Έναν από τους σπουδαιότερους Έλληνες γλύπτες του περασμένου αιώνα, τον Γιαννούλη Χαλεπά, ενσαρκώνει φέτος ο γνωστός ηθοποιός Γιώργης Κοντοπόδης στο θέατρο Αλκμήνη στο μονόλογο «ΚΟΙΜΩΜΕΝΟΣ ΧΑΛΕΠΑΣ... Ο ΣΑΛόΣ άΓΙΟΣ» του Άγγελου Ανδρεόπουλου, που παρουσιάζεται κάθε Τετάρτη και Πέμπτη σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Λιακόπουλου.
Το έργο, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, πραγματεύεται τη ζωή του σπουδαίου Έλληνα καλλιτέχνη, ξεκινώντας από την περίοδο που είναι εσώκλειστος στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Μέσα από τα διαρκή ταξίδια του μυαλού του, βλέπουμε όλη του τη ζωή, την πατρίδα του την Τήνο, την αυταρχική μητέρα και τον «τυπικό» πατέρα, τα αδέρφια, τον μεγάλο του έρωτα, μα πιο πολύ τη μανία δημιουργίας που είχε, τα σημαντικά έργα του, τα όνειρα και τους εφιάλτες του. Ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο πιο διακεκριμένος γλύπτης της νεότερης Ελλάδας, είχε δημιουργήσει εκατοντάδες μαρμάρινα έργα, εκ των οποίων περισώθηκαν περίπου 150 κλασικά στην σύλληψή τους, με το πιο γνωστό την «Κοιμωμένη» που βρίσκεται στο Ά Νεκροταφείο Αθηνών. Η ζωή του υπήρξε πολύ έντονη και αυτό που την καθόρισε σχεδόν απόλυτα ήταν η σχέση με τη μητέρα του, η οποία τον εμπόδιζε να δημιουργεί.
Στην παράσταση μέσα σε έναν αφαιρετικό σκηνικό χώρο, ο θεατής περνάει 80 λεπτά αντικρίζοντας όλα τα στοιχεία της ζωής αυτής της κορυφαίας μορφής της ελληνικής Τέχνης. Όμως ποιο είναι το πιο εντυπωσιακό πράγμα της ζωή του Χαλεπά;
Ο Γιώργος Κοντοπόδης μιλώντας στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ και τη Μαριάνθη Κουνιά δίνει την απάντηση εξηγώντας και το λόγο που αποφάσισε φέτος να υποδυθεί αυτή τη σπουδαία προσωπικότητα.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα να ενσαρκώσετε αυτόν τον σπουδαίο καλλιτέχνη;
Τα εύσημα για την ιδέα του να κάνουμε μία παράσταση - μoνόλογο, που αφορά στη ζωή του Γιαννούλη Χαλεπά, ανήκουν σε έναν και μόνο άνθρωπο... τον Άγγελο Ανδρεόπουλο, συγγραφέα του έργου, έναν άνθρωπο με τον οποίο έχω τόσο εγώ όσο και ο Αλέξανδρος Λιακόπουλος ξανασυνεργαστεί στο παρελθόν, και του οποίου την πένα εκτιμώ απεριόριστα καθώς οποιοδήποτε έργο έχει γράψει είναι μετά από ουσιαστική μελέτη είτε των παραμέτρων της ζωής ενός ανθρώπου, αν πρόκειται για υπαρκτό πρόσωπο, είτε καταστάσεων. Μιλώντας πριν από μερικούς μήνες με τον Άγγελο και εκφράζοντάς του την επιθυμία μου να κάνω για τη φετινή σεζόν έναν μονόλογο, αρχικά του πρότεινα τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου, με εντελώς διαφορετική ψυχοσύνθεση και εντελώς διαφορετική ζωή όσο και αντικείμενο. Ο Άγγελος, θεωρώντας ότι ο χαρακτήρας που του πρότεινα δεν είναι ιδιαίτερα θεατρικός και παρότι η ζωή του είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μου αντιπρότεινε τον Γιαννούλη Χαλέπα, κάτι το οποίο με βρήκε όχι απλά σύμφωνο από την πρώτη στιγμή, αλλά μου προξένησε περισσότερο ενθουσιασμό ακόμα και από την αρχική μου σκέψη. Δεν ξέρω γιατί, ενώ όλοι γνωρίζουμε τον Γιαννούλη Χαλεπά ως προσωπικότητα, ενώ όλοι γνωρίζουμε την κοιμωμένη, είναι ελάχιστοι άνθρωποι που γνωρίζουν επί της ουσίας τη ζωή αυτού του καλλιτέχνη, οπότε η ευκαιρία να καταπιαστώ με ένα κείμενο που αφορά σε αυτόν, μόνο ως ευτυχής συγκυρία μπορεί να χαρακτηριστεί.
