Ο αλαζόνας Αλκιβιάδης του Πελοποννησιακού Πόλεμου, ο πρίγκιπας Δημήτριος Παλαιολόγος, από τον εμφυλίο των Παλαιολόγων στην Πελοπόννησο, ο οπλαρχηγός Οδυσσέας Ανδρούτσος με φόντο τον εμφύλιο κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και ο ηγέτης του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, πρωταγωνιστής του εμφυλίου της δεκαετίας του 1940, είναι τα τέσσερα πρόσωπα που θα υποδυθεί η Χρυσάνθη Δούζη στο έργο «Εμφύλια Έπη» του Φαίδωνα Χατζηαντωνίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνώντο Σάββατο 4 Δεκεμβρίου. Πρόκειται για ένα κείμενο που θα ταξιδέψει το κοινό σε τέσσερις περιόδους της ελληνικής ιστορίας με κοινό παρανομαστή την αλαζονεία της εξουσίας και την προδοσία.
Η Χρυσάνθη Δούζη μιλώντας στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ και τη Μαριάνθη Κουνιά εξηγεί πως καταφέρνει να υποδυθεί τέεσερα πρόσωπα στην ίδια παράσταση και ποιό είναι το αντίδοτο για την αλαζονεία της εξουσίας.
Το έργο μιλάει για την αλαζονεία της εξουσίας και την προδοσία. Πως συνδέονται με την κατάσταση της σημερινής Ελλάδας τα όσα λέει;
Ας αρχίσουμε με τα Εμφύλια… Μα δυστυχώς η διαφορετική γνώμη στην σημερινή Ελλάδα αποκτά μια ένταση και φανατισμό που οδηγεί σε μικρούς ή μεγαλύτερους διχασμούς. Ας θυμηθούμε το δημοψήφισμα και την διχασμένη με φανατισμό Ελλάδα. Ας δούμε το “αντιεμβολιαστικό”κίνημα. Μέχρι και σήμερα, στην απογραφή. Τώρα για την αλαζονεία της εξουσίας… Μα νομίζω ότι δεν περισσεύει συχνά η σοφία στους έχοντες την εξουσία, ώστε να αποφύγουν την αλαζονεία που είναι η πηγή τόσων κακών. Ελάχιστοι οι ηγέτες που το καταφέρνουν ή το κατάφεραν. Μα και η προδοσία, μεγαλύτερη ή μικρότερη, μας ακολουθεί στον δημόσιο βίο. Πόσες και πόσες φορές δεν αισθανθήκαμε προδομένοι από τους ηγέτες.
Πως πιστεύετε πως μπορεί να «γιατρευθεί» η αλαζονεία;
Η αλαζονεία, νομίζω, συνοδεύει κυρίως αυτούς που αισθάνονται ανίκητοι από τον χρόνο και τον θάνατο. Αλλά και αυτούς που αποκτούν μεγάλη εξουσία ή πλούτο χωρίς να έχουν τις κατάλληλες βάσεις και τον εξοπλισμό. Θα μπορούσε η άσκηση της εξουσίας να διδάσκεται; Δεν ξέρω ίσως… Ίσως η συναίσθηση του φθαρτού της ύπαρξής μας μπορεί να “γιατρέψει” την αλαζονεία. Ίσως η ουσιαστική και βαθύτερη παιδεία να βοηθά στην αποφυγή της. Ίσως και να μην υπάρχει γιατρειά σε έναν κόσμο τόσο αφόρητα ανταγωνιστικό.
Στο έργο αυτό τι φωτίζετε περισσότερο;
Αυτό που μας ενδιέφερε να φωτιστεί περισσότερο συνοψίζεται στα λόγια της γυναίκας . “Άφησε τίποτα όρθιο τούτος ο πόλεμος; Σφαγείο η Ελλάδα. Νικητές και νικημένοι όλοι χαμένοι, μια ολόκληρη γενιά πήγε στράφι… Ρήμαξε ο τόπος”.
