Πολύ συχνά συζητάµε στην Ελλάδα για το εκλογικό σύστηµα, µε βασικό θέµα ποιο είδος αναλογικής θα έχουµε. Ενισχυµένη ή απλή. Με παραλλαγές αυτών των συστηµάτων έχουν γίνει, άλλωστε, όλες οι εκλογές στη χώρα µας από το 1974 µέχρι σήµερα. Σπανίως συζητάµε, όµως, για την ανισορροπία ανάµεσα σε µικρές και µεγαλύτερες εκλογικές περιφέρειες, η οποία οδηγεί στην ύπαρξη βουλευτών πολλών ταχυτήτων.

Η πρώτη ταχύτητα είναι αυτή των πολυεδρικών περιφερειών, όπου εκλέγεται το 1/3 των µελών της εθνοσυνέλευσης. Ανάµεσά τους είναι τα πιο προβεβληµένα στελέχη όλων των κοµµάτων. ∆εν είναι τυχαίο ότι µια σειρά πολιτικών µετακόµισαν στο παρελθόν σε εκλογική περιφέρεια της Αττικής, προκειµένου να ενι σχύσουν τη θέση τους στην κοµµατική επετηρίδα. Στις πολυεδρικές περιφέρειες σηµειώθηκε µια σηµαντική, αλλά όχι θαρραλέα, µεταβολή τέτοιες µέρες το 2018. Τότε κατατµήθηκαν οι περιφέρειες Β’ Αθήνας και Αττικής. Και µάλιστα µε ευρεία πλειοψηφία.

Η δεύτερη ταχύτητα είναι οι βουλευτές επικρατείας, οι οποίοι στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές αυξήθηκαν κατά τρεις, για να εκπροσωπηθούν οι Ελληνες του εξωτερικού. Αυτοί οι δεκαπέντε βουλευτές δεν εκλέγονται µε σταυρό, αλλά µε βάση τη σειρά µε την οποία τοποθετούνται στη λίστα, ενώ σταυρό δεν χρειάζονται ούτε οι αρχηγοί των κοµµάτων και οι διατελέσαντες πρωθυπουργοί. Αρκεί, βεβαίως, το κόµµα τους να εκλέξει βουλευτή στις περιφέρειες όπου κατέρχονται.

Σε µια τρίτη ταχύτητα ανήκουν οι εννέα βουλευτές που εκλέγονται σε µονοεδρικές περιφέρειες. Στην περίπτωσή τους τα πράγµατα είναι απλά. Εκλέγονται µόνο όταν το κόµµα τους είναι πρώτο στην εκλογική περιφέρεια. Είναι η µόνη περίπτωση στον εν Ελλάδι εκλογικό ανταγωνισµό που ένας υποψήφιος µάχεται εναντίον υποψηφίων άλλων κοµµάτων και όχι µόνο του δικού του.

Η τέταρτη ταχύτητα είναι ένα µεγάλο καζάνι στο οποίο βράζουν οι µισοί βουλευτές. Η εκλογή τους εξαρτάται από το πανελλαδικό ποσοστό του κόµµατός τους, που καθορίζει αν και πόσοι θα εκλεγούν στην περιφέρειά τους και από τη σειρά κατάταξης σε σταυρούς ανάµεσα στους υποψηφίους του ψηφοδελτίου τους. ∆ύο περιστατικά των τελευταίων ηµερών «φώτισαν» αυτούς τους άγριους αγώνες που εκτυλίσσονται σε όλη την επικράτεια: η καταγγελία της Ζέττας Μακρή για εκβιασµό και η παραίτηση τριών υφυπουργών - βουλευτών επαρχίας λόγω του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ.

Για τους βουλευτές η κόλαση και ο παράδεισος απέχουν ελάχιστους σταυρούς προτίµησης, που µπορεί να τους φέρουν από τη µια εντός του κυβερνητικού σχήµατος και από την άλλη εκτός Βουλής.

∆εν είναι µεµονωµένες οι περιπτώσεις εκβιασµών από τοπικές ιστοσελίδες, ούτε οι πιέσεις που δέχονται τα πολιτικά γραφεία από ισχυρούς «κοµµατάρχες». Ενα «αίτηµα» µπορεί να ωθήσει µεγάλες οµάδες ψηφοφόρων προς τον εσωκοµµατικό ανταγωνισµό και να προκαλέσει απώλεια της έδρας. Οσο υπάρχει σταυρός προτίµησης, θα υπάρχει η πρώτη ύλη για τέτοια και άλλα φαινόµενα. Αλλά τα κόµµατα δεν έχουν τολµήσει να συζητήσουν πώς θα ωθήσουν τους βουλευτές από την τέταρτη (και την πρώτη) στη δεύτερη ή/και στην τρίτη ταχύτητα µε ένα σύστηµα σαν το γερµανικό.

Η ενίσχυση της συµµετοχής, της λογοδοσίας και του ρόλου του βουλευτή, η αποδυνάµωση των πελατειακών δικτύων, η ανάδειξη νέων προσώπων και η διαφάνεια στις προεκλογικές εκστρατείες περνούν µέσα από την αλλαγή της κατανοµής των εδρών και πιθανότατα από την κατάργηση του σταυρού προτίµησης. Ηλθε η ώρα να ανοίξει αυτή η συζήτηση.

*Ο Δημήτρης Παπαγγελόπουλος είναι σύμβουλος στρατηγικής, επικοινωνίας και πολιτικής διαχείρισης

Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά