Διαβάζω στα τουρκικά ΜΜΕ ότι ένας επιχειρηµατικός όµιλος ερεύνησε τα οικονοµικά δεδοµένα και εκτίµησε τη ζηµία που θα υποστεί η Τουρκία. Πρόκειται για µια έκθεση που εκπόνησε και παρουσίασε η Τουρκική Συνοµοσπονδία Επιχειρήσεων. Η TURKONFED εκτιµά το κόστος της συνολικής ζηµίας σε 84,1 δισ. δολάρια. Προσωπικά διαφωνώ, αλλά ας δούµε τι λέει η TURKONFED.

Tο κόστος εκτιµά ότι θα περιλαµβάνει 70,8 δισ. δολάρια από την επισκευή των χιλιάδων κατοικιών. Συν 10,4 δισ. δολάρια από την απώλεια εθνικού εισοδήµατος. Και άλλα 2,9 δισ. δολάρια από απώλεια εργάσιµων ηµερών. Σύνολο 84,1 δισ. δολάρια. ∆ιαφωνώ, λοιπόν, µε την προσέγγιση και εκτιµώ ότι το κόστος θα είναι αρκετά µεγαλύτερο. Θεωρώ ρηχή την έκθεση της TURKONFED. Εκτός κι αν εξετάζουν µόνο το άµεσο κόστος της ζηµίας και αφήνουν το έµµεσο για αργότερα. Οµως, αυτό πουθενά δεν διευκρινίζεται στην έκθεση. Το συνολικό άµεσο και έµµεσο κόστος για την Τουρκία θα είναι πολύ πιο αυξηµένο. Με τα µέχρι στιγµής στοιχεία, και πάντα κατά τη δική µου εκτίµηση, στην καλύτερη περίπτωση θα ξεπεράσει τα 140 δισ. σε βάθος τριετίας. Την περασµένη Πέµπτη, σε εκποµπή στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» FM, είχαµε κάνει µια πρώτη αναφορά στο όλο ζήτηµα. Στο τέλος της εκποµπής εκείνης, είχαµε κάνει την πρώτη εκτίµησή µας.

Υπολογίζουν την ανοικοδόµηση και την αποκατάσταση των δικτύων ρεύµατος, αερίου, νερού, οδικών κ.λπ. σε 10,4 δισ., θεωρώντας δεδοµένο ότι η ανοικοδόµηση θα γίνει στις περιοχές που καταστράφηκαν. Γνωρίζοντας πώς σκέφτεται ο Ερντογάν, είµαι βέβαιος ότι θα προτιµήσει να προχωρήσει η ανοικοδόµηση σε διαφορετικές περιοχές. Κάτι που θα αυξήσει κατά πολύ αυτό το νούµερο. Επιπρόσθετα, υπολογίζουν τα πάντα σε σταθερές συναλλαγµατικές ισοτιµίες και επιτόκια, ενώ σε βάθος τριετίας αυτό προϋποθέτει ανάλογη πολιτική από τον Ερντογάν. Η διατήρηση της υφιστάµενης πολιτικής προϋποθέτει έξτρα δανεισµό του κράτους. Κάτι που, για να γίνει, οι δανειστές θα απαιτήσουν την αλλαγή της πολιτικής του Ερντογάν. Η οποία θα απαιτηθεί να αναστραφεί από πτωτική στα επιτόκια σε ανοδική.

Εξωτερική βοήθεια

Αυτά δεν τα σκέφτονται οι σχεδιαστές πολιτικής και πιθανόν οι διπλωµάτες. Αλλά έτσι λειτουργεί η αγορά, αρέσει - δεν αρέσει. Ο Ερντογάν θα χρειαστεί κεφάλαια και εξωτερική βοήθεια. Πράγµα που θα δείτε ότι θα καταστήσει ως προαπαιτούµενο την αλλαγή κατά 180 µοίρες της οικονοµικής πολιτικής του. Κι αν τελικά γίνει όλο αυτό και ο Ερντογάν αποφασίσει µια τέτοια αλλαγή, τότε δεν θα έχουµε µόνο ένα άµεσο προστιθέµενο κόστος από άνοδο των επιτοκίων, αλλά και µια πτώση της παραγωγικής δραστηριότητας σε βάθος τριετίας. Η οποία στην περίπτωση αυτή δεν θα είναι µόνο 10,4 δισ. δολάρια, αλλά ίσως πενταπλάσια.

Με εξαίρεση τις κατασκευαστικές εταιρείες, αρκετοί κλάδοι θα υποστούν ζηµίες, ενώ το έργο των εφοδιαστικών αλυσίδων και της «µικρής Κίνας» που επιχειρεί να κάνει ο Ερντογάν θα επιβραδυνθεί κατά πολύ. Το χρηµατιστήριο Borsa της Κωνσταντινούπολης παραµένει κλειστό µέχρι σήµερα (σ.σ.: άνοιξε ξανά την Τετάρτη). Προσωπικά, θεωρώ ότι η ζηµία στην Τουρκία θα είναι 140 δισ. δολάρια στην καλύτερη των περιπτώσεων και εάν και εφόσον ο Ερντογάν χειριστεί µε µαεστρία όλες τις καταστάσεις και παραµείνει στην εξουσία. Αν αντικατασταθεί µετά από εκλογές ή κάτι άλλο, τότε ο αντικαταστάτης του θα χρειαστεί ένα µεγάλο διάστηµα προκειµένου να προσαρµοστεί στην εξουσία.