Εσάς τι σας συγκινεί πιο πολύ από την σύνθεση των τεσσάρων αυτών ενοτήτων;
Με συγκίνησε πολύ η ματιά του συγγραφέα που αντιμετωπίζει τους ήρωες με ζεστασιά ανθρώπινη. Τους αγαπάει τους ήρωές του ο Φαίδων Χατζηαντωνίου. Ακόμα και στα χειρότερα τους, έχει μια διάθεση να ανακαλύψει το γιατί οδηγήθηκαν εκεί που οδηγήθηκαν και να τους κατανοήσει. Η γυναίκα που συνεχώς συνομιλεί μαζί τους, κάτι σαν το συλλογικό υποσυνείδητο του έθνους, τους κριτικάρει, τους οδηγεί στα αδιέξοδα τους, αλλά δεν τους μηδενίζει. Τους θεωρεί αναγκαίους σε έναν μηχανισμό που βοηθά στην ιστορική εξέλιξη και στην βαθύτερη κατανόηση του κόσμου. Όλοι έχουν θέση στον μηχανισμό του σύμπαντος. Μια μεγάλη αλήθεια. Ίσως αυτό είναι το δράμα της διαχρονικά σπαρασσόμενης ύπαρξης.
Ποιος από τους τέσσερις ρόλους σας δυσκόλεψε περισσότερο και γιατί;
Παίζω τον Νίκο Ζαχαριάδη, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον Δημήτριο Παλαιολόγο, τον Αλκιβιάδη αλλά και μία ανώνυμη γυναίκα και κάποιους άλλους μικρότερους ρόλους. Όμως πώς παίζεται ένα ιστορικό πρόσωπο αυτής της εμβέλειας; Είναι δυνατόν να μετατραπεί μια γυναίκα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα όπως απαιτεί η σκηνοθεσία σε έναν τέτοιον άντρα; και μετά οι συνεχόμενες εναλλαγές και ο διάλογος ανάμεσα στους αντρικούς ρόλους και την ανώνυμη γυναίκα… Ποιος είναι ο ήχος τους, το σώμα τους και πως εναλλάσσονται σκηνικά με την γυναίκα - εκφραστή του συλλογικού υποσυνείδητου; Αποφασίσαμε ότι το καλύτερο θα ήταν να δώσω το στίγμα των ανθρώπων αυτών ενεργοποιώντας την φαντασία του θεατή και όχι να προσπαθήσω να γίνω ο ήρωας πράγμα που θα ήταν μάλλον αδύνατον. Να παίξω δηλαδή τα μέρη από ένα παζλ που δεν θα συμπληρωθεί ποτέ παρά μόνο στην φαντασία του θεατή. Δεν μπορώ να γεμίσω το παζλ, να παίξω τον ήρωα. Δίνω τα στοιχεία για να προκαλέσω την φαντασία.
Τι σας ενοχλεί και τι ξεχωρίζετε στην Ελλάδα του σήμερα;
Με ενοχλεί ο συνεχής διχασμός για το παραμικρό. Η ασυνεννοησία για τα στοιχειώδη. Η υποκρισία. Η κακία που προκαλείται από την ζήλια, η αγένεια, η επιθετικότητα. Η ελαστικότητα της συνείδησης. Ξεχωρίζω όσους δουλεύουν αθόρυβα σε μικρότερη ή μεγαλύτερη κλίμακα.
Ξεχωρίζω και κάποιους που με την δουλειά και το ταλέντο τους, ξεπερνούν τα στενά όρια μιας μίζερης πραγματικότητας και ανοίγουν τα φτερά τους.
Από τι μπορούν οι Έλληνες να αντλήσουν κουράγιο για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της εποχής μας;
Δύσκολη απάντηση. Δεν νομίζω ότι οι Έλληνες είμαστε κάτι διαφορετικό σε αυτή την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Ζούμε σε μια περίοδο μεταβατική, που τρέχουμε με χίλια χωρίς να προδιαγράφεται με ευκρίνεια το μέλλον. Η αβεβαιότητα μας κατακλύζει όλους. Στο ερώτημα σας, από τι μπορούν να αντλήσουν κουράγιο οι άνθρωποι ενώ όλοι ακροβατούμε σε τεντωμένο σκοινί… Θα απαντούσα από την ζεστασιά των σχέσεων, από το άγγιγμα του χεριού του διπλανού μας, από τα ειλικρινή βλέμματα.
