Σε έναν κόσµο αλλεπάλληλων κρίσεων καλούνται να επιβιώσουν οι νέοι, προσπαθώντας να χτίσουν τις κατάλληλες άµυνες αυτοπροστασίας, µε πολλές εξ αυτών να οικοδοµούνται µέσα στα social media. Πρόκειται, κυρίως, για άτοµα της Generation Z -που γεννήθηκαν µεταξύ του 1997 και του 2012-, αλλά και για τους Millennials -που γεννήθηκαν µεταξύ του 1981 και του 1996-, οι οποίοι έχουν έρθει αντιµέτωποι µε την οικονοµική, την υγειονοµική, την ενεργειακή κρίση, καθώς και µε διαδοχικές πολεµικές συγκρούσεις.

Διαβάστε: Τα μυστικά emoji της Gen Ζ: Τι συμβολίζουν η καρέκλα, το μαραμένο τριαντάφυλλο και το κρανίο

Τι κρύβεται πίσω απο την "σάτιρα" των meme της Gen-Z στα Social Media

Και τώρα που το ενδεχόµενο ενός Γ’ Παγκόσµιου Πολέµου φαντάζει αρκετά πιθανό, πολλοί νέοι «αστειεύονται» µέσω βίντεο που αναρτούν στο ∆ιαδίκτυο, εκφράζοντας την αβεβαιότητα και το άγχος τους µέσα από φαινοµενικά χιουµοριστικά ερωτήµατα: «Γιατί κάθοµαι και διαβάζω για την εξεταστική, αφού θα ξεκινήσει ο Γ’ Παγκόσµιος Πόλεµος;», «Γιατί να κανονίσω διακοπές, αφού θα καταστραφεί ο κόσµος;». Ανάλογα memes είχαν εφεύρει και κατά την περίοδο του κορονοϊού και της καραντίνας. «Μόλις έκανα το εµβόλιο και νιώθω σαν να έχω VIP pass για την κοινωνία», «Οταν έχεις υπαρξιακή κρίση, αλλά δεν µπορείς να πας ούτε βόλτα».

Πίσω από αυτές τις φράσεις, που στο πρώτο άκουσµα προκαλούν γέλιο, κρύβεται µια βαθύτερη προσπάθεια κατανόησης και επιβίωσης µέσα σε συνθήκες αστάθειας. Ετσι, τα memes, αντί να είναι απλώς αστεία, µετατρέπονται σε ψηφιακά ηχεία κοινής αγωνίας. Αποτελούν έναν άτυπο κώδικα επικοινωνίας µεταξύ των νέων, µέσα από τον οποίο εκφράζουν φόβο, ειρωνεία, ακόµα και µαταιότητα - µε τρόπο που δεν απαιτεί εξηγήσεις. Είναι ένα ψηφιακό «µαζί» απέναντι στην παγκόσµια αβεβαιότητα.


Ένας διαφορετικός τρόπος άμυνας - Τι αναφέρει ο ψυχολόγος ∆ηµήτρης Παπαδηµητριάδης



Σύµφωνα µε τον ∆ηµήτρη Παπαδηµητριάδη, MD, MSc - ψυχίατρο, ψυχοθεραπευτή, «πίσω από τον φαινοµενικό κυνισµό της σάτιρας των εφήβων και των νέων για γεγονότα µεγάλης σοβαρότητας, όπως οι πόλεµοι, οι φυσικές καταστροφές και τα κοινωνικά δράµατα, κρύβονται ψυχικοί µηχανισµοί που αφορούν στον πυρήνα της ψυχικής ανθεκτικότητας, αλλά και η αδυναµία του σύγχρονου ανθρώπου να αντέξει την ωµή πραγµατικότητα. Οταν ένας νέος αστειεύεται µε έναν πόλεµο ή µια καταστροφή, εκδηλώνει µια άµυνα που την αναγνωρίζουµε στην επιστήµη µας ως “χιουµοριστική απόσπαση”. Το χιούµορ µετατρέπει τον φόβο, την αγωνία και το αίσθηµα ανηµποριάς απέναντι σε ζητήµατα που µας ξεπερνούν σε κάτι περισσότερο διαχειρίσιµο. ∆εν επιτρέπει στον εαυτό του να βυθίζεται στο τραύµα ή στον πανικό, αλλά “παίρνει µια απόσταση”. Η επιστηµονική έρευνα δείχνει ότι το χιούµορ σε καταστάσεις ακραίας πίεσης δρα συχνά ως ασπίδα απέναντι στο στρες, ελαττώνει τα επίπεδα άγχους και βοηθάει τον άνθρωπο να διατηρήσει την ψυχική του ισορροπία. Πολλές φορές, αυτή η πρακτική δεν είναι τίποτε άλλο παρά µια απελπισµένη κραυγή για επαφή µε τους άλλους».


