Ανδρέας - Σημίτης: Ο θάνατός του, η...ζωή του
Στις 23 Ιουνίου του 1996 όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου άφηνε την τελευταία του πνοή στο σπίτι της Εκάλης, ο (ήδη) διάδοχός του στην πρωθυπουργία (και λίγο αργότερα στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ), γιόρταζε τα 60α γενέθλιά του (γεννήθηκε στις 23 Ιουνίου του 1936). Είναι κι αυτή μία σύμπτωση, που αποδεικνύει πως η Ιστορία, καμμιά φορά έχει έναν δικό της τρόπο να... σχολιάζει γεγονότα και πρόσωπα. Σαν μια γελοιογραφία χωρίς λόγια. Τις περισσότερες φορές με μία "υποδόρια" αίσθηση του χιούμορ (έστω και στα όρια του... μακάβριου).
Πέραν της διπλής διαδοχής (σε κυβέρνηση και κόμμα) Ανδρέας και Σημίτης υπήρξαν ανέκαθεν -τηρουμένων των αναλογιών- ένα πολιτικά ¨αταίριασο ζευγάρι¨. Από τις αρχές της δεκαετίας του '60, ακόμη. Είναι γνωστό πως οι δυο τους - σχεδόν ποτέ- δεν τα πήγαιναν καλά, αφού -κατά μία έννοια- ο δεύτερος λειτουργούσε συνήθως όπως ο βεζύρης Ιζνογούντ στο παλιό εκείνο κόμικ, που ήθελε πάντιοτρόπως να γίνει "χαλίφης στη θέση του χαλίφη". Μόνο που στη δική του περίπτωση - σε αντίθεση με τον χάρτινο ηρωα- στο τέλος η επιθυμία του έγινε πραγματικότητα. Με την διακυβέρνησή του να συμβάλει (από... άλλο δρόμο) και να επιταχύνει , αυτό που διαφαινόταν ως "μοιραίο" από τα χρόνια του εμβληματικού προκατόχου του,με την πολιτική του αλόγιστου δανεισμού, την διαφθορά και την πελατοκρατία. Την (όχι μόνο οικονομική) χρεωκοπία της χώρας, δηλαδή.
" Όχι, αυτός», φέρεται ειπών ο Ανδρέας Παπανδρέου μέσα στο Ωνάσειο όταν στις 18 Ιανουαρίου του 1996 (τρεις μέρες μετά την έγγραφη δήλωση παραίτησής του), άκουσε πως η Κοινοβουλευτική του Ομάδα αποφάσισε αντικαταστάτης του, ως νέος Πρωθυπουργός της χώρας,να είναι ο Κώστας Σημίτης.
Μπορεί να πρόκειται για αστικό μύθο. Όμως απίθανο δεν μοιάζει , αν διατρέξει κανείς τις κατά καιρούς συγκρούσεις τους , ακόμη και (τις σχετικά πιο... πρόσφατες) την περίοδο που το ΠΑΣΟΚ ήταν στην εξουσία. Από τα προγράμματα λιτότητας στα μέσα δεκαετίας του ´80, μέχρι τις αρχές αυτής του ’90, όπου ο Σημίτης, μαζί με τη Βάσω Παπανδρέου, τον Θεόδωρο Πάγκαλο και τον Παρασκευά Αυγερινό είχαν συγκροτήσει την «ομάδα των 4» που την έμπαινε χοντρά στον Αρχηγό με αποκορύφωμα το γεύμα στο Πεντελικόν το 1994 και τη περίφημη ¨κάθοδο" της Βάσως στην Κεντρική Επιτροπή το 1995 όπου παρέδωσε ένα σημείωμα στον Ανδρέα ζητώντας του το λόγο για να του τα πει "κατά πρόσωπο". O Παπανδρέου διάβασε το χαρτί, είπε ένα “μάλιστα” και μετά έβγαλε την ιστορική ομιλία λέγοντας ότι «το ΠΑΣΟΚ δεν κληρονομείται, ούτε μοιράζεται. Οσοι αναζητούν έναν Ανδρέα Παπανδρέου πρωθυπουργό και πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ υπό περιορισμό, επιτροπεία και κηδεμονία να τον αναζητήσουν αλλού. Εγώ δεν προσφέρομαι». Ο Σημίτης τότε αντέδρασε : «Δεν είμαστε υπάλληλοι. Είμαι συνιδρυτής του ΠΑΣΟΚ», δήλωσε και παραιτήθηκε.