Τι μελετήσατε για αυτόν;
Αφού πήρα το κείμενο στα χέρια μου, γιατί ως αρχή μου έχω πάντα το πρώτο πράγμα που μελετάω να είναι το θεατρικό κείμενο και ο λόγος του, για να δω τι θα δημιουργήσει μέσα στο μυαλό μου πριν ασχοληθώ με περαιτέρω λεπτομέρειες της προσωπικότητάς που πρόκειται να ενσαρκώσω και, αφού το μελέτησα αρκετά κρατώντας κάποιες σημειώσεις, μπήκα στη διαδικασία να διαβάσω πλέον λεπτομέρειες για τη ζωή του Γιαννούλη Χαλεπά. Το υπέροχα απίστευτο είναι ότι οτιδήποτε διάβασα, ήδη υπήρχε μέσα στο κείμενο είτε ως αναφορά είτε ως εκτενής περιγραφή είτε ως βιωματική κατάσταση. Και εκεί ήταν που για άλλη μία φορά συνειδητοποίησα πόσο υπέροχο είναι το κείμενο με το οποίο πρόκειται να καταπιαστούμε τη φετινή σεζόν. Είναι, ξέρετε, κάποιες προσωπικότητες που χρειάζεται να τις μελετήσεις σε βάθος για να καταλάβεις ορισμένα πράγματα. Ο Γιαννούλης Χαλεπάς ήταν ένας άνθρωπος τόσο ανοιχτό βιβλίο, τόσο ξεκάθαρα δομημένος ως χαρακτήρας, που το μόνο που εκφράζει τη ζωή του είναι η λέξη «αγνότητα»... Αυτό είναι ο βασικός και κομβικός άξονας γύρω από τον οποίο χτίσαμε όλη την παράσταση, αυτή η μαγική λέξη. Σαφέστατα μελέτησα όλη του τη ζωή, όπως είναι καταγεγραμμένη είτε στο internet είτε σε συγγράμματα αλλά, επειδή το έργο μας δεν είναι βιογραφία αλλά μία ανάλυση της ψυχοσύνθεσής του, ήμουν επαρκώς καλυμμένος σε ένα απίστευτα μεγάλο βαθμό από το έργο καθεαυτό... Από την αρχή θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί και ως ένας αυστηρά θεατρικός χαρακτήρας. Το γεγονός ότι αυτά που παρουσιάζονται στο έργο ως ψυχολογικές μεταπτώσεις του ήρωα ανταποκρίνονται και στην πραγματικότητα, βάσει των βιβλίων και των λοιπών πηγών, με κάνει απλά να αντιμετωπίσω αυτόν τον ήρωα με μία απλότητα, θέλοντας απλά να αφηγηθώ τη ζωή του.
Τι σας συγκινεί περισσότερο από το έργο ή από τη ζωή του;
Ένα σημείο που με κλόνισε ιδιαίτερα διαβάζοντας για τη ζωή του Γιαννούλη Χαλεπά, ήταν το γεγονός ότι την ημέρα που κήδευαν τη μητέρα του, αυτόν τον μεγάλο δυνάστη της ζωής του, και ενώ γινόταν η κηδεία στο κοιμητήριο, εκείνος έφυγε, έτσι απλά, αφήνοντας όλους τους παρευρισκομένους και έτρεξε στο σπίτι του και συγκεκριμένα στο υπόγειο, όπου και ξεκίνησε να ασχολείται με τον πηλό και τα μάρμαρα. Δηλαδή την ώρα που κηδευόταν ο τελευταίος ζωντανός συγγενής του, ο τελευταίος άνθρωπος της οικογένειάς του, εκείνο ήταν πάνω από τα μάρμαρά του. Αυτό δείχνει το απίστευτο πάθος του, την απίστευτη ανάγκη του να σμιλέψει ,την απόλυτη εμμονή ίσως, και το απόλυτο τάξιμο ενός μεγάλου καλλιτέχνη... γιατί, κατά τη γνώμη μου, μεγάλοι καλλιτέχνες δεν είναι αυτοί που κάνουν μόνο σπουδαία καριέρα, αλλά αυτοί που είναι ταγμένοι και χωρίς την τέχνη τους δεν ζουν, δεν μπορούν να αναπνεύσουν. Αυτό το περιστατικό μαρτυρά ότι ο Γιαννούλης Χαλεπάς ήταν ένας τέτοιος άνθρωπος και για μένα αποτελεί πολύ ουσιαστικό σημείο της πραγματικότητάς του και της ψυχοσύνθεσής του.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που συναντήσατε στις πρόβες μέχρι να καταφέρετε να τον ενσαρκώσετε;
