Σε διαρκή αναθεώρηση τίθενται διαρκώς τα συμπεράσματα των δημοσκόπων και των πολιτικών αναλυτών ένεκα της έντονης παραδοξότητας και ορισμένων γεγονότων που εμφανίζονται πρώτη φορά από τη σύσταση του ελληνικού κράτους.

Κατ' αρχάς οι ψηφοφόροι παραμένουν «ανέκφραστοι» επί 3,5 περίπου έτη, από τον Σεπτέμβριο του 2015. Ουδέποτε στη Μεταπολίτευση έχει συμβεί, να μη διενεργηθούν στο μεσοδιάστημα αυτοδιοικητικές ή άλλες εκλογές ή δημοψηφίσματα, με συνέπεια να αναζητούνται διαφορετικοί «αλγόριθμοι» σφυγμομέτρησης της κοινής γνώμης. Κανείς πρωθυπουργός, πέραν του Αλ.Τσίπρα και του συγκυβερνήτη του Π.Καμμένου, δεν έμεινε στο «απυρόβλητο» της λαϊκής κρίσης για τόσο μεγάλο διάστημα.

Μόνο ο Κουμουνδούρος

Ιστορικώς, οι περίοδοι κατά τις οποίες υπήρξαν οι λεγόμενες «καθαρές 4ετίες», ήταν όλες κι όλες 3, το 1875-1879, το 1895-1899 και το 1915-1920. Μόνον ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος που χρημάτισε συνολικώς 10 φορές πρωθυπουργός, από το 1865 έως το 1882, κατάφερε να ολοκληρώσει ανέφελα τη θητεία του. Τις άλλες δύο, οι κυβερνήσεις άλλαζαν εν κινήσει (σς χωρίς κάλπες) λόγω πολεμικών συγκρούσεων που εκδηλώνονταν στο μεσοδιάστημα.

Το 1897 είχε ξεσπάσει ο ελληνοτουρκικός πόλεμος με αφορμή το ζήτημα της Κρήτης που επιθυμούσε την Ένωση της με την Ελλάδα ενώ το 1915 εξελίσσονταν ήδη ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος με τη χώρα να προετοιμάζεται να εισβάλλει στα Μικρασιατικά παράλια. Στις υπόλοιπες ελάχιστες «4ετίες» χωρίς κυβερνητικές μεταβολές, μέχρι την έναρξη της Μεταπολίτευσης, διενεργούνταν ενδιάμεσα αυτοδιοικητικές εκλογές (δημοτικές, κοινοτικές κι αργότερα νομαρχιακές).

Μεταπολίτευση

Στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, το 1974-1977 πραγματοποιήθηκαν δημοτικές εκλογές το 1975. Στη δεύτερη κυβερνητική θητεία της ΝΔ δημοτικές κάλπες στήθηκαν το 1978 και οι πρώτες Ευρωεκλογές διενεργήθηκαν παράλληλα με τις εθνικές στις 18 Οκτωβρίου 1981.

Μέχρι τις εκλογές του 1985 διεξήχθησαν δημοτικές το 1982 και ευρωεκλογές το 1984 ενώ μεταξύ των ετών 1985-1993 (ΠΑΣΟΚ) υπήρξαν αλλεπάλληλες αναμετρήσεις σε όλα τα επίπεδα (εθνικές κάλπες, ευρωεκλογές και αυτοδιοικητικές).

Τη διετία 1993-1995 έγιναν ευρωεκλογές το 1994 και λίγο αργότερα τον ίδιο χρόνο δημοτικές ενώ ακόμη και στην πρώτη ατόφια 4ετία Σημίτη 1996-2000 στήθηκαν δημοτικές – νομαρχιακές κάλπες το 1998 και ευρω – κάλπες το 1994. Όπως επίσης και κατά τη δεύτερη 4ετία του (2000-2004) ο κόσμος ψήφισε ενδιάμεσα για δήμαρχο - νομάρχη (2002).

Από το 2009

Ο Κ. Καραμανλής το 2004-2007 είχε ευρωεκλογές (2004) και αυτοδιοικητικές (2006) ενώ το 2007-2009 είχε ευρωεκλογές (2009). Ομοίως επί Παπανδρέου 2009-2011 στήθηκαν αυτοδιοικητικές κάλπες (2010) και επί Σαμαρά 2012-2015 αυτοδιοικητικές και «ευρωπαϊκές» (2014). Κανείς πρωθυπουργός δεν έχει κυβερνήσει για τόσο αδιαμεσολάβητο από εκλογές διάστημα. Όλοι οι κυβερνήτες της χώρας (σ.σ. εξαιρουμένων των υπηρεσιακών ή μεταβατικών πρωθυπουργών) είχαν μπροστά τους εκλογές πριν τη λήξη της κυβερνητικής τους θητείας. Όλοι ελάμβαναν τα δυσάρεστα ή ευχάριστα «μηνύματα» των άλλων εκλογών πριν τη μεγάλη μάχη της εθνικής κάλπης προσαρμόζοντας ανάλογα τις τακτικές τους.