Το χειρότερο

Το χειρότερο σενάριο (worst case scenario) -κατά την κρίση µου πάντα- αναβαθµίζει το ύψος της ζηµίας σε ένα επίπεδο πέριξ των 230-240 δισ. δολαρίων σε βάθος τριετίας. Πολλά θα εξαρτηθούν από τις δωρεές. Οχι από τα δάνεια. Προς το παρόν, δεν έχει ξεκινήσει επίσηµα κάποια κρατική καµπάνια δωρεών παρά µόνο κάποιες ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι µε την υφιστάµενη πολιτική του είναι δύσκολο να βρει δωρητές που να δώσουν σηµαντικά ποσά στην προσπάθειά του για ανοικοδόµηση. Βλέπετε, το υφιστάµενο νοµικό πλαίσιο που του επιτρέπει να ποσοστικοποιεί µέρος των κρατικών εσόδων και χορηγιών για αµυντικές δαπάνες φοβίζει πολλούς που πράγµατι θέλουν να βοηθήσουν την Τουρκία.

Ο Ερντογάν συνεχίζει να υπόσχεται ακόµα και σήµερα να «κάνει τη χώρα να σταθεί ξανά όρθια». Και ότι θα ανοικοδοµήσει τις κατοικίες εντός του 2023. Κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό µε τόσο µεγάλο αριθµό πεσµένων ή κατεστραµµένων κτιρίων. Ειδικά όταν όλοι φοβούνται για νέους σεισµούς στη µαρτυρική αυτή περιοχή.

Η πολιτική του να µεταβάλει την πληθυσµιακή σύνθεση στις επαρχίες αυτές είναι άλλο ένα «αγκάθι». Την τελευταία δεκαετία, 7 από τις 10 επαρχίες που χτύπησε ο σεισµός µεταβλήθηκαν πληθυσµιακά. Από αµιγώς κουρδικές έχουν µετατραπεί σε πολυπολιτισµικές. Τόσο µε τη µεταφορά εργαζοµένων από άλλες επαρχίες της Τουρκίας όσο και µε τη µετακίνηση πληθυσµών από άλλες χώρες. Τι θα πράξουν οι «νέοι κάτοικοι» ειδικά των 7 κουρδικών επαρχιών; Θα παραµείνουν εκεί ή θα θελήσουν να επιστρέψουν στις επαρχίες τους;

To Κουρδικό θα είναι συνάρτηση της οικονοµικής πολιτικής ή η οικονοµική πολιτική θα είναι συνάρτηση του Κουρδικού; Το τελικό κόστος λοιπόν και η ταχύτητα αντίδρασης απέναντι στους εκατοντάδες χιλιάδες άστεγους Τούρκους πολίτες θα εξαρτηθούν από το πώς θα αποφασίσει πολιτικά να χειριστεί την οικονοµική πολιτική του ο Ερντογάν. Μετά το δράµα που έπληξε έµµεσα ή άµεσα 13,5 εκατ. κατοίκους στην Τουρκία, θα τολµήσει να τραβήξει πόρους από φαραωνικά έργα στην Κωνσταντινούπολη ή θα συνεχίσει την ίδια οικονοµική πολιτική; Και φυσικά µε ποιες εργολαβικές εταιρείες του εξωτερικού θα επιλέξει να συνεργαστεί για το τεράστιο έργο της ανοικοδόµησης! Ειδικά τώρα, που τα µεγάλα ονόµατα στην Τουρκία (αντίστοιχα της 7ης τάξης των κατασκευαστικών εταιρειών στην Ελλάδα) βλέπουν πολύ κοντά τους τα κάγκελα της φυλακής.

Προσωπικά, πιστεύω ότι ακόµα δεν έχει αποφασίσει τι ακριβώς θα κάνει και πώς θα πορευτεί. Κάτι που θα αρχίσει να φαίνεται προς το τέλος της άνοιξης. Οπότε, τότε θα µπορούµε να εξαγάγουµε ασφαλή συµπεράσµατα. Τόσο για την οικονοµία της Τουρκίας όσο και για το δράµα των ανθρώπων.

*Αποµαγνητοφώνηση εκποµπής της 9ης Φεβρουαρίου 2023 στον «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» 90,1 FM µε τον γεωπολιτικό-ενεργειακό αναλυτή και συνεργάτη µου Γιώργο Αδαλή, πάνω σε εργασία του σχετικά µε τον οικονοµικό Αρµαγεδδώνα που αντιµετωπίζει η Τουρκία.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά στις 18 Φεβρουαρίου 2023