«Φοβάμαι πως... η αγορά έχει πλέον συρρικνωθεί». Αυτή είναι η φράση που είπε λίγο πριν κλείσει το 2015 ο κ. William MacDougal, διευθυντής του ομώνυμου οίκου δημοπρασιών με αποκλειστική δραστηριότητα τις αγοραπωλησίες ρωσικών έργων τέχνης, και αποτέλεσε το «κερασάκι στην τoύρτα». Ηταν η επίσημη ένδειξη ότι, με την αλλαγή του έτους, επέρχεται μια τεράστια αλλαγή στη διεθνή αγορά τέχνης, που, όπως όλα δείχνουν, θα ξεκινήσει από τη ρωσική αγορά, με τους MacDougals να παραδέχονται την καθίζηση στις πωλήσεις των τελευταίων δύο ετών.


Οι τελευταίες συναλλαγές ρωσικών έργων τέχνης τα salerooms του Λονδίνου είχαν σημάνει κόκκινο και προειδοποιούσαν για τις αλλαγές. Ο τζίρος των 17,2 εκατ. στερλινών ήταν μια μεγάλη πτώση της τάξης του 58% σε σχέση με την περσινή αντίστοιχη περίοδο.

Οι αναλυτές, μάλιστα, υπολόγισαν ότι τα χαμηλά αυτά νούμερα αντικατοπτρίζουν ουσιαστικά τον χαμηλότερο τζίρο που έχει σημειωθεί από το 2007, με μια πτώση της τάξης του 82% σε σχέση με τότε. Οι πωλητές έργων τέχνης είναι ιδιαίτερα προβληματισμένοι ως προς το ποια θα είναι η κατεύθυνση της αγοράς και ποιου είδους τακτική θα πρέπει να ακολουθήσουν το 2016.
Την ίδια ώρα που οι επενδυτές και οι αναλυτές της art market μελετούν τα αρνητικά πρόσημα, στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg δημοσιεύονται πληροφορίες σχετικά με τις τρομερά ασφυκτικές πιέσεις που δέχεται η ρωσική οικονομία: βασικές αιτίες είναι η βουτιά κατά 60% στις τιμές του πετρελαίου, η πτώση του ρουβλίου (50%) έναντι του δολαρίου αλλά και η συρρίκνωση του ρωσικού ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο κατά 4,1%.

Η αβεβαιότητα κορυφώνεται με τη γενικότερη αστάθεια και ανασφάλεια που επικρατούν στην παγκόσμια πολιτική και οικονομία, ενισχύοντας τα σενάρια για μεγάλες αλλαγές που θα βιώσει η αγορά τέχνης, με πρώτο πιθανό «πειραματόζωο» τους Ρώσους. 
Ηδη τα τελευταία εικοσιτετράωρα τα διεθνή ΜΜΕ πληροφορούσαν ότι οι κυβερνήσεις έθεσαν τα κράτη τους σε κατάσταση ύψιστης επιφυλακής, προειδοποιώντας τους πολίτες για νέες απειλές τρομοκρατικών χτυπημάτων. Ειδικά στη Ρωσία, οι Αρχές συνέστησαν πολύ αυστηρά μέτρα για την ασφάλεια των πολιτών, συμπεριλαμβανομένης της αποφυγής κυκλοφορίας στους δρόμους ή σε κέντρα διασκέδασης, καφετέριες και εστιατόρια, υποδεικνύοντας να παραμείνουν στα σπίτια τους για τη μεγαλύτερη ασφάλειά τους.

ΠΡΩΤΟ ΠΛΗΓΜΑ
Το αποκορύφωμα, όμως, ήταν όταν το παράρτημα του οίκου Christie’s στη Νέα Υόρκη ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες τη διακοπή των μεμονωμένων sales ρωσικής τέχνης, καθώς και την αποχώρηση του κ. Mark Moehrike, επικεφαλής του Τμήματος Ρωσικής Τέχνης. 
O οίκος Christie’s ήταν ο πρώτος οίκος που δημιούργησε τα μεμονωμένα Russian Sales, το 2006, όταν η ρωσική οικονομία έκανε τα πρώτα μεγάλα άλματα, ανοίγοντας, μάλιστα, τον δρόμο και για τον βασικό του αντίπαλο, τον οίκο Sotheby’s. 
Από τα πρώτα δύο χρόνια οι επενδυτές είχαν αρχίσει να βγάζουν τεράστια κέρδη από τις αγοραπωλησίες έργων τέχνης. Το 2006 ο τζίρος έφτασε τα 9,2 εκατ. δολάρια και το 2007 υπερδιπλασιάστηκε, φτάνοντας τα 19,3 εκατ. δολάρια! Η άνοδος των πρώτων υλών είχε κάνει όλο και περισσότερους Ρώσους να εισέρχονται στην αγορά τέχνης, οι οποίοι επηρέασαν όχι μόνο τα επίπεδα των τιμών για έργα μη ζώντων καλλιτεχνών, αλλά και εκείνα της σύγχρονης ρωσικής τέχνης, με πολλές γκαλερί να βιώνουν πρωτοφανείς πωλήσεις!


Στη δευτερογενή αγορά, τα ρωσικά sales κατέγραφαν ανεπανάληπτα κέρδη και για αυτό επεκτάθηκαν στο Λονδίνο, όπου μαζί με τον οίκο Sotheby’s, που είχε αρχίσει να μπαίνει επίσης δυναμικά στην αγορά, έβλεπαν στα ταμπλό το ένα ρεκόρ να καταγράφεται πίσω από το άλλο. Το 2008, τρεις μεγάλες δημοπρασίες ρωσικών έργων συγκέντρωσαν το ποσό των 40 εκατ. στερλινών, που ήταν ο μεγαλύτερος τζίρος μέχρι τότε, καταγράφοντας οκτώ νέα ρεκόρ και πωλήσεις δεκαπέντε lots που ξεπέρασαν το 1 εκατ. στερλίνες! Ηταν τότε που ο πίνακας της Natalia Goncharova με τίτλο «Nature Morte aux Fruits» είχε σκαρφαλώσει στην κορυφή των sales με τελική τιμή πώλησης 2.281.250 στερλίνες.


ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ;
Από την άλλη πλευρά, στην τελευταία δημοπρασία έργων ρωσικής τέχνης που έγινε στο saleroom του οίκου Sotheby’s στο Λονδίνο υπήρξαν και ανάσες ρευστότητας. Ο πίνακας του Abram Arkhipov με τίτλο «Peasant Woman with a Red Dress» (λάδι σε καμβά, 125x100 εκ.) πουλήθηκε προς 905.000 στερλίνες, τετραπλασιάζοντας την αρχική τιμή εκτίμησης! 

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ωθήσει κάποιους εμπόρους και αναλυτές να υποστηρίξουν ότι η ρωσική αγορά τέχνης αλλάζει, καθώς το νέο αίμα των επενδυτών είναι αυτό που θα καθορίζει τις τάσεις και τα επίπεδα από εδώ και πέρα. Οι παλαιοί αγοραστές που έχτισαν την αγορά μέχρι και το 2007 αποχωρούν σιγά σιγά, αφήνοντας χώρο σε καινούργιους παίκτες. 

Το σενάριο αυτό έρχεται να ενισχύσει και η άνοδος που παρουσιάζει ο οίκος Vladey στη Ρωσία, ο οποίος κατέγραψε αύξηση 15% σε σχέση με πέρυσι από πωλήσεις ρωσικών έργων τέχνης.