Eκατό χρόνια συμπληρώνονται τον Ιούλιο από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης, το άρθρο 45 της οποίας καθορίζει ρητώς ότι η μειονότητα στη Θράκη είναι μουσουλμανική. Αυτό αντιτείνει η Ελλάδα στη γείτονα, όταν προσπαθεί να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα και να ερμηνεύσει τη Συνθήκη κατά το δοκούν.

Ήταν Απρίλιος του 2021, όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, αναφέρθηκε σε «τουρκική μειονότητα» στην Ελλάδα, με τον Έλληνα ομόλογό του Νίκο Δένδια να τον διορθώνει και έτσι να ανάβει η σπίθα εκείνης της επεισοδιακής κοινής συνέντευξης Τύπου στην Άγκυρα.

Διαχρονική, λοιπόν, η συζήτηση με την Τουρκία για ένα θέμα που έχει συμφωνηθεί μια εκατονταετία πριν. Επανέρχεται, όμως, ανά τακτά χρονικά διαστήματα στο προσκήνιο. Η σημερινή (σημ. Δευτέρας) ανάλυση της «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗΣ» θα αναδείξει τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης αριθμεί περί τα 120.000 μέλη. Δηλαδή, περίπου όσα και την περίοδο που υπεγράφη η Συνθήκη της Λωζάννης. Στον αντίποδα, σε Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο και Τένεδο η ελληνική μειονότητα αριθμεί λιγότερες από 3.000 ψυχές, ενώ κατά την υπογραφή της Συνθήκης ο αριθμός αυτός άγγιζε τις 130.000. Στη Θράκη διαβιούν: 1) Τουρκογενείς, 2) Αθίγγανοι-Τσιγγάνοι και 3) Πομάκοι.

Οι Τουρκογενείς αυτοπροσδιορίζονται ως «Τούρκοι» εθνοτικά. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όσοι ανήκουν σ’ αυτήν την κατηγορία υπήρξαν πολίτες του τουρκικού κράτους. Ρομά στην περιοχή ζουν πολλοί, άλλοι είναι χριστιανοί κι άλλοι μουσουλμάνοι. Ενώ οι Πομάκοι έχουν πιο έντονη ελληνική συνείδηση.

Οι Πομάκοι

Πρόκειται για ελληνικό φύλο σε πρόσμιξη με Σλάβους. Η πλειονότητα ζει στον ορεινό όγκο της οροσειράς της Ροδόπης, στα λεγόμενα Πομακοχώρια. Η διάλεκτός τους έχει πολλά θρακικά στοιχεία και αποτελεί ένα κράμα ελληνικής, τουρκικής και σλαβικής γλώσσας.

Στη Θράκη ζουν περίπου 3.000 αλεβίτες (κυρίως ορεινοί Πομάκοι) που διατείνονται ότι καταπιέζονται από την πλειονότητα των σουνιτών. Οι αλεβίτες είναι τρόπον τινά το «ενδιάμεσο δόγμα» μεταξύ των δύο μεγαλύτερων σεκτών: σουνίτες-σιίτες. Οι περισσότεροι σιιτικοί πληθυσμοί βρίσκονται στο Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία, τον Λίβανο και το Μπαχρέιν. Στην Τουρκία, τη Συρία, την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία η πλειονότητα είναι σουνίτες.

Οι σουνίτες

Σε παγκόσμια κλίμακα, οι σουνίτες αποτελούν το 85% έως 90% του μουσουλμανικού κόσμου. Σουνίτες και σιίτες συμφωνούν στις περισσότερες θεμελιώδεις πεποιθήσεις του Ισλάμ. Η βασική τους διαφωνία έχει να κάνει με το ποιος πρέπει να θεωρείται ο διάδοχος του Μωάμεθ. Διαφορές σημειώνονται και στην άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων. Οι σουνίτες προσεύχονται πέντε φορές τη μέρα και τηρούν τις γραφές του Κορανίου. Επιπλέον, συνεχίζουν να παραμένουν πιστοί απέναντι στην παράδοση «Σούνα», η οποία αποτελείται από έξι «Χαντίθ». Μέσα στις Χαντίθ περιλαμβάνονται οι πράξεις και τα λόγια του Προφήτη Μωάμεθ. Οι σιίτες με τη σειρά τους προσεύχονται τρεις φορές τη μέρα, ενώ ακολουθούν μια διαφοροποιημένη έκδοση των Χαντίθ. Βέβαια, γι’ αυτούς σημαντικότερα θεωρούνται τα κηρύγματα του Αλί.