Δεν ξέρω αν θέλω να χρησιμοποιήσω τη λέξη «δυσκολία», γενικά προτιμώ να αποφεύγω τους αρνητικούς όρους. Αν πρέπει να σκεφτώ κάτι στον τρόπο προσέγγισης του συγκεκριμένου ήρωα, κατά τη διάρκεια των προβών, το οποίο έκανα διαφορετικά και το οποίο μελέτησα με διαφορετικό τρόπο από τους μέχρι τώρα ρόλους που έχω προσεγγίσει... είναι η λιτότητα. Συνήθως προσπαθώ, σε κάθε λέξη, ατάκα, φράση του κειμένου να προσθέσω υποκριτικά στοιχεία έντονα... γκροτέσκ, ώστε να μην ρισκάρω να αφήσω απέξω κανένα από τα νοήματα, που μπορεί ο συγγραφέας να έχει βάλει σε πέμπτο, έκτο επίπεδο ανάγνωσης. Στον Γιαννούλη Χαλεπά, αυτό που ήταν ξεκάθαρο από την αρχή και που μου τόνισε ο σκηνοθέτης, Αλέξανδρος Λιακόπουλος, ήταν η απλότητα, η λιτότητα. Πραγματικά νιώθω ότι είναι το πρώτο ίσως, κείμενο που αντιμετωπίζω με σεβασμό όσο βερμπαλιστική και αν ακούγεται η λέξη, όχι γιατί φοβήθηκα να κάνω υπερβολές αλλά γιατί θεώρησα ότι δεν είναι απαραίτητες. Είναι ένας χαρακτήρας, που απλά πρέπει να αφηγηθείς τη ζωή του, πιστεύοντας την κάθε λέξη που προφέρεις. Αυτή τη μαγική λιτότητα του θεάτρου, την οποία για πρώτη φορά βιώνω, ελπίζω να αγγίξει και τους θεατές.
Ποιο είναι το πιο εντυπωσιακό πράγμα της ζωής του Γιαννούλη Χαλεπά;
Εντυπωσιακό δεν ξέρω αν είναι η σωστή λέξη, αυτό που με έχει παραξενέψει ιδιαίτερα, στη μελέτη της ζωής αυτού του ανθρώπου, ήταν το γεγονός της εξέλιξης... πέραν του οτι ήταν ένας άνθρωπος που ταλαιπωρήθηκε σαφέστατα πάρα πολύ εξαιτίας της οικογένειας του, του μυαλού του, των συνθηκών που μεγάλωσε και έζησε... μου έκανε τεράστια εντύπωση το γεγονός, ότι καταπιανόταν με ένα έργο ξανά και ξανά και ξανά δημιουργώντας το εκ νέου δίνοντάς του νέα δομή και μορφή. Παρακολουθώντας δηλαδή το "σάτυρο που παίζει με τον έρωτα" η την "Μήδεια" βλέπουμε, ότι είναι μία θεματική, με την οποία ασχολήθηκε σε βάθος πολλών ετών ξανά και ξανά εξελίσσοντας, όχι την τέχνη της γλυπτικής αλλά, τη σχέση των μορφών. Στην αρχή βλέπουμε, ας πούμε, μία Μήδεια απομακρυσμένη έντονα από τα παιδιά της και όσο περνάν τα χρόνια της ζωής του Χαλεπά...η ίδια τα πλησιάζει. Κάτι αντίστοιχο γίνεται και με το σάτυρο, ενώ στην αρχή αρνείται να προσφέρει στον έρωτα το σταφύλι, όσο περνάνε τα χρόνια και ο Χαλεπάς εξελίσσεται ως ψυχοσύνθεση, ο σάτυρος προσφέρει περισσότερα στον έρωτα σιγά-σιγά. Αυτό δείχνει και την εξέλιξη του ίδιου του Χαλεπά ως οντότητα και είναι μαγικό το να βλέπουμε, πως αλλάζει ένας άνθρωπος, πως αλλάζει ο τρόπος που σκέφτεται, που βλέπει τα πράγματα. Είναι από τους λίγους γλύπτες, νομίζω, χωρίς να είμαι ειδήμων που ένα έργο τους το βλέπουμε σε διαφορετικές μορφές με το πέρασμα των χρόνων και αυτό δείχνει την εξέλιξη του μυαλού του... ίσως ότι πιο όμορφο είδα από αυτόν τον άνθρωπο στη διάρκεια της μελέτης μου.