Η αβεβαιότητα και η κατάθλιψη που κρύβεται πίσω από το "χιούμορ" της νεολαίας

Ωστόσο, αυτού του είδους το χιούµορ και τα memes που ανταλλάσσουν µεταξύ τους οι νέοι λειτουργούν µόνο προστατευτικά ή µπορεί να αποβούν επικίνδυνα για την ψυχική τους υγεία; «Τα memes δεν λειτουργούν µόνο ως µηχανισµός άµυνας, αλλά κυρίως ως προσκλητήριο προς µια κοινότητα ανθρώπων που µοιράζονται την ίδια αµηχανία και το ίδιο αίσθηµα ανεπάρκειας απέναντι στο µέγεθος των προβληµάτων. Τα κοινωνικά δίκτυα ενισχύουν αυτή τη διάδραση. Ο καθένας σχολιάζει, γελάει, γίνεται µέρος µιας ευρύτερης συλλογικότητας που παλεύει να διαχειριστεί το άγχος µε τον µόνο τρόπο που της αποµένει: το γέλιο. Οµως, η διαχωριστική γραµµή ανάµεσα στο προστατευτικό χιούµορ και την παραίτηση ή ακόµα και στην τοξικότητα παραµένει λεπτή. Το χιούµορ µπορεί να λειτουργήσει ως βαλβίδα εκτόνωσης, αλλά, αν καταλήξει σε µόνιµη ειρωνεία ή απαξίωση, τότε χάνεται η επαφή µε τη συναισθηµατική πραγµατικότητα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν µιλάµε πλέον για µηχανισµό άµυνας, αλλά για φυγή και αποξένωση από το βίωµα - µια ψυχική “αναισθητοποίηση”. Η παρατεταµένη χρήση σαρκασµού και ειρωνείας ως βασικών µέσων επικοινωνίας µε τον κόσµο µπορεί να ενισχύσει την παραίτηση, αλλά και το αίσθηµα µαταιότητας», επισηµαίνει ο κ. Παπαδηµητρίου, υπογραµµίζοντας πως «η γενικότερη αίσθηση αβεβαιότητας που κυριαρχεί στη νέα γενιά καθιστά αυτή τη στάση ζωής σχεδόν µονόδροµο».

«Oταν όλα µοιάζουν ρευστά, όταν οι παραδοσιακές σταθερές δεν προσφέρουν ασφάλεια, ο έφηβος ή ο νεαρός ενήλικας αναζητά µια αίσθηση ελέγχου ή καταφεύγει στην αποστασιοποίηση. Αυτή η έλλειψη νοήµατος και η διαρκής αβεβαιότητα για το µέλλον καταγράφονται συστηµατικά στην επιστηµονική βιβλιογραφία ως παράγοντες που ωθούν τη νέα γενιά σε εναλλακτικούς τρόπους επεξεργασίας του τραύµατος. Σε αυτό το πλαίσιο, τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης ενισχύουν τον πειρασµό για “γρήγορη” και επιφανειακή διαχείριση των συναισθηµάτων, ενώ η ταχύτητα, η µαζικότητα και ο άκρατος σχολιασµός δεν αφήνουν χώρο για ουσιαστική επεξεργασία του τραύµατος. Το meme µπορεί να γίνει ένα “προσωπείο” που κρύβει από κάτω του δυσφορία, φόβο, ακόµα και κατάθλιψη.


Πολλές φορές, αυτή η πρακτική δεν είναι τίποτε άλλο παρά µια απελπισµένη κραυγή για επαφή µε τους άλλους

Πρέπει να μιλήσει

«Αν ένας νέος σήµερα νιώθει απογοήτευση, θυµό ή µαταίωση, καλό είναι να µη φοβηθεί να παραδεχτεί και να αποδεχτεί αυτά τα συναισθήµατα. Μολονότι η κοινωνία τον σπρώχνει να τα εξορκίσει, η αληθινή δύναµη βρίσκεται στο να µπορεί να µιλήσει γι’ αυτά, να τα µοιραστεί και να τα επεξεργαστεί ουσιαστικά, µε φίλους, µε ενήλικες που εµπιστεύεται ή και µε έναν ειδικό της ψυχικής υγείας, όταν χρειάζεται. Το χιούµορ είναι χρήσιµο εργαλείο, αλλά δεν υποκαθιστά την ανθρώπινη ανάγκη για αυθεντική σύνδεση και κατανόηση του εαυτού», καταλήγει ο κ. Παπαδηµητρίου


Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά