Αξίζει να θυμηθούμε την ιστορία, έστω και συνοπτικά: Τα περίφημα Μεταλλεία Κασσάνδρας, τα οποία το 1995 πωλούνται στην καναδική πολυεθνική TVX GOLD, περιλαμβάνουν τρία μεταλλεία: τον Μαντέμ Λάκκο, τις Μαύρες Πέτρες και την Ολυμπιάδα. Το 2002, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας αποφασίζει την ακύρωση των αποφάσεων των αρμόδιων υπουργείων που ενέκριναν την εκμετάλλευση των Μεταλλείων Κασσάνδρας από την εταιρεία TVX HELLAS (θυγατρική της TVX GOLD), με σκεπτικό την παραβίαση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, την εξάντληση των υδάτινων πόρων και τη διαφύλαξη της υγείας των κατοίκων από τις εκρήξεις.

Τον Μάιο του 2003, η TVX HELLAS καταθέτει αίτηση πτώχευσης, η οποία γίνεται δεκτή με απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών στις αρχές Νοεμβρίου του 2003. Ακολουθεί η εξής ασύλληπτη μεθόδευση: Πρώτον, το Δημόσιο παραιτείται από βεβαιωμένες απαιτήσεις κατά της ΤVX για φόρους και ασφαλιστικές εισφορές ύψους 2,2 εκατ. ευρώ. Δεύτερον, η ΤVX GOLD παραιτείται από απαιτήσεις 218 εκατ. δολαρίων κατά της TVX HELLAS για ανεξόφλητα δάνεια. Τρίτον, το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών ανακαλεί την Απόφαση Πτώχευσης της TVX HELLAS. Έτσι, ο υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας Χρήστος Πάχτας (παραιτηθείς αργότερα –το 2004– εξαιτίας του σκανδάλου με τις παράνομα καταχωρημένες δασικές εκτάσεις στο Πόρτο Καρράς το 2004, αλλά εν συνεχεία εκλεγμένος δήμαρχος του Αριστοτέλη Χαλκιδικής από το 2010 και ένθερμος υποστηρικτής της μεταλλευτικής δραστηριότητας στην περιοχή), καθώς και ο υφυπουργός Ανάπτυξης Αλέξανδρος Καλαφάτης, ως εκπρόσωποι του Ελληνικού Δημοσίου, υπογράφουν εξωδικαστικό συμβιβασμό για τον συμψηφισμό των εκατέρωθεν απαιτήσεων – αυτών της TVX HELLAS για απωλεσθέντα επενδυτικά κεφάλαια και διαφυγόντα κέρδη με αυτές του Δημοσίου για παραβιάσεις των περιβαλλοντικών όρων και τις περιβαλλοντικές ζημιές, και αμέσως μετά αγοράζουν, για λογαριασμό του Δημοσίου, από την πτωχευμένη και ξε-πτωχευμένη TVX HELLAS το ενεργητικό των Μεταλλείων Κασσάνδρας για το αντίτιμο 11 εκατομμυρίων ευρώ.

Μόλις τρεις ημέρες νωρίτερα, ο πρόεδρος της εταιρείας ΑΚΤΩΡ και μέλος του Δ.Σ της εταιρείας ΕΛΛΑΚΤΩΡ Δημήτρης Κούτρας και το μέλος του Δ.Σ της ΕΛΛΑΚΤΩΡ Γιώργος Σωσσίδης –αμφότερες εταιρείες συμφερόντων της οικογένειας Μπόμπολα– συστήνουν μια νέα εταιρεία. Το Ελληνικό Δημόσιο μεταβιβάζει στη νέα εταιρεία των Κούτρα και Σωσσίδη, ονόματι Ελληνικός Χρυσός Α.Ε., το σύνολο του ενεργητικού των Μεταλλείων Κασσάνδρας, που μόλις έχει αγοράσει, για το ίδιο ακριβώς αντίτιμο: 11 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία μάλιστα προβλέπεται να καταβληθούν απευθείας στην TVX HELLAS. Η Βουλή κυρώνει τη διαδικασία με νόμο, το 2004. Ακολουθεί η εναλλαγή αρκετών εταιρειών στη μετοχική σύνθεση της Ελληνικός Χρυσός, μέχρι που το 95% καταλήγει να το ελέγχει η καναδική πολυεθνική Eldorado Gold, με το 5% να παραμένει στην ΑΚΤΩΡ.