Το έργο έχει μια αύρα από το μεγαλείο ενός σπουδαίου έλληνα καλλιτέχνη μιας πολύ παλιάς εποχής. Πως επιτυγχάνεται αυτή η ατμόσφαιρα σκηνοθετικά και υποκριτικά;
Νομίζω είναι η τρίτη ή τέταρτη φορά στη διάρκεια της κουβέντας μας που θα χρησιμοποιήσω τη λέξη «απλότητα» τόσο όσον αφορά στη σκηνική σύνθεση του χώρου, την ενδυματολογική προσέγγιση, την επαναλαμβανόμενη μουσική όσο και τα πιο παλλόμενα ζωντανά όργανα της παράστασης, δηλαδή τη σκηνοθεσία και την υποκριτική. Απλότητα, λιτότητα... Εκείνη η εποχή θεωρώ ότι χαρακτηριζόταν από αυτές, πραγματικά, τις λέξεις. Είναι η εποχή που τα σπίτια βάφονταν με ασβέστη, όπως λέει και μέσα στο έργο, είναι η εποχή που φόραγαν τα καλά τους ρούχα την Κυριακή για να πάνε να περπατήσουν στο πεζοδρόμιο μετά τη λειτουργία, είναι η εποχή που στους δρόμους κυκλοφορούσες κάτω από τους φανούς... Όλα αυτά ή θα έπρεπε να αναπαρασταθούν βερμπαλιστικά, με ένα σκηνικό ογκώδες, τεράστιο, κάτι το οποίο και δεν θέλαμε αλλά και δεν γινόταν πρακτικά, είτε λιτά και να εστιάσουμε με αυτόν τον τρόπο στην ψυχολογία καθαρά του ανθρώπου αυτού. Αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίο δουλεύτηκε ο κοιμώμενος Χαλεπάς και πραγματικά ένας τρόπος που παρότι είναι έξω από τις νόρμες μου, εμένα με ενθουσίασε.
Στην πρεμιέρα του έργου στην Τήνο, την πατρίδα του Χαλεπά, ποια ατμόσφαιρα επικρατούσε;
Η πρεμιέρα της Τήνου, η οποία προέκυψε εντελώς αβίαστα σε βαθμό που δεν το πίστευα μέχρι την ώρα που ξεκίνησε η παράσταση στις 15 Σεπτεμβρίου, ήταν μία στιγμή από αυτές που θα χαρακτήριζα ως «μαγικές». Έχοντας επικοινωνήσει με τους υπεύθυνους του μουσείου Γιαννούλη Χαλέπα και τη δημαρχία της Τήνου, συνειδητοποιήσαμε από την πρώτη στιγμή ότι μιλάμε με ανθρώπους που πραγματικά αγαπάνε και τιμούν αυτόν τον άνθρωπο, το έργο του, τη ζωή του, τα βάσανά του. Πηγαίνοντας δε στο νησί της Τήνου, στις 14 Σεπτεμβρίου, αντικρίζοντας το σπίτι - μουσείο πλέον - του Γιαννούλη Χαλεπά δεν είχα την πολυτέλεια να σκεφτώ πού βρίσκομαι, να νιώσω κάτι ιδιαίτερο, γιατί έπρεπε να ασχοληθούμε με πρακτικά ζητήματα καθώς η παράσταση θα γινόταν στον προαύλιο χώρο με φυσικό φως, σε απόσταση αναπνοής από τους θεατές και έπρεπε να προετοιμαστούμε. Μόνο την Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου γύρω στις 6 το απόγευμα, που ξεκίνησα να κατεβαίνω τα σκαλιά του σπιτιού του Γιαννούλη Χαλεπά, βάσει των οδηγιών του σκηνοθέτη Αλέξανδρου Λιακόπουλου, και να περνάω την πόρτα της αυλής, άρχισε να με διαπερνά ένα παράξενο συναίσθημα. Δεν ξέρω αν ήταν ρίγος ή αν ήταν χαρά ή αν ήταν σεβασμός. Ξεκίνησε απλά η παράσταση με την αυλή κατάμεστη και κόσμο να παρακολουθεί ακόμα και όρθιος από τον δρόμο και ενώ έμοιαζε σαν μία απλή αφήγηση, χωρίς χρωματισμούς προβολέων θεάτρου, χωρίς σκηνή, χωρίς αναπαυτικά καθίσματα, δημιουργήθηκε μία μαγική, θα έλεγα, συνθήκη. Θα τολμούσα να πω ότι νιώσαμε τον έλεο, τον φόβο, την κάθαρση που λέει ο ορισμός της αρχαίας τραγωδίας, όσο υπερβολικό, ίσως, και αν ακούγεται. Πραγματικά είναι κάποιες στιγμές που δεν μπορείς να τις περιγράψεις με λόγια, μόνο να θυμηθείς το τι ένιωσες εκείνη τη στιγμή και στόχος μας, για τις παραστάσεις που θα πραγματοποιηθούν στο θέατρο Αλκμήνη, είναι να καταφέρουμε, σε όσο μεγαλύτερο ποσοστό γίνεται, να αναβιώσουμε τα συναισθήματα που προκλήθηκαν εκείνη τη μαγική μέρα στην Τήνο!
Λίγα λόγια για το έργο
Πρόκειται για τον τρίτο μονόλογο, που ερμηνεύει ο Γιώργης Κοντοπόδης. Μετά την ιστορία του Τζόν Κέισι («Και τα αγόρια κλαίνε») και του Άρνυ («Ξέρεις τι σημαίνει Α.Ρ.Ν.Υ.;»), ο αγαπημένος ηθοποιός ερμηνεύει έναν μονόλογο για τον σπουδαίο Έλληνα γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά.
Το έργο, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, πραγματεύεται τη ζωή του Έλληνα καλλιτέχνη, ξεκινώντας από την περίοδο που είναι εσώκλειστος στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας και μέσα από τα διαρκή ταξίδια του μυαλού του, βλέπουμε όλη του τη ζωή, την ευλογημένη Τήνο, την αυταρχική μητέρα και τον «τυπικό» πατέρα, τα αδέρφια, τον μεγάλο έρωτα της ζωής του, μα πιο πολύ την έμπνευση, τη μανία δημιουργίας… για να φτάσουμε μέχρι τα σημαντικά έργα του, τα όνειρα, τους εφιάλτες του και να καταλήξουμε στο τελικό ερώτημα: τι αξίζει άραγε περισσότερο, να είσαι τρελός (σαλός) και ευφυής ή φυσιολογικός και απλά... άνθρωπος;
Μέσα από το δωμάτιο του Γιαννούλη Χαλεπά στο ψυχιατρείο, ταξιδεύουμε σε όλη του τη ζωή και τους σημαντικούς σταθμούς της. Παρά ταύτα, το έργο δεν αποτελεί μια αποτύπωση ζωής - βιογραφία, αλλά μια εις βάθος ανάλυση της ψυχοσύνθεσης του σχιζοφρενώς ευφυούς αυτού καλλιτέχνη ή ίσως και της ψυχοσύνθεσης κάθε ευφυούς καλλιτέχνη... (Φλέρυ Νταντωνάκη, Βικέντιος Βαν Γκόγκ, Γεώργιος Βιζυηνός...).
Μέσα σε έναν αφαιρετικό σκηνικό χώρο, περνάμε 80 λεπτά αντικρίζοντας όλα τα «θα μπορούσε» της πορείας του Γιαννούλη Χαλεπά, αν επέλεγε να είναι φυσιολογικός. Τη μανία και ανάγκη δημιουργίας, την άνοδο, το κατρακύλισμα στη σχιζοφρένεια και την αναπόφευκτη αποδοκιμασία του κόσμο προς το πρόσωπο ενός «σαλού» , για να καταλήξουμε... πού αλλού... στην εξύψωση! Την ανάσταση, την αναγέννηση! Ένας άνθρωπος που από τα όρια του «τετέλεσται» καταλήγει, την ώρα που πρέπει, στο.. «άρχεται... ξεκινάει».
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο: Άγγελος Ανδρεόπουλος
Σκηνοθεσία - φωτισμοί: Αλέξανδρος Λιακόπουλος
Μουσική: Άγγελος Ανδρεόπουλος
Φωτογραφίες - εικαστική επιμέλεια: Μιχάλης Παπαδόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Γωγώ Φάκου
Επικοινωνία: Νατάσα Παππά
Στον ρόλο του Χαλεπά ο Γιώργης Κοντοπόδης
Χώρος:
Θέατρο Αλκμήνη (Αλκμήνης 8, 11854, Κάτω Πετράλωνα)
Σκηνή Secret Room
Tηλ. θεάτρου: 210 3428650 Ημέρες και ώρες παραστάσεων:
Τετάρτη στις 18:45, Πέμπτη στις 21:15
