Ανδρέας Παπανδρέου: 29 χρόνια από το πέρασμα του ανθρώπου της "Αλλαγής" στην αιωνιότητα (Εικόνες & Βίντεο)

Ήταν ξημερώματα της 23 Ιουνίου 1996. Οι δείκτες του ρολογιού έδειχναν 01:30 όταν σταμάτησε να χτυπάει για πάντα η καρδιά του Ανδρέα Παπανδρέου, του ανθρώπου που ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ και με το σύνθημα της «Αλλαγής» ανήλθε στην εξουσία της Ελλάδας στις 18 Οκτωβρίου 1981. Ο Ανδρέας, όπως τον έλεγαν οι φίλοι του, ήταν από τις πιο χαρισματικές προσωπικότητες που έχει γεννήσει η Ελλάδα. Δεινός ρήτορας και μάγος του πλήθους για τους φανατικούς οπαδούς του αλλά και «λαοπλάνος» και «λαϊκιστής» για τους ορκισμένους του εχθρούς. Το πολιτικό εκτόπισμα που διέθετε ο Ανδρέας Παπανδρέου αναγνωριζόταν από μεγάλους του αντιπάλους όπως ήταν η Μάργκαρετ Θάτσερ η οποία είχε πει κάποτε ότι «δεν έφευγε ποτέ από Σύνοδο Κορυφής εάν δεν κέρδιζε κάτι για τη χώρα του».

Διαβάστε: Ανδρέας Παπανδρέου: Το άγνωστο παρασκήνιο πίσω από το νεύμα στη Λιάνη στο αεροδρόμιο το 1998

Ανδρέας Παπανδρέου, οι τελευταίες στιγμές του πολιτικού που σημάδεψε τη Μεταπολίτευση

Από τα τέλη της δεκαετίας του '80 η υγεία του είχε επιβαρυνθεί, αλλά παρόλα αυτά όχι μόνο δεν αποσύρθηκε από την πολιτική, αλλά μετά την αθώωσή του από το Ειδικό Δικαστήριο για το σκάνδαλο Κοσκωτά, κέρδισε τις εκλογές του 1993 και επανήλθε για τρίτη φορά στην εξουσία. Ωστόσο τα προβλήματα υγείας παρέμεναν ώσπου τον Νοέμβριο του 1995 εισήχθη στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο. Στις αρχές του 1996 παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία - τον διαδέχθηκε ο Κώστας Σημίτης - ωστόσο παρέμεινε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Το βράδυ της 22ας Ιουνίου ο Τηλέμαχος Χυτήρης μαζί με τον Νίκο Αθανασάκη πέρασαν το κατώφλι της οδού Αγράμπελης στην Εκάλη με σκοπό να συναντήσουν τον Ανδρέα Παπανδρέου. Οι δύο άνδρες ήταν επιφορτισμένοι με τη σύνταξη της σύντομης παρέμβασης που θα έκανε λίγες μέρες αργότερα όταν και θα διεξαγόταν το συνέδριο του κόμματος. Σε πρόσφατη συνέντευξη που παραχώρησε ο κ. Χυτήρης στο ONE θυμήθηκε συγκινημένος τις τελευταίες στιγμές του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ.

«Στο σπίτι ως συνήθως ήταν και κάποιοι άλλοι, επομένως δεν μπορούσαμε να συζητήσουμε. Μας είπαν καθίστε στο φαγητό και καθίσαμε. Κάποια στιγμή ο Ανδρέας σηκώθηκε και είπε ‘με συγχωρείτε πολύ, εγώ θα αποχωρήσω’. Αποχώρησε και το εντυπωσιακό ήταν ότι μας πλησίασε έναν-έναν και μας χαιρέτησε δια χειραψίας και τη στιγμή που πήγε να χαθεί στην πόρτα του δωματίου, γύρισε και μας χαιρέτησε όλους μαζί με το γνωστό του τρόπο» περιέγραψε ο κ. Χυτήρης.

«Κι εμείς οι άλλοι, ήταν και κάποιοι γιατροί και κάποιοι φίλοι, πήγαμε στο μπαλκόνι και καθίσαμε λίγο ακόμα. Αλλά κάποια στιγμή η γιατρός που ήταν στο πόδι του Δημήτρη Κρεμαστινού ήρθε ταραγμένη και λέει ‘ο πρόεδρος δεν είναι καλά’. Οπότε έτρεξε η γιατρός για τις πρώτες βοήθειες, τηλεφώνησε στον Κρεμαστινό, υπήρξε ταραχή μεγάλη. Εγώ μπήκα με έναν γιατρό στο δωμάτιο του Ανδρέα. Η σύζυγός του ήταν τρελαμένη και επομένως εκτός εκείνη τη στιγμή. Ο γιατρός μου ζήτησε να τον βοηθήσω ώστε να προσπαθήσει να κάνει ανάνηψη» περιέγραψε το ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ.

«Ήταν σε κώμα, βοήθησα όσο μπορούσα εγώ, ο γιατρός έκανε μαλάξεις ειδικές μήπως και γίνει ανάνηψη. Υπήρχε και το μηχάνημα και η γραμμή έγινε ευθεία, που σημαίνει ότι είχε έρθει το τέλος και δεν μπορούσε να γίνει ανάνηψη και στο τέλος ο γιατρός στεναχωρημένος βγήκε από το δωμάτιο κι έμεινα μόνο εγώ με τον Ανδρέα» κατέληξε την αφήγησή του ο Τηλέμαχος Χυτήρης εμφανώς συγκινημένος και πρόσθεσε: «Του έκλεισα τα μάτια».

Η αιτία του θανάτου του - Τι αποκάλυψε ο Δημήτρης Κρεμαστινός

Ο αείμνηστος Δημήτρης Κρεμαστινός ήταν ο προσωπικός γιατρός του Ανδρέα Παπανδρέου. Το 2019 με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, με άρθρο του στα «Νέα Σαββατοκύριακο», «παραβίασε» το ιατρικό απόρρητο και αποκάλυψε τι ήταν αυτό που έκοψε το νήμα της ζωής του ιστορικού ηγέτη του ΠΑΣΟΚ.

«Έζησε μετά την έξοδο από το Ωνάσειο περίπου 6 μήνες, αφού προηγουμένως είχε παραιτηθεί από την πρωθυπουργία. Τις τελευταίες ημέρες της ζωής του και ενόψει του Συνεδρίου του ΠΑ.ΣΟ.Κ. υφίστατο ένα διαρκές stress με το δίλημμα εάν θα πρέπει ή όχι να παραστεί στο συνέδριο. Το γεγονός αυτό πιθανόν να συνδέεται με την καρδιακή ανακοπή που υπέστη 4 ημέρες προ του συνεδρίου. Στη σταδιοδρομία μου, ουδέποτε αντιμετώπισα έναν άλλο άρρωστο με ανάλογα προβλήματα».

Από τη Χίο στην Αθήνα και στη φυγή στις ΗΠΑ

Ο Ανδρέας Παπανδρέου γεννήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1919 και ήταν γιος του «Γέρου της Δημοκρατίας» Γεωργίου Παπανδρέου και της Σοφίας Μινέικο. Μεγάλωσε στην Αθήνα και φοίτησε στο Κολλέγιο Αθηνών. Μόλις σε ηλικία 15 ετών δημιούργησε το Μαρξιστικό περιοδικό «Ξεκίνημα» και δημοσίευσε  πολλά κείμενα για τον Σοσιαλισμό. Το υπουργείο Παιδείας, ύστερα από παρέμβαση της δεξιάς εφημερίδας «Εστίας», διέταξε ανακρίσεις και οι μαθητές που είχαν παρεκτραπεί, τιμωρήθηκαν με κακή διαγωγή στο ενδεικτικό τους.

Το 1937 εισήλθε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ωστόσο το 1939 και συγκεκριμένα μετά τη σύλληψή του από το καθεστώς Μεταξά, αναχώρησε για τις ΗΠΑ, όπου συνέχισε τις σπουδές του. Το 1937 συμμετείχε σε ομάδα δεκατριών νεαρών τροτσκιστών κομμουνιστών -με πολιτικές αναφορές στην ομάδα «Προλετάριος»-, μεταξύ των οποίων συγκαταλεγόταν και ο φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης. Τα μέλη της «ομάδας των δεκατριών», συνελήφθησαν από την αστυνομία, εξαναγκάστηκαν σε υπογραφή δήλωσης μετανοίας και αποκήρυξης του κομμουνισμού και τελικά αφέθηκαν ελεύθεροι. Τον Ανδρέα Παπανδρέου ανέκρινε προσωπικά ο Κωνσταντίνος Μανιαδάκης, υφυπουργός Δημοσίας Ασφαλείας. Χρόνια αργότερα, το 1964, ως βουλευτής της ΕΡΕ ο Μανιαδάκης χρησιμοποίησε τη «δήλωση μετανοίας» για να επιτεθεί πολιτικά στον Ανδρέα Παπανδρέου.

Υπηρέτησε εθελοντής σε σημαντική θέση στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, ως εξεταστής μοντέλων για τον κατάλληλο χρόνο επισκευής πολεμικών πλοίων. Το 1943 έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στα Οικονομικά και τη Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, όπου και διορίστηκε ως αναπληρωτής καθηγητής (associate professor). Το 1944, ο μόλις 25 ετών Ανδρέας Παπανδρέου είναι ένα από τα πέντε μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας στη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς —που σχεδίασε ολόκληρη την αρχιτεκτονική της παγκόσμιας οικονομίας ως τις πετρελαϊκές κρίσεις του '70— της οποίας ηγείται ο κορυφαίος Έλληνας οικονομολόγος Κυριάκος Βαρβαρέσος.[14] Το 1947 διορίστηκε επίκουρος και στη συνέχεια τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Μινεσότα] και του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ (Berkeley) της Καλιφόρνια, όπου και διετέλεσε πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης από το 1956 ως το 1959.

Επέστρεψε οικογενειακώς στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ στις 16 Ιανουαρίου του 1961 και έπειτα από πρόταση του τότε Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή ανέλαβε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και Επιστημονικός Διευθυντής του νεοσύστατου Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), καθώς και Σύμβουλος της Τράπεζας της Ελλάδος. Για πρώτη φορά εκλέχθηκε βουλευτής με την Ένωση Κέντρου το 1964. Μετείχε στην κυβέρνηση του πατέρα του ως υπουργός Προεδρίας και αργότερα ως αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού. Την περίοδο της «Αποστασίας» κατάφερε να κερδίσει την συμπάθεια των πρώην ΕΑΜιτών και ΕΛΑΣιτών, των οποίων την εμπιστοσύνη δεν έχασε ποτέ. Παράλληλα η ηγεσία της Αριστεράς τον έβλεπε βέβαια καχύποπτα, όπως και ο ίδιος άλλωστε.

Στις 21 Απριλίου όταν εκδηλώθηκε η χούντα των Συνταγματαρχών ήταν από τους πρώτους που συνελήφθησαν. Ωστόσο αφέθηκε ελεύθερος μετά από  παρέμβαση διανοούμενων και πολιτικών στον πρόεδρο των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον. Στις αρχές του 1968 έφυγε από την Ελλάδα και πήγε στην Στοκχόλμη, όπου ίδρυσε το ΠΑΚ (Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα), που έδρασε αντιδικτατορικά στο εξωτερικό, με πολλά από τα στελέχη να τον ακολουθούν στη συνέχεια στην ίδρυση του ΠΑΣΟΚ.

Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974, ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ (Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα). Στις 17 Νοεμβρίου, οδήγησε το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές, λαμβάνοντας 13,58% και 12 έδρες στη Βουλή. Στην πολιτική του θα ξεκινήσει να επικρατεί η αντιαμερικανική και αντιΝΑΤΟϊκή χροιά. Το 1977, το ΠΑΣΟΚ θα γίνει αξιωματική αντιπολίτευση λαμβάνοντας ποσοστό 25,34% και 93 βουλευτές. Το ΠΑΣΟΚ κατάφερε τελικά να έρθει στην εξουσία το 1981, την «ώρα της αλλαγής», όπως είχε ονομαστεί, λαμβάνοντας ποσοστό που άγγιξε το 48,1%.

Η έννοια της «Αλλαγής», βρισκόταν στο γεγονός πως ύστερα από μια μακρά περίοδο δεξιάς κυβέρνησης, την εξουσία πήρε ένα κόμμα που διέπεται από τις αρχές του Σοσιαλισμού. Η προεκλογική εκστρατεία του Α. Παπανδρέου στηρίχτηκε σε συνθήματα όπως «Εδώ και τώρα αλλαγή» και «Η Ελλάδα στους Έλληνες», ενώ ο ίδιος καλλιέργησε το προφίλ του πολιτικού που βρισκόταν σε άμεση επαφή και επικοινωνία με τα λαϊκά στρώματα• συνήθως προσφωνούνταν, από φίλους και αντίπαλους, με το μικρό του όνομα, «Ανδρέας».

Το 1985 το ΠΑΣΟΚ κέρδισε και πάλι τις εκλογές. Όμως 3 χρόνια αργότερα θα ξεσπάσει το σκάνδαλο Κοσκωτά, στο οποίο κατηγορήθηκαν για ενεργή συμμετοχή στελέχη της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανόμενου και του Ανδρέα Παπανδρέου. Στις εκλογές του 1989 ηττήθηκε, αλλά το ΠΑΣΟΚ θα επιστρέψει στην εξουσία το 1993. Απαλλαγμένος από τις κατηγορίες του σκανδάλου Κοσκωτά, επέστρεψε θριαμβευτής και έλαβε 47%.

Οι γυναίκες της ζωής του

Ο Ανδρέας Παπανδρέου παντρεύτηκε τρεις φορές. Με τη Χριστίνα Ρασσιά, την Μαργαρίτα Τσαντ και την Δήμητρα Λιάνη. Ο γάμος τους στις ΗΠΑ διήρκεσε από το 1941 έως το 1951 και διαλύθηκε όταν ο Ανδρέας αποφάσισε να μετατρέψει σε νόμιμη την παράνομη σχέση του με την Αμερικανίδα Μαργαρίτα, την οποία είχε γνωρίσει το 1948. Μαζί της απέκτησε τέσσερα παιδιά, τον Γιώργο (πρωθυπουργός της Ελλάδος από το 2009 με το ΠΑΣΟΚ), τη Σοφία, τον Νίκο και τον Αντρίκο.

Το 1985 γνώρισε την αεροσυνοδό του πρωθυπουργικού αεροσκάφους Δήμητρα Λιάνη με την οποία διατηρούσε σχέση από τον Ιούλιο του 1986, όπως αναφέρουν δημοσιεύματα της εποχής. Η σχέση τους έγινε ευρέως γνωστή όταν το 1988, ο Ανδρέας Παπανδρέου νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο Χέρφιλντ του Λονδίνου και η Δήμητρα Λιάνη ήταν μαζί του και του συμπαραστάθηκε, φροντίζοντάς τον καθ’ όλη αυτή την περίοδο. Παντρεύτηκαν τον Ιούλιο του 1989, αφού χώρισε από την Μαργαρίτα Τσαντ και έμειναν μαζί μέχρι το τέλος της ζωής του.