Όλα αυτά κράτησαν λίγο καθώς η ζωή αλλιώς τα είχε προγραμματίσει.
Χρόνια αργότερα, όπως είχε γράψει σε σχετικό ρεπορτάζ η δημοσιογράφος Τίνα Πολίτη, ο Κώστας Σημίτης στη διάρκεια μιας χαλαρής συζήτησης σε παρέα φίλων του, ανέφερε πως οι δυο τους ποτέ δεν μίλησαν "για το θέμα της διαδοχής στο κόμμα", ενώ πάνω στην κουβέντα ρωτήθηκε από κάποιον : "Τις σχέσεις σου με τον Ανδρέα Παπανδρέου, πως θα τις χαρακτήριζες εκ των υστέρων; .Τι ήταν τελικά;. Σχέσεις πάθους;. Μίσους;"
"Ούτε πάθους ούτε μίσους", απάντησε ο Κώστας Σημίτης. "Ηταν σχέσεις που τις διέκρινε η ψυχραιμία. Ημουν πολύ συνδεδεμένος με τον Ανδρέα αλλά η σχέση μας ήταν διαφορετική από αυτή των άλλων. Είχα μαζί του μια πιο πνευματική, πιο πολιτική σχέση που περισσότερο είχε να κάνει με την πολιτική βιολογία και τη διαμόρφωση μιας πολιτικής παρά με την άμεση μάχη. Ηταν σχέση στελέχους με πρόεδρο (...). Ακόμη και στις περιπτώσεις όπου παραιτήθηκα η σχέση μου με τον Ανδρέα παρέμενε φιλική. Η παραίτησή μου σήμαινε διαφορά απόψεων, κάτι που εκείνος σεβόταν όπως και εγώ σεβόμουν το γεγονός ότι όντας αυτός επικεφαλής μπορούσε να καθορίζει την πολιτική και εγώ να μη συμμετέχω στα όργανα. Αλλοι ήταν αυτοί που πίστευαν ότι έκανα συστηματική αντιπολίτευση στον Ανδρέα. Δεν είναι αλήθεια (...).Θυμάμαι στη Γερμανία όταν συνέστησα ότι ο επικεφαλής του ΠΑΚ πρέπει να αποκαλείται «πρόεδρος» και ο επικεφαλής του κόμματος που θα ιδρύσουμε να αποκαλείται «πρόεδρος του κόμματος» και να μη χρησιμοποιείται ο τότε τρέχων χαρακτηρισμός «αρχηγός». Αυτό μπορεί να ήταν κάτι συνηθισμένο στην Ελλάδα αλλά ήταν τελείως ασυνήθιστο στις χώρες όπου κινούμασταν και η προσφώνηση αυτή προκαλούσε ειρωνικά σχόλια παραπέμποντας σε άλλες εποχές. Κάποιοι γύρω από τον Ανδρέα το θεώρησαν αυτό αμφισβήτηση και έγκλημα καθοσιώσεως».
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Αντιγράφω από δημοσίευμα του iefimerida.gr, με ημερομηνία 7/9/2013: "Στην είσοδο της μεγάλης αίθουσας όπου μίλησαν ο Κώστας Σημίτης, ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Βαγγέλης Βενιζέλος στο συμπόσιο του ΠΑΣΟΚ για την επέτειο των 39 ετών από την ίδρυση του είχε στηθεί μια μεγάλη αφίσα-εικόνισμα του Ανδρέα Παπανδρέου, η οποία είχε «ντυθεί» με γυαλί. Ομως όπως γράφει ο Μικροπολιτικός στα ΝΕΑ την ώρα που έμπαινε στην αίθουσα ο Κώστας Σημίτης για να μιλήσει και εξαιτίας της πολυκοσμίας το γυαλί έγινε σκόνη και θρύψαλα..."