Το 2015 διενεργήθηκαν εκλογές στις 25 Ιανουαρίου, Προεδρικές τον Μάρτιο, δημοψήφισμα τον Ιούλιο και πρόωρες εθνικές τον Σεπτέμβριο. Έκτοτε έχουν γίνει μόνον εσωκομματικές εκλογές (σ.σ. οι σημαντικότερες σε ΝΔ-ΠΑΣΟΚ με τη μέθοδο της εθνικής κάλπης) και μόνον τηλεφωνικές ή άλλες μετρήσεις από εταιρείες δημοσκοπήσεων.

Το κόμμα και οι απολιτίκ

Ένα δεύτερο πρωτοφανές είναι ότι το κυβερνόν κόμμα (ΣΥΡΙΖΑ) όπως και δύο αντιπολιτευόμενα (ΚΚΕ, Χρυσή Αυγή) λειτουργούν με «εντός των τειχών» τακτικές σε αντίθεση με τη ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ, το Ποτάμι και την Ένωση Κεντρώων , οι επιτελείς των οποίων αποκλίνουν από τις «συντεταγμένες» τους προσπαθώντας να διευρύνουν το εκλογικό τους ακροατήριο. «Κανένα αξίωμα δεν είναι μεγαλύτερο από το κομματικό. Το κόμμα για μας αποτελεί προτεραιότητα» αναφέρει επανειλημμένα ο πρωθυπουργός σε όλες τις ομιλίες του στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ. Και το εννοεί, αφού «ο πρώτος τη τάξη υπουργός, ο υπουργός Εσωτερικών Π.Σκουρλέτης, ανέλαβε στον τελευταίο ανασχηματισμό τη θέση του γραμματέα του ΣΥΡΙΖΑ ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των υπουργών του και η ακόμη μεγαλύτερη των στελεχών που πλαισιώνουν τον κρατικό μηχανισμό είτε έχουν παρελθόν στην Κουμουνδούρου είτε ενεγράφησαν υποχρεωτικά στο κόμμα για να «μετακινηθούν» στο Κράτος.

Ο κ. Σκουρλέτης όπως και πολλά ακόμη κυβερνητικά στελέχη δεν έχουν μόνο ιδεολογική αλλά και επαγγελματική σχέση με τον ΣΥΡΙΖΑ από την εποχή του «Ρήγα» και του ΚΚΕσωτερικού. Αντίθετα τα ένσημα των στελεχών ιδίως της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι πολύ περιορισμένα. Ο υπερκομματισμός μπορεί κατά καιρούς να προβλήθηκε ως προϋπόθεση εθνικής ενότητας, όμως όταν η ΝΔ ή το ΠΑΣΟΚ κυβέρνησαν αξιοποίησαν αμιγώς στελέχη της παραταξιακής τους βάσης. Το απολιτίκ στυλ αντιπαρατίθεται στο σκληρό κομματικό κονκλάβιο.

Κοινοβουλευτικός αχταρμάς

Σε όλες ανεξαιρέτως τις αναμετρήσεις της μνημονιακής περιόδου εμφανίστηκαν κόμματα-πομφόλυγες τα οποία κατέλαβαν μικρά αλλά κρίσιμα ποσοστά αλλοιώνοντας την ποιότητα του κοινοβουλευτισμού. Το 2012 ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ, η Χρυσή Αυγή, οι ΑΝΕΛ και η ΔΗΜΑΡ, το 2014 στις Ευρωεκλογές το «Ποτάμι», τον Ιανουάριο του 2015 το «Ποτάμι» και η Ένωση Κεντρώων όπως και τον Σεπτέμβριο του 2015 όπου κατάφεραν έστω και οριακά να εισέλθουν οι ΑΝΕΛ και το Ποτάμι.

Έκτοτε όσοι προσπάθησαν να τρέξουν ως «πουλέν» σε αυτόν τον ιδιότυπο στίβο προσδοκώντας ότι θα γίνουν πρόωρες εκλογές, κάηκαν και σήμερα δεν μετριούνται σε κανένα γκάλοπ. Από τη Ζωή Κωνσταντοπούλου, τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, τον Γιάννη Βαρουφάκη, τον Γιάννη Ραγκούση και την Άννα Διαμαντοπούλου μέχρι τον Βασίλη Καπερνάρο, τον Φαήλο Κρανιδιώτη, τον Τάκη Μπαλτάκο, τον Βαγγέλη Αντώναρο και τον Φράγκο Φραγκούλη, άπαντες υποσχέθηκαν το διαφορετικό αλλά κανείς δεν είχε διαφορετική τύχη πέραν της … διατήρησης τους στη σφαίρα της αφάνειας.

Ηλικίες ψηφοφόρων

Το κακό όμως έχει γίνει αφού τα μικρά κόμματα εμφανίζουν μεγάλες απώλειες με συνέπεια την αύξηση του αριθμού των ανεξάρτητων βουλευτών και των... ευεπίφορων σε διάφορα μη πολιτικά κελεύσματα. Υπό αυτές τις συνθήκες θα διεξαχθούν οι εκλογές στις οποίες θα ψηφίσουν μεγάλοι σε ηλικία ψηφοφόροι. Όπως συμβαίνει από το ’93 και εντεύθεν , σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της ΕΣΥΕ.

