Το κράτος είμαι εγώ», έλεγε ο Λουδοβίκος ΙΔ’. «Εγώ είμαι το κράτος, εγώ ο αντιπρόσωπος του λαού», έλεγε ο Ναπολέων Βοναπάρτης. «Οι πολιτισμένοι λαοί κερδίζουν την εξουσία με την ψήφο των πολλών, κυβερνώνται με την ικανότητα των ολίγων και μεγαλουργούν με την πνοή του ενός», πρέσβευε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. «Τα θεμέλια όλων των κρατών είναι οι νόμοι», πίστευε ο Μακιαβέλι. Ομως, δεν αρκούν. «Με κακούς νόμους και καλούς δημόσιους λειτουργούς», έλεγε ο Οτο φον Μπίσμαρκ, «είναι ακόμη δυνατόν να κυβερνήσεις. Με κακούς δημόσιους λειτουργούς όμως, ούτε οι καλύτεροι νόμοι δεν μπορούν να βοηθήσουν».

«Τα πρώτα μέτρα που πήρα για τις παρενέργειες της πανδημίας στην οικονομία ήταν σοσιαλιστικά», ομολόγησε σαρκαστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην πρόσφατη συνέντευξή του στην «Κ», μιας και δόθηκαν, όπως εξήγησε, επιδόματα σε όλους εξίσου και όχι ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια και τις απολαβές καθενός. Και εξηγεί πώς αντιμετωπίζει τώρα το Εθνικό Σύστημα Υγείας διαφορετικά και με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε σχέση με το παρελθόν. Και η μεταμέλεια του πρωθυπουργού κορυφώνεται λέγοντας: «Πάντα πίστευα σε ένα ισχυρό κράτος, αλλά δεν φανταζόμουν την υγειονομική ασφάλεια».

Η ιδεολογική διάσταση της ομολογίας αυτής είναι σαφώς ορατή. Οπως γράφει ο διάσημος καθηγητής του LSE, Κέβιν Φέδερστοουν, «ο κορονοϊός προσγειώνει τον νεοφιλελευθερισμό». «Το αποτέλεσμα του κορονοϊού», γράφει, «μπορεί να είναι ότι τώρα είμαστε όλοι σοσιαλδημοκράτες» («Κ», 29/3)!

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δηλώνει φιλελεύθερος, όπως και εγώ! Ελπίζω και εύχομαι να έρθει σε ρήξη με τον οικονομικό φιλελευθερισμό παλαιάς κοπής και τον δογματικό αντι κρατισμό όσων από το περιβάλλον του τον έχουν σφιχταγκαλιάσει. Αλλωστε, η υπεροχή της τάσης που «διαβάζει» τον φιλελευθερισμό εκλεκτικιστικά και εναντιώνεται στην οικονομική του όψη, τον νεοφιλελευθερισμό, είναι αυτή που αξίζει. Ο Πλάτων, στην «Πολιτεία» του, διαχωρίζει τις κοινωνικές τάξεις, λέγοντας πως για να πεισθεί ο καθένας να δεχθεί τη θέση του θα του πούμε ένα «ευγενές ψεύδος», ότι έτσι τα όρισαν οι θεοί. Η Δημοκρατία δεν επινοήθηκε από τον Κλεισθένη, τον Εφιάλτη και τον Περικλή επειδή ήθελαν να ανατρέψουν τα πάτρια. Την κοινωνική συνοχή ήθελαν να σώσουν, δηλαδή την πόλη. Πραγματιστές ήταν. Δεν ήταν δογματικοί ιδεολόγοι.

Ο σοσιαλισμός, όπως και ο φιλελευθερισμός, είναι προϊόν του Διαφωτισμού, κοινώς του δυτικού πολιτισμού. Εδειχναν τα όριά του, από τη μια την απόλυτη ισότητα, από την άλλη την απόλυτη ελευθερία. Ο Τζορτζ Οργουελ γράφει για την περί σοσιαλισμού αντίληψή του στο βιβλίο του «Υμνος στην Καταλονία» ότι ο σοσιαλισμός, με τη σημασία που του αποδίδει, δεν μπορεί να αναπτυχθεί παρά μόνο σε φιλελεύθερο περιβάλλον. Δεν είναι εντυπωσιακό πώς οι φιλελεύθεροι ταυτίζονται με τους σοσιαλιστές όταν πρόκειται για το «πολιτικώς ορθόν»; Μάλλον είχε δίκιο ο Καμύ όταν έγραφε ότι ο σύγχρονος κόσμος πρέπει να επανεφεύρει τα όρια που είχε ο κλασικός πολιτισμός.
Βλάπτει, λοιπόν, ή ωφελεί ο λίγος σοσιαλισμός; Αυτό που ανομολόγητα ή και ελαφρώς ομολογημένα φοβούνται οι σημερινοί πολιτικοί και διαβλέπουν οι οικονομολόγοι είναι το τέλος της κοινωνικής συναίνεσης, ιδιαίτερα στον δυτικό κόσμο. Γι’ αυτόν τον λόγο σε όλες τις αναλύσεις ρίσκων των μεγάλων διεθνών οικονομικών ή χρηματοπιστωτικών οργανισμών διαπιστώνεται πως η «κοινωνική έκρηξη» είναι μία από τις μεταβλητές που ολοένα και αυξάνει την τιμή της. Λίγα από τα οικονομικά της ζήτησης φρονούν πως θα κατευνάσουν τη συσσωρευμένη απελπισία. Το μέλλον έχει πολλά ενδεχόμενα. Πρόσφατα οι «Financial Times» έθεσαν τη νέα ατζέντα και την ονόμασαν... ακριβώς έτσι, «New Agenda», εγκαινιάζοντας μια σειρά άρθρων υπέρ της αλλαγής πλεύσης του καπιταλισμού. Ωστόσο, παρεξηγήθηκε η «γραμμή» αυτή των «FT» προς επιχειρηματίες και κυβερνήσεις. Ενώ οι επικριτές επισημαίνουν: Ας αφεθεί το μέλλον ανοιχτό και ας γίνει προσπάθεια από όσους τίθενται υπέρ της χειραφέτησης τουλάχιστον για ένα μέλλον που περιλαμβάνει πολύ σοσιαλισμό και όχι λίγο... και γιαλαντζί...