Η Σαρία, ως γνωστόν, είναι ο «ιερός νόμος» του Κορανίου. Η βασική ερμηνεία. Λειτουργεί ως δίκαιο, όταν εφαρμόζεται στις αστικές σχέσεις μεταξύ μουσουλμάνων (διαθήκες, διαζύγια, επιμέλεια τέκνων). Όσοι ασπάζονται το Ισλάμ, ζουν βάσει των όσων επιτάσσει η Σαρία. Για τους μουφτήδες, υπάρχει η αίσθηση στο ευρύ κοινό ότι είναι απλώς ιερείς. Δεν είναι έτσι.

Όπως εξηγεί ο οθωμανολόγος-νομικός, Δημήτρης Σταθακόπουλος, στην «Α», ο μουφτής είναι ερμηνευτής του Κορανίου. Λειτουργεί ως ιεροδίκης, εκτελεί διοικητικά, αλλά και δικαστικά καθήκοντα. Με τις γνωμοδοτήσεις του λύνει ζητήματα. Ο μουφτής δεν εκλέγεται. Σε καμία χώρα του κόσμου. Ούτε στην Τουρκία. Διορίζεται από το εκάστοτε κράτος. Στη Θράκη, τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας δεν θέλουν να ορίζεται ο μουφτής από το ελληνικό κράτος. Θέλουν να εκλέγουν δικό τους. Έτσι προκύπτουν οι λεγόμενοι ψευδομουφτήδες. Συνήθως πίσω από μια τέτοια «εκλογή» βρίσκεται η Άγκυρα. Εξού και ο Αχμέτ Νταβούτογλου αναλύει στο «Στρατηγικό Βάθος» ότι ο Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποιεί τη μουσουλμανική μειονότητα ως όπλο για να διευρύνει την τουρκική επιρροή.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μουσουλμάνοι Έλληνες της Θράκης είναι λίγο-πολύ ίδια μ’ αυτά που αντιμετωπίζουν και οι χριστιανοί της περιοχής. Αυτό εξηγεί μιλώντας στην «Α» ο Ευριπίδης Στυλιανίδης. Ο πρώην υπουργός και επί σειρά ετών βουλευτής Ροδόπης με τη Νέα Δημοκρατία εξηγεί ότι η ανεργία είναι η βασική πρόκληση που αντιμετωπίζουν.

«Το 2015-2019 περί τα 1.609 νέα παιδιά εγκατέλειψαν την περιοχή, καθώς αδυνατούσαν να βρουν δουλειά». Μεγάλη ζημιά υπέστησαν τα τελευταία χρόνια και οι καλλιεργητές καπνού, οι οποίοι μάλιστα είναι αρκετοί. Ο αντικαπνιστικός νόμος και η πανδημία του κορωνοϊού προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά τους, στα οποία προβλήματα συγκαταλεγόταν κάποτε και η «γκετοποίηση» που υπήρξε στην περιοχή μέχρι την εποχή της Μεταπολίτευσης. Σήμα κατατεθέν: η μπάρα για να εισέλθεις στα χωριά όπου κατοικούσε η μουσουλμανική μειονότητα. Το σκηνικό θύμιζε κράτος εν κράτει. Κι αν κάποτε οι άνθρωποι αυτοί θεωρούνταν πολίτες «δεύτερης κατηγορίας», αυτό δεν ισχύει πια. Διότι -ευτυχώς- δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Η Ελλάδα απέδειξε στην Τουρκία πόσο σέβεται τη μουσουλμανική μειονότητα της περιοχής. Από την κατάργηση της μπάρας, μέχρι το θέμα της εκπαίδευσης.

