Τα κοινωνικά δίκτυα, όπως έχω υποστηρίξει και στο παρελθόν, είναι κάτι που θα έπρεπε να «ξε-εφεύρουμε». Ως σχεδόν αποκλειστικά, πλέον, «περιβάλλοντα εισόδου» στο διαδίκτυο, έχουν σφετεριστεί την πρόσβαση στη γνώση και στην πληροφορία, περιορίζοντας τον έλεγχό της από την παραδοσιακή «τάξη δημοσιολόγων» σε μόλις δυο-τρεις πανίσχυρες ιδιωτικές εταιρείες. Μια είδηση, ωστόσο, που ήρθε χθες από μια κορυφαία τέτοια εταιρεία, το Facebook, ίσως ανοίγει κάποια μικρά περιθώρια αισιοδοξίας. Όχι φυσικά για να εξαφανιστούν τα κοινωνικά δίκτυα -πράγμα υπέροχο αλλά αδύνατο-, ίσως όμως για να αλλάξει ο ρόλος τους σε βαθμό που να καθιστά κάποιες άλλες δυνατότητες πιθανές.

Χθες, το Facebook ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να αλλάξει για ακόμη μια φορά τον αλγόριθμο με τον οποίο επιλέγονται οι αναρτήσεις που βλέπει ένας χρήστης στο newsfeed του, με στόχο να δώσει ακόμη περισσότερο χώρο στη διάδραση μεταξύ ατόμων, περιορίζοντας δραστικά την εμφάνιση αναρτήσεων από ΜΜΕ και κάθε είδους επιχειρήσεις που παράγουν διαδικτυακό περιεχόμενο. Η αλλαγή αυτή είναι στην κατεύθυνση προηγούμενων αλλαγών που το Facebook έχει ήδη υλοποιήσει, αναμένεται όμως να είναι πολύ πιο δραστική. Το ενδιαφέρον, ωστόσο, δεν είναι αυτό. Το ενδιαφέρον είναι πως ανάμεσα στις προηγούμενες αλλαγές, που βρίσκονταν στην ίδια κατεύθυνση, και στην επικείμενη αλλαγή, έχει μεσολαβήσει κάτι άλλο.

Έχει μεσολαβήσει η περίφημη συζήτηση περί fake news και του ρόλου του Facebook στη διασπορά τους. Εκεί, ιδιαίτερα υπό την πίεση των ερευνών για την υποτιθέμενη ανάμειξη της ρωσικής προπαγανδιστικής μηχανής στις τελευταίες αμερικανικές προεδρικές εκλογές, τέθηκε το εξής ζήτημα: θα έπρεπε το Facebook να αναλάβει κάποιου είδους «ευθύνη» για το είδος του περιεχομένου στο οποίο προσφέρει πρόσβαση; Θα έπρεπε, μ' άλλα λόγια, να ασκήσει κάποιου είδους «αρχισυνταξία», ξεδιαλέγοντας το «καλό» περιεχόμενο απ' ό,τι είναι ψευδές, χυδαίο, τοξικό, παραπλανητικό ή ακόμη και προσβλητικό;

Μολονότι η αγανάκτηση με τη δυνατότητα που παρέχουν τα κοινωνικά δίκτυα σε «κακό» περιεχόμενο να γίνεται viral και να διαδίδεται αστραπιαία, παρά τα ελλείμματά του σε ποιότητα ή και σε ακρίβεια, είναι σχεδόν καθολική, οι περισσότεροι ανατρίχιασαν με την ιδέα ότι το Facebook θα ανέπτυσσε έναν αλγόριθμο «ελέγχου ποιότητας». Λογικό είναι: τα όρια ανάμεσα στην είδηση και στην πολιτική θέση είναι ούτως ή άλλως πολύ πιο θολά από όσο θέλουν τα απλοϊκά «εγχειρίδια δημοσιογραφίας». Θα ήθελε στ' αλήθεια κανείς το Facebook σε ρόλο παγκόσμιου λογοκριτή, με πρόσχημα την προστασία από τα fake news;

Κι όμως, σ' εκείνη τη συζήτηση, το Facebook είχε δηλώσει ότι σκέφτεται να αναπτύξει ακριβώς μια τέτοια τεχνολογία. Η χθεσινή του ανακοίνωση δείχνει ότι άλλαξε γνώμη. Αντί να μπει στη διαδικασία να ξεδιαλέγει το ειδησεογραφικό περιεχόμενο, σκοπεύει απλώς να το υποβαθμίσει.

Επισήμως, το Facebook λέει ότι αυτό γίνεται επειδή κινδύνευε να απομακρυνθεί πολύ από τις ρίζες του, την αποστολή δηλαδή να φέρνει τους μεμονωμένους ανθρώπους κοντά, ώστε να μοιράζονται τις προσωπικές τους στιγμές, τις εμπειρίες και τις απόψεις τους. Ταυτόχρονα, δεν είναι λίγοι αυτοί που λένε ότι απλώς αποφεύγει τον σκόπελο του να πρέπει να αναλάβει λογοκριτικό ρόλο, κάτι που προφανώς θα είχε τεράστιο κόστος σε επίπεδο εντυπώσεων.

Ό,τι κι αν ισχύει, όσα ΜΜΕ από χθες θρηνούν για την επικείμενη απώλεια της δύναμής τους στο Facebook καλά θα κάνουν να το ξανασκεφτούν. Είναι βεβαίως αλήθεια ότι από την πλευρά του Facebook εδώ έχουμε να κάνουμε με μιας μορφής εξαπάτηση: η υπόσχεση της ολοένα αυξανόμενης πρόσβασης σε εκατομμύρια μεμονωμένους χρήστες έχει οδηγήσει αναρίθμητες επιχειρήσεις να δώσουν τεράστια ποσά σε «προώθηση αναρτήσεων», μόνο και μόνο για να δουν τη δύναμη των σελίδων τους να μειώνεται, άσχετα με την επένδυσή τους. Από την άλλη, όμως, η απουσία ειδησεογραφικού περιεχομένου στο Facebook είναι πιθανό να δημιουργήσει ένα κοινό που θα αναζητήσει το ειδησεογραφικό προϊόν ξανά εκτός κοινωνικών δικτύων.

Δεν θα είναι ούτε το ίδιο ούτε τόσο μεγάλο κοινό όσο αυτό που τα ΜΜΕ είχαν στο παρελθόν - αυτή η εποχή παντοδυναμίας έχει περάσει. Θα είναι ένα μικρότερο, εκλεκτικό κοινό, με τη δύναμη να αναζητήσει ποιοτική ενημέρωση, να «ανταμείψει» αυτούς που του την προσφέρουν και να «τιμωρήσει» αυτούς που του τη στερούν. Προσωπικά, δεν βρίσκω τίποτα κακό σ' αυτό.