Ανάμεσα στις αναρίθμητες και συχνά ευτράπελες λεπτομέρειες της δαιδαλώδους αυτής υπόθεσης, υπάρχει μία τουλάχιστον που αξίζει να αναφερθεί: Τον Φεβρουάριο του 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε ότι το τίμημα των 11 εκατομμυρίων ευρώ που κατέβαλε η Ελληνικός Χρυσός για τα Μεταλλεία Κασσάνδρας (όχι -όπως αναφέραμε- στο Ελληνικό Δημόσιο αλλά στην προηγούμενη κάτοχο, την TVX Gold) ισοδυναμούσε με παράνομη κρατική ενίσχυση. Το ποσό της παράνομης ενίσχυσης -λαμβάνοντας υπόψη κι άλλες διευκολύνσεις- υπολογίστηκε από την Επιτροπή στα 15,4 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία η Ελληνικός Χρυσός όφειλε να επιστρέψει στο Ελληνικό Δημόσιο. Αντ' αυτού, τον Απρίλιο του 2011, επί υπουργίας Γ. Παπακωνσταντίνου, το Ελληνικό Δημόσιο προσέφυγε στο Γενικό Δικαστήριο ζητώντας την ακύρωση της απόφασης της Επιτροπής για την παράνομη επιδότηση της Ελληνικός Χρυσός, παρά το γεγονός, ότι οι ευρωπαϊκές αρχές είχαν κρίνει ότι ότι η Ελλάδα πούλησε τα Μεταλλεία Κασσάνδρας χωρίς ανοικτή, διαφανή και άνευ όρων διαδικασία υποβολής προσφορών σε τιμή πολύ κατώτερη της αγοραίας. Το γεγονός αυτό ανάγκασε την Ε.Ε. να ασκήσει προσφυγή κατά της Ελλάδας, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να καταδικαστεί.

Το 2006, η Ελληνικός Χρυσός καταθέτει μελέτη για ανοικτή εξόρυξη στο δάσος των Σκουριών, για νέα δηλαδή μεταλλευτική δραστηριότητα σε έδαφος εκτός των ήδη παραχωρημένων. Το 2011 ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Παπακωνσταντίνου εγκρίνει την περιβαλλοντική μελέτη της εταιρείας, με κοινή υπουργική απόφαση που υπογράφουν επίσης ο υπουργός Ανάπτυξης Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος κ.ά. Με την ίδια απόφαση, παραχωρείται η νέα έκταση που ζητεί η Ελληνικός Χρυσός στις Σκουριές και εγκρίνεται το υπο-έργο νέου μεταλλείου ανοιχτής εξόρυξης και εργοστασίου μεταλλουργικής επεξεργασίας. Αυτό είναι το έργο που βρίσκεται στον πυρήνα των αντιδράσεων των κατοίκων της περιοχής.

Η εταιρεία έχει δεσμευτεί, βάσει της σύμβασής της, να ολοκληρώσει τη μονάδα μεταλλουργικής επεξεργασίας. Αυτό θεωρήθηκε άλλωστε ότι είναι προς το συμφέρον του ελληνικού Δημοσίου, αφού η εξαγωγή καθαρού μεταλλεύματος τού εξασφαλίζει πολύ μεγαλύτερα έσοδα από ό,τι η εξαγωγή συμπυκνωμάτων, η επεξεργασία των οποίων γίνεται στη συνέχεια σε άλλες χώρες.

