Όταν ο Μάνος Χατζιδάκις εγκατέλειπε τον μάταιο τούτο κόσμο στην Αθήνα, ο χρόνος ήταν σταθμευμένος στις 15 Ιουνίου του 1994…Είχε δει το πρώτο φως της ζωής στην Ξάνθη 69 έτη νωρίτερα… Στις 23 Οκτωβρίου του 1925… Ζυγός, μα και Σκορπιός, όπως είχε γράψει ο ίδιος…

Ερωτηθείς το 1983 από τον 19χρονο τότε φοιτητή-«δημοσιογράφο» Γιώργο Γκισόν «Πώς θα θέλατε να μείνει το όνομά σας;», απαντούσε:

«Να μη μείνει καθόλου. Δηλαδή, όταν φύγω εγώ, δεν με ενδιαφέρει καθόλου αν με ξέρει ο γιος σας. Αν πρόκειται να ξέρουν το όνομά μου, ας το ξέρουν όπως νομίζουν αυτοί. Δεν με απασχολεί το θέμα πώς θα με ξέρουν οι άλλοι. Όλο το ενδιαφέρον μου είναι πώς με ξέρουν οι δικοί μου άνθρωποι. Και επειδή κάθε ημέρα γίνομαι καινούργιος, πρέπει να με μαθαίνουν από την αρχή οι δικοί μου άνθρωποι. Οι άλλοι ας ξέρουν ό,τι θέλουν».

Ακριβώς είκοσι πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του και παρά τις όποιες προσπάθειες «οικειοποίησής» του από διάφορες… παρατάξεις – πολιτικές, αλλά και καλλιτεχνικές- παραμένει «αταξινόμητος» σε όλα… Με αφορμή την επέτειο, θα επιχειρήσω να προσεγγίσουμε – κατά το δυνατόν- αυτή την πολλαπλώς σημαίνουσα προσωπικότητα χρησιμοποιώντας ως βασική πρώτη λόγια δικά του… Κατά τα λοιπά είναι βέβαιο πως αυτές τις μέρες, η πλειοψηφία των Μίντια θα κατακλειστεί από αφιερώματα για εκείνον και τσιτάτα του τύπου «Ο Μεγάλος ερωτικός» ή «Ο Μεγάλος Αναρχικός». Θα ξανακουστούν τραγούδια του , κάποια «πόσο μας λείπει» και ύστερα θα επανέλθει (πάλι) η σιωπή. Γιατί υπήρξε και παραμένει επικίνδυνος…

ΠΕΡΙ ΧΟΥΝΤΑΣ, «ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ» ΚΑΙ ΕΑΜ

Έφυγε από την Ελλάδα λίγο προτού ξεσπάσει το πραξικόπημα των συνταγματαρχών και επέστρεψε περίπου ενάμισι χρόνο προτού πέσει η χούντα… Φέρεται δηλώσας: «Δεν ήλθα πιο νωρίς στην Ελλάδα για φορολογικούς λόγους. Έφυγα πριν από την 21η Απριλίου 1967 και έμεινα έξω για τους λόγους που σας είπα. Και ποτέ δεν φώναξα πως «θα έλθω κι ας με συλλάβουν...» , απαντώντας σε σχετική ερώτηση είπε : «Δεν μ' ενδιαφέρει ούτε ο Παπαδόπουλος, ούτε κανείς άλλος, φτάνει να είμαι τίμιος με τον εαυτό μου... Δεν υπερασπίζομαι την σημερινή κατάσταση, αλλά εγώ τουλάχιστον σ' αυτόν τον τόπο κυκλοφορώ και μιλώ ελεύθερα"

Τον Οκτώβριο του 1973,ένα μήνα δηλαδή πριν από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και σχεδόν ένα χρόνο αφότου είχε επιστρέψει στην Αθήνα από την Νέα Υόρκη, ο Μάνος Χατζιδάκις δίνει μία μεγάλη συνέντευξη στον δημοσιογράφο Κώστα Ρεσβάνη, για λογαριασμό του περιοδικού «Ο Ταχυδρόμος». (Και) σε αυτήν , δεν διστάζει να πάει κόντρα στο ρεύμα, χαρακτηρίζοντας μάλιστα τους τότε φοιτητές «προετοιμασμένους ήρωες» και «μελλοντικούς δυνάστες». Ιδού κάποιες από τις ερωταπαντήσεις:

-Μετράω φωνές νέων ανθρώπων, κύριε Χατζιδάκι. Από τ' αμφιθέατρα, έως τα εργοστάσια...

«Κι' εγώ νέος είμαι. Και μάλιστα πιο νέος από τους νέους που πιστεύουν σαν βλάκες ότι πονάνε για τα κοινά. Φασαρία μόνο κάνουν...