Όπως συνέβη -για παράδειγμα- και στις εσωκομματικές εκλογές του 2016 στη ΝΔ. Εν προκειμένω, η συνολική λίστα των 404.078 ψηφοφόρων που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου γύρου στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης , είχαν μέσο όρο ηλικίας τα 61,4 έτη, με το 37,2% να είναι άνω των 70 ετών. Μόλις το 2,55% ήταν ηλικίας μεταξύ 18 και 32 ενώ το 9,02% ήταν άνω των 80 ετών.

Απλή αναλογική

Όσον αφορά στον εκλογικό νόμο, ο ιστορικός του μέλλοντος θα ασχοληθεί επισταμένως με τα όσα πρόκειται να συμβούν αν δεν αλλάξει μετά τις εθνικές κάλπες ο ν. 4406/2016 που ψηφίστηκε επί των ημερών της παρούσας κυβέρνησης και αφορά στην καθιέρωση της απλής αναλογικής από τις μεθεπόμενες εκλογές. Οι επικείμενες θα διενεργηθούν με τον ν. 3231/2004 όπως τροποποιήθηκε από τον ν. 3636/2008 ο οποίος δίνει το μπόνους των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα.

Στο ερώτημα: «Πότε άλλοτε εφαρμόστηκε απλή αναλογική σε εθνικές εκλογές;» η απάντηση είναι, ποτέ. Στις δεύτερες εκλογές του Νοεμβρίου του 1989 οι οποίες διεξήχθησαν από τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό Ι. Γρίβα, ίσχυσε ένα σύστημα παραλλαγής της απλής αναλογικής ( ν. 1847/1989, ο γνωστός «Κουτσονόμος» ) που είχε ψηφίσει η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου τον Μάρτιο του 1989. Το χάος που προκλήθηκε καταχωρήθηκε στις πιο μελανές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας.

Η δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη, η απόπειρα δολοφονίας κατά του Κων. Μητσοτάκη στις 21 Οκτωβρίου 1989 στη Λέσβο, τα ειδικά δικαστήρια, τα σκάνδαλα Κοσκωτά, οι χρηματισμοί πολιτικών αλλά και η αδυναμία της Ελλάδας λόγω του παρατεταμένου κενού ηγεσίας, να παίξει διεθνή ρόλο στην κατάρρευση της ψυχροπολεμικής εποχής, επέφεραν τραγικά αποτελέσματα. Ο Μητσοτάκης δεν κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση παρά το 46,24% που έλαβε σε εκείνες τις κάλπες και στις 23 Νοεμβρίου συγκροτήθηκε υπηρεσιακή με πρωθυπουργό τον Ξενοφώντα Ζολώτα. Όταν κατόρθωσε να γίνει πρωθυπουργός επανέφερε την ενισχυμένη αναλογική με τον ν. 1907/1990.

Ευρεία πλειοψηφία

Μπορεί λοιπόν η απλή αναλογική να μην ήταν γενικώς επιθυμητή όμως στην ψηφοφορία του Ιουλίου του 2016 , υπερψηφίστηκε από 179 βουλευτές και υποστηρίζεται από πολλούς παραπάνω. Σε εκείνη την ψηφοφορία το ΚΚΕ (15 βουλευτές) δήλωσε «παρών» ενώ οι βουλευτές της Χρυσής Αυγής (18 τότε 15 σήμερα) δεν προσήλθαν καν να ψηφίσουν. Η στάση τους εντάχθηκε στο πλαίσιο της αντιπολιτευτικής τους τακτικής αφού όλα τα μικρότερα κόμματα ευνοούνται αριθμητικώς από την εφαρμογή της αντιπροσωπευτικότερης εκπροσώπησης στο Κοινοβούλιο.

Ακόμη και αν η ΝΔ εκλεγεί αυτοδύναμη, θα πρέπει να πετύχει ευρείες κοινοβουλευτικές συμμαχίες για να τον αντικαταστήσει, δηλαδή περισσότερους από 200 βουλευτές. Βάσει του αρ. 54 παρ 1 του Συντάγματος: « Το εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με νόμο που ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός και αν προβλέπεται η ισχύς του άμεσα από τις επόμενες εκλογές με ρητή διάταξη που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών». Υπό τις παρούσες συνθήκες θεωρείται αμφίβολο ότι θα συναινέσουν τα κόμματα με την πρόταση της ΝΔ. Αν εφαρμοστεί η απλή αναλογική στις μεθεπόμενες κάλπες α) περισσότερα κόμματα θα μπουν στη Βουλή β) περισσότερες έδρες θα χάσουν το πρώτο - δεύτερο κόμμα και γ) δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να επανέλθει η ενισχυμένη αναλογική.

Σίγουρα στη Δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα, αλλά αυτό συμβαίνει έως τώρα επειδή υπάρχουν κι εκείνοι που σκέφτονται και προτείνουν διεξόδους. Εώς τώρα, η πολιτική ρητορική κινείται μεταξύ προβληματισμού και προσδοκίας.