Η εταιρεία έχει προτείνει ως μέθοδο επεξεργασίας για τη μονάδα της τη λεγόμενη «ακαριαία τήξη». Ωστόσο, υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα: πολλά από τα κοιτάσματα που σκοπεύει να εξορύξει η Ελληνικός Χρυσός έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αρσενικό. Γι’ αυτά τα κοιτάσματα, η μέθοδος της «ακαριαίας τήξης» δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, διότι τα αέρια που παράγονται είναι δηλητηριώδη, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει πρωτίστως η ζωή των εργαζομένων στο εργοστάσιο αλλά και οποιουδήποτε βρεθεί στη γύρω περιοχή. Η επεξεργασία τέτοιων κοιτασμάτων δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο χρησιμοποιώντας μια άλλη μέθοδο, την «κυάνωση», η οποία όμως έχει ολέθριες περιβαλλοντικές συνέπειες και απειλεί κάθε άλλη δραστηριότητα στην περιοχή, τον υδροφόρο ορίζοντα και την υγεία των κατοίκων. Γι’ αυτό άλλωστε –και προκειμένου να αποφύγει την τύχη της προηγούμενης εταιρείας, της TVX, που έχασε γι’ αυτόν τον λόγο την άδειά της στο ΣτΕ–, η Ελληνικός Χρυσός έχει διαβεβαιώσει το Ελληνικό Δημόσιο ότι δεν θα χρησιμοποιήσει κυάνιο.

Προκειμένου να υπερβεί το προφανές αδιέξοδο, η εταιρεία έχει προτείνει να αναμειγνύει κοιτάσματα υψηλά σε αρσενικό με άλλα, από άλλα σημεία, προκειμένου να πέφτει η συνολική περιεκτικότητα και συνεπώς να μπορεί να εφαρμοστεί η ακαριαία τήξη. Ωστόσο, η «ασφαλής» περιεκτικότητα σε αρσενικό γι’ αυτή τη μέθοδο θεωρείται πως πρέπει να είναι κάτω του 1%, ενώ οι περισσότερες μεταλλουργίες παγκοσμίως δεν δέχονται περιεκτικότητες άνω του 0,5%. Την ίδια στιγμή, τα κοιτάσματα της Ελληνικός Χρυσός έχουν περιεκτικότητες ως και 11%. Όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, η ποσότητα «καθαρών» κοιτασμάτων που απαιτείται προκειμένου η συνολική περιεκτικότητα να πέσει στο 0,5% είναι τεράστια.

Η Ελληνικός Χρυσός μοιάζει λοιπόν να έχει διαβεβαιώσει το Ελληνικό Δημόσιο για κάτι που είναι απλώς αδύνατον. Το Ελληνικό Δημόσιο έχει ζητήσει λεπτομερείς διευκρινίσεις, τις οποίες η εταιρεία δεν έχει δώσει. Και τώρα, λίγο πριν την έναρξη της διαδικασίας διαιτησίας, εκβιάζει για άλλη μια φορά ότι θα αποχωρήσει, πολιτικολογώντας κατά εκλεγμένων αντιπροσώπων και θέτοντας τελεσίγραφα στην ελληνική κυβέρνηση.

Ας αφήσουν λοιπόν τα ΜΜΕ, που χρόνια τώρα απορροφούν την τεράστια διαφημιστική δαπάνη της εταιρείας, τις οιμωγές. Εδώ δεν πρόκειται για ένα πρόβλημα «φιλικού επενδυτικού κλίματος». Πρόκειται για μια εταιρεία που περιφρονεί τους στοιχειώδεις και αυτονόητους κανόνες προστασίας του περιβάλλοντος και των ανθρώπων μιας χώρας. Ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει η παγκόσμια μεταλλουργία –πώς να εκμεταλλευτεί τα υψηλά σε αρσενικό κοιτάσματα–, η Ελληνικός Χρυσός θέλει να το «λύσει» εις βάρος της Ελλάδας, θεωρώντας ότι η δεινή κατάσταση της οικονομίας θα αναγκάσει την κυβέρνηση να θυσιάσει την υγεία των πολιτών και το περιβάλλον.

Όπως αποδεικνύει η ιστορία της «επένδυσης» αυτής, ουδέποτε έπρεπε να έχει επιτραπεί η εγκατάσταση της εταιρείας στη Χαλκιδική. Ακόμη και τώρα, όμως, που οι δυνατότητες έχουν περιοριστεί, η παρότρυνση προς την κυβέρνηση να υποχωρήσει είναι απαράδεκτη. Η Ελληνικός Χρυσός και η Eldorado Gold να σεβαστούν τους κανόνες. Αλλιώς να φύγουν.