-Οι νέοι βάζουν το κεφάλι τους στην φωτιά και το ξέρετε. Γιατί το παραβλέπετε;

«Ας κάνουν ό,τι θέλουν. Πάρτε το είδηση, εμένα δεν με αγγίζει ο μύθος της «νέας γενιάς». Και στο τέλος, να σας πω κάτι; Εγώ δεν απευθύνομαι σε «γενιές». Γράφω μουσική και μ' αυτήν μιλάω σε ανθρώπους που έχουν ευαισθησία. Τον μύθο της νέας γενιάς τον έκαναν παράθυρο για να μπουν μέσα της αυτοί που θέλουν να την εκμεταλλευθούν... Υπάρχουν, αγαπητέ μου, σ' αυτή την νέα γενιά και παιδιά ευαίσθητα. Αλλά αυτά ακριβώς δεν έχουν τα χαρακτηριστικά της γενιάς τους! Κι εγώ σαν νέος υπήρξα ανήσυχος, όχι, όμως, βλαξ... Θωρακίζονται πίσω από την ετικέτα «νέα γενιά», συσσωρεύουν άχρηστες γνώσεις, μια που η πληροφόρηση είναι εύκολη σήμερα και ενώ στην ηλικία είναι νέοι, έχουν ήδη προσχωρήσει στην παλαιά γενιά. Δεν θα είμαι αρεστός μ' αυτά που λέω. Έχω, όμως, παράδειγμα τον εαυτό μου, που σαν νέος βρήκε την ομορφιά σε ανθρώπους πιο ηλικιωμένους. Πλησίασα τον Σεφέρη, τον Γκίκα, τον Πικιώνη, τον Τσαρούχη, τον Ελύτη, τον Γκάτσο, τον Μόραλη. Όλοι αυτοί, φίλοι μου και δάσκαλοι, με δίδαξαν να μην κολακεύω ούτε γενιές, ούτε ανθρώπους...»

-Ανάμεσα σ' αυτό τον «λαό», κύριε Χατζιδάκι, υπάρχουν άνθρωποι που δάκρυσαν ακούγοντας τα τραγουδάκια σας...

« Έπρεπε να πάνε στον γιατρό, στον οφθαλμίατρο ειδικότερα. Κάτι θα είχαν τα μάτια τους...»

- Δακρύζουν ακόμη, ίσως, κι' ας μην το δεχόσαστε...

«Να πάνε στον γιατρό. Εγώ, πάντως, υπήρξα πριν από τα τραγουδάκια μου και υπάρχω μετά από αυτά.»

Αποκαλυπτική και πολυσήμαντη είναι η παρακάτω συνομιλία που είχε με την αείμνηστη δημοσιογράφο και ραδιοφωνική παραγωγό Μαρία Ρεζάν, χρόνια αργότερα. Το 1984:

-Οι άνθρωποι σας θεωρούνε -έτσι βάζουνε οι άνθρωποι ετικέτες- δεξιό. Σήμερα για εσάς τι σημαίνει δεξιός, αριστερός, κεντρώος; Πέστε μου τι σημαίνει;

«Κοιτάχτε, αν εννοείτε δεξιός την ψυχολογία του χωροφύλακα, δεν την έχω. Είμαι φιλελεύθερος αστός. Η ιδιοσυγκρασία μου, η παιδεία μου… έχω πάρει μέρος στην αντίσταση, στο ΕΑΜ…»

-Είναι τέλος πάντων αλήθεια, ναι ή όχι, ότι ήσασταν στο ΕΑΜ, γιατί άλλοι λένε…

«Ναι, ήμουνα όπως κάθε νέος άνθρωπος εκείνη την εποχή.

Ήταν μια εποχή που ο καθένας έδινε τη συμμετοχή του στον αγώνα εναντίον των Γερμανών. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Εμείς οι νέοι, νομίζω, είχαμε και μία άλλη… ε… άλλα κίνητρα συγχρόνως. Ήταν η κλασική επανάσταση που κάνει ο νέος στο σπίτι του, αλλά βρίσκαμε μια νομιμοφάνεια για να την κάνουμε. Η αντίσταση ήταν μια νομιμοφανής ανταρσία απέναντι στο σπίτι μας. Το ξενύχτι αποκτούσε νομιμότητα, οι ερωτικές μας ιστορίες αποκτούσαν νομιμότητα, διότι όλα αυτά ήταν συνδεδεμένα με την αντίσταση. Ίσως δεν αρέσει στους ανθρώπους η υπενθύμιση αυτή. Σε όλους τους ανθρώπους αρέσει πάρα πολύ να είναι ηρωικοί. Εγώ πιστεύω πως δεν υπάρχει μόνο ηρωισμός. Υπάρχουν πάρα πολλά κίνητρα σε μία ηρωική πράξη. Πολλές φορές κανένας γίνεται ήρωας γιατί αγαπάει μια κοπέλα και μετά οι άλλοι διστάζουν να το συνδυάσουν με την αγάπη προς την κοπέλα και αφήνουν μονάχα τον ηρωισμό σκέτο. Λοιπόν η Αντίσταση και η επιτυχία του να μαζέψει όλη τη νεότητα στους κόλπους της εκείνη την εποχή, δεν ήταν απλώς συνδεδεμένη με την αντίσταση απέναντι στους Γερμανούς. Ήταν συνδεδεμένη και με την κλασική ανταρσία του νέου απέναντι στο σπίτι του. Και ένας από αυτούς τους νέους ήμουνα κι εγώ…»

*ΔΙΑΒΆΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΤΑ "ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ" που κυκλοφόρησαν την Παρασκευή 14 Ιουνίου και μπορείτε να βρείτε σε όλα τα περίπτερα: Δύο κείμενα- μαρτυρίες περί της συμμετοχής του Χατζιδάκι στο ΕΑΜ. Ένα του Μίκη Θεοδωράκη και ένα του Βασίλη Βασιλικού.