Από τη µία έχουμε το δικαίωµα στην ελευθερία της έκφρασης και από την άλλη την υποχρέωση να µην προσβάλλεις, σε καµία περίπτωση, τα πιστεύω και τα ιερά σύµβολα των άλλων
Μεγάλο θόρυβο, και µάλλον δικαιολογηµένα, έχει δηµιουργήσει ο τρόπος προβολής ενός ντοκιµαντέρ-road movie της Ελίνας Ψύκου, που εκτός των άλλων θα συµµετάσχει στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης, στο διαγωνιστικό τµήµα. Το ντοκιµαντέρ παρακολουθεί τις ζωές τριών Ευρωπαίων γυναικών: της Ρόµπιν, που είναι έγκυος αλλά δεν θέλει να γίνει µητέρα, της Κατερίνας, που θέλει να γίνει µητέρα αλλά δεν µπορεί, και της Κικής, που επιθυµεί έναν αξιοπρεπή θάνατο, που δεν της επιτρέπεται. Εµπλέκεται δηλαδή το περιεχόµενο σε τρεις παραµέτρους της αυτοδιάθεσης, όπως την παρουσιάζει η δηµιουργός του. Του δικαιώµατος στην άµβλωση, στην τεχνητή γονιµοποίηση και την ευθανασία. Ο θόρυβος και οι αντιδράσεις που έχουν προκληθεί δεν σχετίζονται µε το περιεχόµενο του ντοκιµαντέρ, αλλά µε τον τρόπο προβολής του. Το µάρκετινγκ που έχει επιλεγεί, δηλαδή.
Συγκεκριµένα, µε µια σειρά από αφίσες που παρουσιάζουν µια έγκυο στον σταυρό του µαρτυρίου, σε ευθεία σύνδεση µε τη σταύρωση του Χριστού, µια Μαντόνα, στην τεχνοτροπία των καθολικών στο ιερό και µια άλλη γυναίκα που ορκίζεται σε δικαστήριο, φορώντας το κάλυµµα κεφαλής της Παρθένου. Η πρώτη από τις τρεις αφίσες είναι πράγµατι σοκαριστική και όλες οι αφίσες είναι εµφανές ότι θέλουν να προσβάλουν, προκειµένου να προβληθεί εµπορικά το συγκεκριµένο ντοκιµαντέρ.
Το ζήτηµα πήρε από την αρχή και πολιτική διάσταση. Βουλευτής του κόµµατος ΝΙΚΗ έφερε το θέµα της διαφήµισης του ντοκιµαντέρ σε δηµόσια συζήτηση στο Κοινοβούλιο µε επίκαιρη ερώτηση προς το υπουργείο Πολιτισµού. Το υπερσυντηρητικό κόµµα αυτό προέβαλε το αίτηµα της επαναφοράς των ποινικών διατάξεων για την κακόβουλη βλασφηµία και την καθύβριση θρησκεύµατος. Ταυτόχρονα, υπογράµµισαν το γεγονός ότι οι αφίσες για το ντοκιµαντέρ προσβάλλουν ιερά πρόσωπα της ορθόδοξης χριστιανικής πίστεως και όλα τα σχετικά. Από τα κόµµατα της αντιπολίτευσης στις προσεγγίσεις αυτές αντέδρασαν δυναµικά οι εκπρόσωποι του ΣΥΡΙΖΑ, µιλώντας για Μεσαίωνα, για αυτόκλητους ιεροεξεταστές, υποστηρίζοντας τη χωρίς όρια καλλιτεχνική και δηµιουργική έκφραση. Η αντιπαράθεση ουσιαστικά, παρά το γεγονός ότι έφθασε πολύ γρήγορα στο Κοινοβούλιο, δεν είναι αµιγώς πολιτική. Ούτε κυρίαρχα θέµα κυβέρνησης, κατά περίπτωση.
Μιλάµε για δύο δικαιώµατα που εκ πρώτης όψεως συγκρούονται µεταξύ τους. Όπως στην προκειµένη αντιδικία των δύο κόµµατων της αντιπολίτευσης. Από τη µία το δικαίωµα στην ελευθερία της έκφρασης και από την άλλη η υποχρέωση να µην προσβάλλεις, σε καµία περίπτωση, τα πιστεύω και τα ιερά σύµβολα των άλλων. Η υποχρέωση η δική σου, το δικαίωµα του άλλου. Κανένα από τα δύο δικαιώµατα δεν είναι νεότευκτο ή νεοπαγές. Συµπεριλαµβάνονται στα θεµελιώδη δικαιώµατα για το δηµοκρατικό πολίτευµα και η ισορροπία τους νοµοθετικά και νοµικά αποτελεί αξίωµα. Για τα δικαιώµατα αυτά έχουν δοθεί σοβαρές µάχες από τον 18ο αιώνα ακόµη, και σήµερα πλέον δεν αµφισβητούνται από κανέναν. Επί της ουσίας πρόκειται για ένα δικαίωµα και όχι για δύο. Η δική σου ελευθερία έκφρασης να µην προσβάλλει τα πιστεύω και τη θεώρηση και την έκφραση του άλλου.
Η συγκρότηση και η ωριµότητα µιας δηµοκρατικής πολιτείας συνίστανται στο να υπηρετείται αυτή η ισορροπία. Γιατί τελικά είναι ζήτηµα νοµικού πλαισίου και όχι ad hoc κυβερνητικών αποφάσεων. Το νοµικό πλαίσιο µιας ευρωπαϊκής δηµοκρατικής χώρας έχει λάβει µόνιµη µέριµνα και προβλέπει διαδικασία προσφυγής για την υπεράσπιση του διττού αυτού δικαιώµατος. Και της ελευθερίας έκφρασης και του σεβασµού των πιστεύω των άλλων. Για παράδειγµα, η οµάδα µάρκετινγκ του συγκεκριµένου ντοκιµαντέρ επέλεξε την εξόφθαλµη προσβολή των χριστιανών, όπου χριστιανοί δεν είναι κάποια περιθωριακή σέχτα στην Ελλάδα, σοκάροντας µε τις αφίσες, για να πετύχει τη συζήτηση και την αντιδικία, προβάλλοντας το ντοκιµαντέρ στο κοινό και τους κριτικούς. Υπάρχουν νοµικά εργαλεία για να διατηρήσουν την ισορροπία των δικαιωµάτων αυτών, αλλά ίσως πρέπει να εξεταστεί το κατά πόσον χρειάζονται συµπλήρωση ως προς τις διαδικασίες τους.
