσανατολισθεί στη θρησκειολογία, ενώ χαρακτήρισε την αναμόρφωσή του προϋπόθεση για να παραμείνει υποχρεωτική η διδασκαλία του για όλους τους μαθητές.

Σημείο τριβής μεταξύ της Εκκλησίας και της κυβέρνησης αποτέλεσε και η «απαγόρευση» των επισκέψεων ιεραρχών στα σχολεία, κάτι που προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου. «Το κακό κλίμα επιβαρύνθηκε ακόμα περισσότερο, όταν ξέσπασε η σύγκρουση μεταξύ της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και του Οικουμενικού Πατριαρχείου», αναφέρουν πρόσωπα που γνωρίζουν καλά τα παρασκήνια στη Μονή Πετράκη.

Οπως λένε οι ίδιες πηγές, τα τελευταία τρία χρόνια έχουν γίνει ενέργειες από την πλευρά του Φαναρίου που χαρακτηρίζονται «εχθρικές». Ανάμεσα σε αυτές είναι η πρόθεση της Κωνσταντινούπολης να προχωρήσει στην αναβάθμιση του γραφείου της στην Αθήνα σε «πρεσβεία» και στη λειτουργία ναού του Πατριαρχείου στην πρωτεύουσα. Στο ζήτημα ενεπλάκησαν και τα υπουργεία Παιδείας και Εξωτερικών, με αποτέλεσμα αυτό να προκαλέσει την έντονη δυσαρέσκεια του Αρχιεπισκόπου.

Παραμένει καλή η χημεία των δύο

Μπορεί να έχουν περάσει από αρκετές διακυμάνσεις, αλλά οι σχέσεις Τσίπρα-Ιερώνυμου παραμένουν καλές. Ο πρωθυπουργός, εξάλλου, από την έναρξη της θητείας του έχει καθιερώσει τακτικές επισκέψεις στην Αρχιεπισκοπή, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, στις οποίες συζητά με τον Προκαθήμενο της Εκκλησίας της Ελλάδος αρκετά ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος, όπως η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Σε μία από αυτές τις επισκέψεις ο κ. Τσίπρας είχε ενημερώσει τον κ. Ιερώνυμο για τον πολιτικό όρκο του ιδίου και της κυβέρνησης.

Οι σχέσεις του κ. Τσίπρα με τον κ. Ιερώνυμο χρονολογούνται από το 2011. Τον Οκτώβριο του 2012, μάλιστα, ο Αρχιεπίσκοπος είχε προτείνει στον κ. Τσίπρα να χοροστατήσει ο ίδιος στην εξόδιο ακολουθία του πατέρα του, όταν τον είχε πάρει τηλέφωνο για να τον συλλυπηθεί, κάτι που ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης είχε κάνει δεκτό με συγκίνηση.