Τα αιμοπετάλια ή θρομβοκύτταρα, (τα μικρότερα απύρηνα κύτταρα του αίματος) παράγονται στο μυελό των οστών από τα μεγακαρυοκύτταρα, με μια μέση διάρκεια ζωής 8-10 ημέρες.

Συμμετέχουν στην αιμόσταση, την αθηροθρόμβωση, τη φλεγμονή, τη βιολογία των αγγείων, τη μετάσταση καρκινικών κυττάρων και την ανοσία.

Βλάβη ή κάκωση του ενδοθηλίου (η εσωτερική επένδυση των αγγείων), αποκαλύπτει το ενδοθήλιο όπου προσκολλώνται τα αιμοπετάλια μέσω του παράγοντος Von Willebrand (vWF). Η σύνδεση των αιμοπεταλίων μεταξύ τους γίνεται με γέφυρα το ινωδογόνο.

Επακολουθεί ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων, απελευθέρωση ενδοκυτταρικών κοκκίων, συγκόλληση και τελικά ενεργοποίηση του καταρράκτου της πήξεως.

Ποια είναι η παθοφυσιολογία των αιμοπεταλίων;

«Οι διαταραχές των αιμοπεταλίων είναι είτε ποσοτικές είτε λειτουργικές. Η αύξηση > 450.000/μL ονομάζεται θρομβοκυττάρωση και η ελάττωση < 150.000/μL θρομβοπενία.

Η δυσλειτουργία με υποενεργή αιμοπετάλια (θρομβασθένεια) μπορεί να επισυμβαίνει σε θρομβοκυτταραιμίες π.χ μυελοϋπερπλαστικά, σε θρομβοπενίες π.χ μυελοδυσπλαστικά, αλλά και με φυσιολογικό αριθμό αιμοπεταλίων π.χ πολλαπλούν μυέλωμα, μακροσφαιριναιμία Waldenstrom. Η θρομβασθένεια προκαλεί αιμορραγική διάθεση.

Τα υπερενεργή αιμοπετάλια προκαλούν θρόμβωση και αθηρογένεση (βιολογική γήρανση). Καρδιαγγειακά νοσήματα, φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, ρευματοειδής αρθρίτις, Alzheimer, μυελοϋπερπλαστικά νεοπλάσματα, σακχαρώδης διαβήτης, κάπνισμα, COVID-19, συνοδεύονται από υπερενεργή αιμοπετάλια», εξηγεί ο κ. Νικόλαος Ι. Αναγνωστόπουλος, Αιματολόγος, Διευθυντής Β’ Αιματολογικής Κλινικής Metropolitan General.

Ειδικότερα στην COVID-19, η υποξία προκαλεί υπερδιέγερση των αιμοπεταλίων, αλληλαντίδραση και συγκόλληση με τα μονοκύτταρα του αίματος και τέλος υπερπηκτικότητα με κατανάλωση των αιμοπεταλίων (θρομβοπενία) και αύξηση των
 D-Dimers. Οι δύο αυτές μεταβολές είναι δυσμενείς παράγοντες επιβίωσης.

Σε βαρεία νόσηση COVID-19, υπάρχουν διάσπαρτοι φλεγμονώδεις μικρόθρομβοι σε όλο το αγγειακό δίκτυο περιλαμβανομένων των πνευμόνων. Δεν απεικονίζονται στην αξονική τομογραφία. Ασθενείς που ελάμβαναν ασπιρίνη είχαν μειωμένο κίνδυνο θνητότητας (Βρετανία).

Υπάρχει σχέση των ενεργοποιημένων αιμοπεταλίων με τις σπάνιες, αλλά επικίνδυνες θρομβώσεις VITT (Vaccine Induced Thrombocytopenia) που συνδέονται σε εμβόλια για την COVID-19 με βάση αδενοϊούς (όχι mRNA) και πώς τεκμηριώνεται;

Στο VITT υπάρχουν πολλαπλές θρομβώσεις, σε ασυνήθεις θέσεις (εγκεφαλικές,
 οφθαλμικές, σπλαχνικές φλέβες), 5-48 ημέρες μετά το εμβόλιο, θρομβοπενία, μεγάλη αύξηση D-Dimers και θετικά αντισώματα έναντι του αιμοπεταλιακού παράγοντα 4/PF4 (Διαγνωστικός Δείκτης), ο οποίος απελευθερώνεται από τα ενεργοποιημένα αιμοπετάλια.

Γιατί και πώς γίνονται οι ανοσοθρομβώσεις στις ασυνήθεις θέσεις;

Η τρέχουσα ερμηνεία είναι ότι, το φλεβικό δίκτυο εδώ παροχετεύει αίμα από περιοχές (Ρινοφάρυγγας, Έντερο) με πλούσιο μικροβίωμα, (τρισεκατομύρια βακτήρια, μύκητες, ιοί), το οποίο συμμετέχει στη φλεγμονή, στη διέγερση και εκπαίδευση του ανοσοποιητικού.

Τα αυτοαντισώματα (ανοσοσυμπλέγματα) δημιουργούνται από ηλεκτροχημική αντίδραση: PF4 + θετικά φορτισμένα μόρια-κυτταρικού τοιχώματος μικροβίων + DNA αδενοϊού (αρνητικά φορτισμένο).