Η παράσταση
«Εμφύλια έπη» του Φαίδωνα Χατζηαντωνίου
Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Καλαμάτας
Σάββατο 4 Δεκεμβρίου | 20:00
Μέγαρο Μουσικήξς Αθηνών- Αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας
Έγραψαν για την παράσταση μετά την πρεμιέρα της στην Καλαμάτα «Μια παράσταση - μουσική συμφωνία, Με ερμηνεία της εξαιρετικής, out of this world, Χρυσάνθης Δούζη». Λίνα Γιάνναρου - Καθημερινή
«Η καθηλωτική ερμηνεία της Χρυσάνθης Δούζη Ένα κείμενο ταξίδι στη μνήμη της ελληνικής ιστορίας». - Νίκος Παπαηλιού – Athens Voice
«Η μουσική (Δημ. Οικονομάκης) αποτελεί ένα υπέροχο, απολαυστικότατο τμήμα της παράστασης. Είναι βαθιά ανθρώπινη, “κεντρίζει” το συναίσθημα. Τα “Εμφύλια έπη” ήρθαν για να συζητηθούν». - Γιούλα Σαρδέλη, Elefteria Online
Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε συμπαραγωγή με το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, παρουσιάζει το Σάββατο 4 Δεκεμβρίου στις 8:00 το βράδυ στην Αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας το έργο «Εμφύλια έπη» του Φαίδωνα Χατζηαντωνίου. Ερμηνεύει η Χρυσάνθη Δούζη υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Γιάννη Μαργαρίτη. Τη μουσική έγραψε ο Δημήτρης Οικονομάκης. Τα σκηνικά και τα κοστούμια επιμελήθηκε η Ελένη Μανωλοπούλου, ενώ τα βίντεο της παράστασης υπογράφουν η Χρυσούλα Κοροβέση και ο Μάριος Γαμπιεράκης. Τη Χρυσάνθη Δούζη πλαισιώνει επί σκηνής ο μουσικός Δημήτρης Μπακέας.
Τα «Εμφύλια έπη» έκαναν πρεμιέρα στην Καλαμάτα τον Φεβρουάριο του 2019, ενώ τον Μάιο του 2019 ταξίδεψαν στη Νίκαια της Γαλλίας αποσπώντας θερμές κριτικές.
Μια παράσταση για τη μνήμη
Η αλαζονεία της εξουσίας και η προδοσία είναι οι συνδετικοί κρίκοι των τεσσάρων ενοτήτων από τις οποίες αποτελείται το έργο. Αυτά τα δύο μεγάλα θέματα αναδύονται μέσα από τα αφηγήματα τεσσάρων πρωταγωνιστών της ελληνικής ιστορίας: Ο αλαζών και νάρκισσος Αλκιβιάδης με φόντο τον Πελοποννησιακό Πόλεμο (5ος αι. π.Χ.), o πρίγκιπας Δημήτριος Παλαιολόγος, από τους πρωταγωνιστές του εμφυλίου των Παλαιολόγων στην Πελοπόννησο (15ος αιώνας), ο οπλαρχηγός Οδυσσέας Ανδρούτσος με φόντο τον εμφύλιο κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και τέλος ο ηγέτης του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, πρωταγωνιστής του εμφυλίου της δεκαετίας του 1940, αποτελούν τα βασικά πρόσωπα. Διαφορετική ιστορική αφετηρία, κοινό φόντο: ο εμφύλιος πόλεμος.
Το κάθε αφήγημα αρχίζει με τη ραδιοφωνική αναγγελία του θανάτου του εκάστοτε πρωταγωνιστή και τον επιμνημόσυνο λόγο που εκφωνεί μια ανώνυμη γυναίκα. Καθώς το πνεύμα του εκλιπόντος αναλαμβάνεται, η γυναίκα συνδιαλέγεται μαζί του, άλλοτε σαν κορυφαία αρχαίου χορού που εκπροσωπεί τη μέση έκφραση της κοινότητας κι άλλες φορές σαν τη συνείδηση που τον ελέγχει, συνοψίζοντας τις πράξεις του βίου του.
Τα «Εμφύλια έπη» είναι η Ελλάδα στον καθρέφτη. Μια παράσταση-στοχασμός πάνω στην Ιστορία. Μια παράσταση για τη μνήμη. Μια παράσταση, της οποίας ο αφηγηματικός τρόπος διέπεται από κυνισμό, πρόκληση, ναρκισσισμό, γελοίο, πτώση, σπαραγμό. Μια παράσταση με πολλή μουσική που προκαλεί τη φαντασία του θεατή με το ηχητικό της περιβάλλον.
Σκηνοθετικό σημείωμα
Αλαζονεία, ναρκισσισμός, ακούσια και εκούσια προδοσία αρχών και αξιών προκειμένου να ικανοποιηθεί το «εγώ» της εξουσίας, και όλα αυτά με φόντο εμφύλιους σπαραγμούς και ανθρώπινο πόνο. Κι ένας παντεπόπτης οφθαλμός που σιωπηλά παρακολουθεί το δράμα της διαχρονικά σπαρασσόμενης ύπαρξης. Μια παράσταση πολιτική και συνάμα τελετουργική που βάζει την Ελλάδα μπροστά στον καθρέφτη.