Τυχαίο;.
Πέραν της διπλής διαδοχής (σε κυβέρνηση και κόμμα) Ανδρέας και Σημίτης υπήρξαν ανέκαθεν -τηρουμένων των αναλογιών- ένα πολιτικά ¨αταίριασο ζευγάρι¨. Από τις αρχές της δεκαετίας του '60, ακόμη. Είναι γνωστό πως οι δυο τους - σχεδόν ποτέ- δεν τα πήγαιναν καλά, αφού -κατά μία έννοια- ο δεύτερος λειτουργούσε συνήθως όπως ο βεζύρης Ιζνογούντ στο παλιό εκείνο κόμικ, που ήθελε πάντιοτρόπως να γίνει "χαλίφης στη θέση του χαλίφη". Μόνο που στη δική του περίπτωση - σε αντίθεση με τον χάρτινο ηρωα- στο τέλος η επιθυμία του έγινε πραγματικότητα. Με την διακυβέρνησή του να συμβάλει (από... άλλο δρόμο) και να επιταχύνει , αυτό που διαφαινόταν ως "μοιραίο" από τα χρόνια του εμβληματικού προκατόχου του,με την πολιτική του αλόγιστου δανεισμού, την διαφθορά και την πελατοκρατία. Την (όχι μόνο οικονομική) χρεωκοπία της χώρας, δηλαδή.
" Όχι, αυτός», φέρεται ειπών ο Ανδρέας Παπανδρέου μέσα στο Ωνάσειο όταν στις 18 Ιανουαρίου του 1996 (τρεις μέρες μετά την έγγραφη δήλωση παραίτησής του), άκουσε πως η Κοινοβουλευτική του Ομάδα αποφάσισε αντικαταστάτης του, ως νέος Πρωθυπουργός της χώρας,να είναι ο Κώστας Σημίτης.
Μπορεί να πρόκειται για αστικό μύθο. Όμως απίθανο δεν μοιάζει , αν διατρέξει κανείς τις κατά καιρούς συγκρούσεις τους , ακόμη και (τις σχετικά πιο... πρόσφατες) την περίοδο που το ΠΑΣΟΚ ήταν στην εξουσία. Από τα προγράμματα λιτότητας στα μέσα δεκαετίας του ´80, μέχρι τις αρχές αυτής του ’90, όπου ο Σημίτης, μαζί με τη Βάσω Παπανδρέου, τον Θεόδωρο Πάγκαλο και τον Παρασκευά Αυγερινό είχαν συγκροτήσει την «ομάδα των 4» που την έμπαινε χοντρά στον Αρχηγό με αποκορύφωμα το γεύμα στο Πεντελικόν το 1994 και τη περίφημη ¨κάθοδο" της Βάσως στην Κεντρική Επιτροπή το 1995 όπου παρέδωσε ένα σημείωμα στον Ανδρέα ζητώντας του το λόγο για να του τα πει "κατά πρόσωπο". O Παπανδρέου διάβασε το χαρτί, είπε ένα “μάλιστα” και μετά έβγαλε την ιστορική ομιλία λέγοντας ότι «το ΠΑΣΟΚ δεν κληρονομείται, ούτε μοιράζεται. Οσοι αναζητούν έναν Ανδρέα Παπανδρέου πρωθυπουργό και πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ υπό περιορισμό, επιτροπεία και κηδεμονία να τον αναζητήσουν αλλού. Εγώ δεν προσφέρομαι». Ο Σημίτης τότε αντέδρασε : «Δεν είμαστε υπάλληλοι. Είμαι συνιδρυτής του ΠΑΣΟΚ», δήλωσε και παραιτήθηκε.