Τα σχολεία τους: Οι μπάρες στην τελευταία από τις επιτηρούμενες ζώνες της ορεινής Θράκης καταργήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990, από τον τότε υπουργό Άμυνας Γεράσιμο Αρσένη.

Μια σημαντική πολιτική απόφαση που δημιούργησε νέα δεδομένα στο εσωτερικό της μειονότητας, βελτίωσε την εικόνα του ελληνικού κράτους στα μάτια των Ελλήνων μουσουλμάνων και στέρησε από τη γείτονα δύο βασικά επιχειρήματα: ότι «ολόκληρη η περιοχή αποτελούσε ανοιχτή φυλακή λόγω της επιτηρούμενης ζώνης» και ότι «η Ελλάδα έκανε διακρίσεις σε βάρος του μουσουλμανικού πληθυσμού της Δυτικής Θράκης».

Όσο για το θέμα της εκπαίδευσης, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιοποιημένα στοιχεία του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, κατά το εκπαιδευτικό έτος που μόλις ολοκληρώθηκε, στην ευημερούσα μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη λειτούργησαν ενενήντα εννέα Δημοτικά Σχολεία. Στην Κωνσταντινούπολη μόλις τρία, στην Ίμβρο ένα και στην Τένεδο κανένα!

Το τελευταίο διάστημα, στον δημόσιο διάλογο συνέβη το εξής πρωτοφανές: σχεδόν σύσσωμο το πολιτικό σύστημα της χώρας παραδέχθηκε εμμέσως πλην σαφώς ανάμιξη της Τουρκίας στα εσωτερικά της χώρας μας. Πολιτικά επιβεβλημένο ή εθνικά επικίνδυνο; Από τις εκλογές της 21ης Μαΐου και μετά, η πολιτική επικαιρότητα περιεστράφη γύρω από το μοναδικό σημείο της Ελλάδας που δεν χρωματίστηκε μπλε. Υπάρχει εξήγηση.

Η Ροδόπη «βάφτηκε» ροζ χάρη στην εκλογή του Οζγκιούρ Φερχάτ, υποψήφιου βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ. «Εμείς βέβαια, αγαπητοί μου ομογενείς, δεν εκλεγήκαμε για να γίνει είδηση, αλλά για να ακουστεί η φωνή μας και να προβούμε σε πράξεις». Ομογενείς. Έτσι αποκαλούσε προ ημερών τους μουσουλμάνους της Ροδόπης ο Ο. Φερχάτ, κατά την ομιλία του στο φεστιβάλ κερασιού του Δήμου Ιάσμου. Δηλαδή, είπε και τον εαυτό του και εκείνους Τούρκους. Ο έτερος υποψήφιος βουλευτής του κόμματος είναι ο Χουσεΐν Ζεϊμπέκ, που εκλέγεται στη Ξάνθη. Ήταν 11 Μαΐου του 2023, λίγο πριν από τις εκλογές, όταν και εκείνος έκανε λόγο για «τουρκική» μειονότητα, μιλώντας στο Anadolu. Τα ίδια είχε πει και σε τουρκικό κανάλι τον Σεπτέμβριο του 2022: «Εμείς, με τον δίκαιο αγώνα μας, θα συνεχίσουμε μέχρι τέλους να υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματα του λαού μας, της τουρκικής μειονότητας Δυτικής Θράκης».

Οι συζητήσεις που ακολούθησαν για πιθανή παρέμβαση του τουρκικού προξενείου δεν προκάλεσαν έκπληξη. Άλλωστε, γίνονταν πάντα. Αποτελεί σχεδόν «κοινό μυστικό» η ύπαρξη τουρκικού δακτύλου. Διαχρονικά το Προξενείο ασκεί πιέσεις στη μουσουλμανική μειονότητα της περιοχής, ώστε να τη χειραγωγεί με τρόπο που να εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Άγκυρας. Γιατί αναζωπυρώθηκε ξαφνικά τώρα το ενδιαφέρον; Η εύκολη ανάγνωση θα ήταν η εξής: για να κερδίσει η Νέα Δημοκρατία και την Περιφέρεια της Ροδόπης. Στην πολιτική και στη διπλωματία, όμως, πρέπει να κοιτάς πέραν του προφανούς.

Ο διαχωρισμός: Για να κλείσουμε όπως ξεκινήσαμε... «Τα αναγνωρισθέντα διά των διατάξεων του παρόντος Τμήματος δικαιώματα εις τας εν Τουρκία μη μουσουλμανικάς μειονότητας, αναγνωρίζονται επίσης υπό της Ελλάδος εις τας εν τω εδάφει αυτής ευρισκομένης μουσουλμανικάς μειονότητας», αναφέρει χαρακτηριστικά η Συνθήκη της Λωζάννης. Ο διαχωρισμός λοιπόν θρησκευτική-όχι εθνική μειονότητα έχει ήδη γίνει από το 1923.
Επόμενος σημαντικός διαχωρισμός: άλλο ο ατομικός προσδιορισμός, άλλο ο συλλογικός. Ο ατομικός φυσικά και προβλέπεται στη δημοκρατική Ελλάδα.
Το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού κατοχυρώνεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά και το Ελληνικό Σύνταγμα (άρθρο 5, παράγραφος 1). Η Τουρκία είναι εκείνη που προσπαθεί να επιβάλει τον συλλογικό προσδιορισμό, χειραγωγώντας τη μουσουλμανική μειονότητα, βάζοντας Έλληνες μουσουλμάνους βουλευτές να δηλώνουν «Τούρκοι» ενώπιον Ελλήνων ομόθρησκών τους για να πετύχουν τους στόχους τους. Συνέβαινε, συμβαίνει και θα συμβαίνει.


Μητσοτάκης: Έτσι κλείνεις τα στόματα 

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αναδεικνύοντας το θέμα, έστειλε τρία μηνύματα. Τα δύο είχαν παραλήπτη την Τουρκία και μόλις το ένα είχε παραλήπτη τον ΣΥΡΙΖΑ.

Μήνυμα πρώτο: «Μην παίζεις με τη μειονότητα». Ο Κ. Μητσοτάκης προτίθεται μετεκλογικά να συνομιλήσει με τον Τ. Ερντογάν. Γι’ αυτό βρίσκει τώρα ευκαιρία να θέσει a priori έναν απαράβατο όρο στον Τούρκο πρόεδρο.

Μήνυμα δεύτερο: «Η Ελλάδα προωθεί το μοντέλο μιας ανοιχτής κοινωνίας, όπου η ελεύθερη συνείδηση έχει τον πρώτο ρόλο». Εν αντιθέσει με την Τουρκία, που η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κυριαρχεί.

Μήνυμα τρίτο, αυτή τη φορά προς τον ΣΥΡΙΖΑ: «Το κόμμα του Α. Τσίπρα ανέχθηκε να παραβιαστούν οι κανόνες, ώστε να διευκολυνθεί η εκλογή των εκλεκτών του τουρκικού προξενείου».

Θα αρκούσε μια δήλωση εκ μέρους των Φερχάτ και Ζεϊμπέκ για να έμπαινε επίλογος στη συζήτηση. Πόσο δύσκολο είναι να δηλώσεις: «Είμαι Έλληνας, μουσουλμάνος, αριστερός. Ουδεμία σχέση έχω με ξένη πρεσβεία ή προξενείο»; Έτσι κλείνεις στόματα. Μάλλον, όμως, είναι δύσκολο γιατί κάποιους δυσαρεστείς. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί ότι αμφότεροι αρνούνται μετ’ επιτάσεως να τοποθετηθούν δημοσίως;

Δημοσιεύτηκε στην «Απογευματινή» της Κυριακής