Πόσα είδη θρομβασθένειας υπάρχουν;

Υπάρχουν τα κληρονομικά (πολύ σπάνια) και τα επίκτητα (συχνά).

Στα επίκτητα αίτια περιλαμβάνονται:

  1. Καρδιοαναπνευστικό bypass, νεφροπάθειες, ηπατοπάθειες, αιματολογικά νοσήματα (π.χ Μυελοϋπερπλαστικά, Μυελοδυσπλαστικά, Δυσπρωτεϊναίμιες), σακχαρώδης διαβήτης, εγκυμοσύνη, αυτοάνοσα π.χ συστηματικός ερυθηματώδης λύκος.
  2. Η θεραπευτική ή προληπτική χρήση αντιαιμοπεταλιακών φαρμάκων (χαμηλή δόση ασπιρίνης, Clopidogrel, Prasugrel, Ticagrelor) σε οξέα ισχαιμικά συμβάντα και σε καρδιαγγειακά νοσήματα. Στον σακχαρώδη διαβήτη, θρομβοπροφύλαξη ασκεί μόνον η επίτευξη ευγλυκαιμίας (η ασπιρίνη όχι). Η ασπιρίνη σε τακτική, χρόνια χρήση ελαττώνει την ανάπτυξη αδενωμάτων του παχέος εντέρου και τον καρκίνο του παχέος εντέρου κατά 22%. Τα μη-στερινοειδή αντιφλεγμονώδη και οι ανασταλτές διαύλων ασβεστίου (αντιϋπερτασικά, αντιαρρυθμικά) κατέχουν αντιαιμοπεταλιακή δράση, χωρίς όμως θεραπευτικό αποτέλεσμα στην πρόληψη ισχαιμικών καρδιαγγειακών συμβαμάτων.
  3. Μετά από κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών και ποτών.

«Η μεσογειακή δίαιτα, η φυτοφαγία, η κατανάλωση τροφών με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, συνδυάζονται με μειωμένα καρδιαγγειακά συμβάματα. Στην ευεργετική τους δράση στο οξειδωτικό στρες, στην οξείδωση των LDL, στην γλυκοζυλίωση των πρωτεϊνών, στην ινωδόλυση προστίθεται και η ελάττωση ενεργοποίησης και συγκόλλησης των αιμοπεταλίων.

Άλλες τροφές που μειώνουν την διέγερση και συγκόλληση των αιμοπεταλίων είναι:
 καφές, κακάο, μαύρη σοκολάτα, κουρκουμάς, κρόκος, κρασί (κόκκινο και λευκό), τομάτα, ακτινίδια, κρεμμύδια (πλούσια σε Quercetin), ω3-πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, Berries.

Ενώ, ποτά που περιέχουν κινίνη (Tonic water, Gin Tonic, Bitter lemon) συνδέονται με ανοσοθρομβοπενία», αναφέρει ο ιατρός.

Πώς εκτιμάται η λειτουργικότητα των αιμοπεταλίων;

  1. Γενική αίματος και μικροσκοπική εξέταση για την εκτίμηση αριθμού και μορφολογίας.
  2. Μέθοδος συγκόλλησης/συσσώρευσης των αιμοπεταλίων με την προσθήκη αγωνιστών συγκόλλησης (κολλαγόνο, επινεφρίνη, θρομβίνη, αραχιδονικό οξύ, ADP), θεωρείται ο «Χρυσούς Κανών» ελέγχου της λειτουργικότητας των αιμοπεταλίων.
  3. Μέθοδος με αυτόματο λειτουργικό αναλυτή (PFA-100).
  4. Νεότερες τεχνολογίες:
     – Μέθοδος Κυτταρομετρίας Ροής: Μετρά τους δείκτες ενεργοποίησης αιμοπεταλίων-λευκοκυττάρων.
     – Θρομβοελαστογραφία: Εξετάζει σε ολικό αίμα ταυτόχρονα, την λειτουργικότητα των αιμοπεταλίων και το σύστημα πήξεως-ινωδόλυσης, εκτιμώντας πολλαπλές παραμέτρους στο δυναμικό σχηματισμό θρόμβου.

Γιατί χρησιμοποιούνται τα αιμοπετάλια στην αναγεννητική ιατρική;

Η υψηλή περιεκτικότητα αυξητικών παραγόντων στα α-κοκκία του κυτταροπλάσματος, συμβάλλει στην αναγέννηση, επιδιόρθωση και επούλωση των ιστών. Το πλάσμα εμπλουτισμένο με αιμοπετάλια (PRP, Platelet Rich Plasma) αποδεδειγμένα περιλαμβάνεται στις βιολογικές θεραπείες σε κακώσεις τενόντων και μυών. Η χρήση του επεκτείνεται συνεχώς (Δερματολογία, Οδοντιατρική, κ.ά).

Πότε χρειάζεται προφυλακτική μετάγγιση Αιμοπεταλίων;

«Σε απύρετους ασθενείς όταν είναι < 10.000/μL, ενώ σε νευροχειρουργικές και οφθαλμολογικές επεμβάσεις απαιτείται αριθμός > 100.000/μL», καταλήγει ο κ. Αναγνωστόπουλος.