Όλα αυτά κράτησαν λίγο καθώς η ζωή αλλιώς τα είχε προγραμματίσει.
Χρόνια αργότερα, όπως είχε γράψει σε σχετικό ρεπορτάζ η δημοσιογράφος Τίνα Πολίτη, ο Κώστας Σημίτης στη διάρκεια μιας χαλαρής συζήτησης σε παρέα φίλων του, ανέφερε πως οι δυο τους ποτέ δεν μίλησαν "για το θέμα της διαδοχής στο κόμμα", ενώ πάνω στην κουβέντα ρωτήθηκε από κάποιον : "Τις σχέσεις σου με τον Ανδρέα Παπανδρέου, πως θα τις χαρακτήριζες εκ των υστέρων; .Τι ήταν τελικά;. Σχέσεις πάθους;. Μίσους;"
"Ούτε πάθους ούτε μίσους", απάντησε ο Κώστας Σημίτης. "Ηταν σχέσεις που τις διέκρινε η ψυχραιμία. Ημουν πολύ συνδεδεμένος με τον Ανδρέα αλλά η σχέση μας ήταν διαφορετική από αυτή των άλλων. Είχα μαζί του μια πιο πνευματική, πιο πολιτική σχέση που περισσότερο είχε να κάνει με την πολιτική βιολογία και τη διαμόρφωση μιας πολιτικής παρά με την άμεση μάχη. Ηταν σχέση στελέχους με πρόεδρο (...). Ακόμη και στις περιπτώσεις όπου παραιτήθηκα η σχέση μου με τον Ανδρέα παρέμενε φιλική. Η παραίτησή μου σήμαινε διαφορά απόψεων, κάτι που εκείνος σεβόταν όπως και εγώ σεβόμουν το γεγονός ότι όντας αυτός επικεφαλής μπορούσε να καθορίζει την πολιτική και εγώ να μη συμμετέχω στα όργανα. Αλλοι ήταν αυτοί που πίστευαν ότι έκανα συστηματική αντιπολίτευση στον Ανδρέα. Δεν είναι αλήθεια (...).Θυμάμαι στη Γερμανία όταν συνέστησα ότι ο επικεφαλής του ΠΑΚ πρέπει να αποκαλείται «πρόεδρος» και ο επικεφαλής του κόμματος που θα ιδρύσουμε να αποκαλείται «πρόεδρος του κόμματος» και να μη χρησιμοποιείται ο τότε τρέχων χαρακτηρισμός «αρχηγός». Αυτό μπορεί να ήταν κάτι συνηθισμένο στην Ελλάδα αλλά ήταν τελείως ασυνήθιστο στις χώρες όπου κινούμασταν και η προσφώνηση αυτή προκαλούσε ειρωνικά σχόλια παραπέμποντας σε άλλες εποχές. Κάποιοι γύρω από τον Ανδρέα το θεώρησαν αυτό αμφισβήτηση και έγκλημα καθοσιώσεως».
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Αντιγράφω από δημοσίευμα του iefimerida.gr, με ημερομηνία 7/9/2013: "Στην είσοδο της μεγάλης αίθουσας όπου μίλησαν ο Κώστας Σημίτης, ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Βαγγέλης Βενιζέλος στο συμπόσιο του ΠΑΣΟΚ για την επέτειο των 39 ετών από την ίδρυση του είχε στηθεί μια μεγάλη αφίσα-εικόνισμα του Ανδρέα Παπανδρέου, η οποία είχε «ντυθεί» με γυαλί. Ομως όπως γράφει ο Μικροπολιτικός στα ΝΕΑ την ώρα που έμπαινε στην αίθουσα ο Κώστας Σημίτης για να μιλήσει και εξαιτίας της πολυκοσμίας το γυαλί έγινε σκόνη και θρύψαλα..."
Τυχαίο;.
